XVII. Yüzyılda Elit Bir Ağa: Hazine Kethüdası Ali Ağa Ve Serveti

Yıl 2021, Sayı: 53, 71 - 91, 31.08.2021

Uysal Dıvrak

Öz

XVII. yüzyılda Osmanlı hazinesinde kethüdalık yapan Ali Ağa’nın öldükten sonra geride kalan serveti hakkında bilgiler verilecek. Belgelerin yol göstermesi ile “Hazine Kethüdası Ali Ağa’nın”, özel hayatında kullandığı emvâllerin neler olduğu ve devlet işlerinin ona ne gibi ayrıcalıklar kazandırdığı konularına değinilecek. Hayatı kaynaklarda zikredilmese de hatırı sayılır bir servete nasıl sahip olduğu arşiv vesikalarına bakılarak açıklanmaya çalışılacak. Kayıtlarda muhallefatının H.21 Zilhicce 1081/ M.1 Mayıs 1671’de tutulduğu görüldü. Ölen ya öldürülen kişilerin geride bıraktıkları miraslarının tutulduğu listelere isim olarak verilen muhallefat kayıtları ekonomik ve sosyal hayata ilişkin değerli bilgiler içermektedir. Bir Osmanlı eliti olan Ali Ağa’nın, servetini nerelerde kullandığını tasvir eden çalışma, XVII. yüzyıl Osmanlı Dünyasının sosyo-ekonomik ve kültür tarihinin açıklanmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

XVII. Yüzyıl, Hazine, Kethüda Ali Ağa, Muhallefat

Kaynakça

• Referans 1 Topkapı Saray Müzesi Arşivi(TSMA.E), 0423, (TS.MA.d.), 1257-56, (TS.MA.d), 2352.
• Referans 2 Ali Emiri Mehmed IV(AE.SMMD. IV), 53-6166.
• Referans 3 Açıkgöz, Fatma Ünyay. (2012). XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Hediye ve Hediyeleşme (Padişahlara Sunulan ve Padişahların Verdiği Hediyeler Üzerine Bir Araştırma), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Danışman, Prof.Dr. Tufan Gündüz, Ankara.
• Referans 4 Akyılmaz, Gül. (2004). “Osmanlı Hukukunda Köleliğin Sona Ermesi İle İlgili Düzenlemeler ve Tanzimat Fermanı’nın İlanından Sonra Kölelik Müessesesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.IX, S.1-2, Ankara, s.213-238.
• Referans 5 Barkan, Ömer L. (1966). “Edirne Askerî Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545-1659)”, TTK, Belgeler Türk Tarih Belgeleri Dergisi, C.III, S.5-6, Ankara, s.1-479.
• Referans 6 Bozkurt, Fatih. (2003). “Osmanlı Dönemi Tereke Defterleri ve Tereke Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C.11, S.22, s.193-194.
• Referans 7 Canatar, Mehmet. (2002). “Kethüdâ”, DİA, C.25, s. 332-334.
• Referans 8 Cezar, Yavuz. (1977). “Bir Âyanın Muhallefatı Havza ve Köprü Kazaları Âyanı Kör İsmail-Oğlu Hüseyin (Musadere olayı ve terekenin incelenmesi), Belleten, C:XLI, Sayı 161, s.41-78.
• Referans 9 Demirci, Kürşat. (1993). “Cenaze”, DİA, C.7, s.353-354.
• Referans 10 Devellioğlu, Ferit. (2007). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi.
• Referans 11 Diker, Sevgi Ağca. (2019). Has Oda ve Teşkilatı, İÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Osmanlı Müesseseleri Ve Medeniyeti Bilim Dalı, Basılmamış Doktora Tezi, Danışman Prof. Dr. Arzu Terzi, İstanbul.
• Referans 12 Dingeç, Emine. (2011). “18. Yüzyılın İkinci Yarısında Saray Atlarının Binit Takımları”, U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 12, Sayı 20, s.1-20.
• Referans 13 Eyice, Semavi. (1992). “Büyük Vâlide Hanı”, DİA, C.6, s.516-517.
• Referans 14 Fekete, Lajos. (1979). “XVI. Yüzyılda Taşralı Bir Türk Efendi Evi”, Belleten, Çev.M.Tayyib Gökbilgin, C. XLIII, Sayı 170, Ankara, s.457-480.
• Referans 15 Karadağ, Esra. (2005). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında (1800-1850) Anadolu’da İhtida Hareketleri, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman Prof. Dr. Saim Savaş, Sivas.
• Referans 16 Orhonlu, Cengiz. (1998). “Hazine”, DİA, C.17, s.130-133.
• Referans 17 Önal, Sevda. (2010). “Edebi Metinlere Yansıyan Yönüyle Osmanlı Toplumunda Hediyeleşme”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Erzurum, C.11, s.103-113.
• Referans 18 Özcan, Tahsin (2005). “Muhallefât”, DİA, C.30, s.406-407.
• Referans 19 Özdeğer, Hüseyin. (1998). 1463-1640 Yılları Bursa Şehri Tereke Defterleri, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Referans 20 Öztürk, Said. (1995). Askeri Kassama Ait Onyedinci Asır İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo-Ekonomik Tahlil), OSAV, Cihan Matbaası, İstanbul.
• Referans 21 Pakalın, Mehmet Zeki. (1971). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III-I, İstanbul, MEB Yayınları.
• Referans 22 Sak, İzzet. (1989). “Konya’da Köleler (16. Yüzyıl Sonu-17. Yüzyıl)”, Osmanlı Araştırmaları IX, İstanbul, s.159-197.
• Referans 23 Telci, Cahit. (2007). “Osmanlı Devletinde 18. Yüzyılda Muhallefat ve Müsâdere Süreci”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C.XXII, S.2, s.145-166.
• Referans 24 Terzi, Arzu T. (2000). Hazine-i Hassa Nezareti, TTK Basımevi, Ankara.
• Referans 25 Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (1988a). Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, TTK Basımevi, Ankara.
• Referans 26 ------------- (1988b), Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, TTK Basımevi, Ankara.
• Referans 27 Yaşar, Ahmet. (2013). “İstanbul Hanları:18. Yüzyıl Sonu ve 19. Yüzyıl Başı”, Osmanlı İstanbul’u I, Ed. Feridun Emecen-Emrah Safa Gürkan, İstanbul, s.511-524.
• Referans 28 https://www.millisaraylar.gov.tr/blog/gecip-giden-zamandan-geriye-kalan-saatler-saray-koleksiyonu-saatler. Erişim Tarihi:(18.11.2020)