15 Temmuz Kalkışma Deneyiminde Sonra Türkiye’de Şehirsel Toponimi

Yıl 2021, Sayı: 53, 180 - 192, 31.08.2021

Alpaslan Aliağaoğlu Sema Çetinkaya

https://doi.org/10.35237/sufesosbil.921510

Cited By: 2

Öz

Darbeler toplum hayatında çok yönlü izler bırakan olaylardır. Türkiye darbe deneyiminin sıkça yaşandığı ülkelerden biridir. 15 Temmuz darbesi milli irade sayesinde kalkışma düzeyinde kalmış, başarılı olamamıştır. Acı ve kötü deneyimler bütünü olan kalkışmada, çok sayıda insan hayatını kaybetmiş veya yaralanmıştır. Bu olumsuz deneyim şehirsel mekanda adlar vasıtasıyla metinsel olarak yeniden üretilmiş, yer adlarında gençleşme yaşanmıştır. Çalışmada gazete arşivleri ve ilgili alan yazın analiz edilmiştir. Konu, geleneksel yaklaşımla değil, eleştirel yaklaşımla ele alınmakta, eklenen adların arka planındaki politik nedene vurgu yapılmaktadır. Girişim olayının neden olduğu şehit sayısının çokluğu, şehitler caddesinin farklı bir içerik kazanmasına neden olmuştur. Milli İrade, 15 Temmuz kelime öbekleri ve özellikle Ömer Halisdemir adı darbe girişimini hatırlamayı sürekli hale getirmek için değişik şekillerde şehirsel mekânda cadde, mahalle ve meydan adlarında yeniden üretilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şehirsel toponimi, 15 Temmuz, Milli irade, Şehitler

Kaynakça

• Aktaş, H.E. (2019). Askeri Darbelerin Sebepleri, Dinamikleri ve İdeolojik Temelleri: Irak Örneği. Avrasya Etüdleri, 25 (56), 155-178.
• Aktay, S. (2017). Sovyet İdeolojisinin Kazakistan Toponimlerine Yansıması. İdil Dergisi, 6 (38), 2685-2693.
• Aliağaoğlu, A. (2013). Şehirsel Toponimi: Balıkesir İlinde Mahalle Adları, Bir Sınıflandırma Denemesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (29), 45-62.
• Aliağaoğlu, A., Uğur, A. (2018). Şehirsel Toponimi: Erzurum’da Cadde Adları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21 (40), 1-26.
• Aliağaoğlu, A., Uzun, A. (2011). Şehirsel Toponimi (Hodonimi): Türkiye Için Bir Tipoloji Denemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9 (2), 123-133.
• Aliağaoğlu, A., Yiğit, Y. (2014). Balıkesir’de Şehirsel Toponimi: Cadde Adları. Doğu Coğrafya Dergisi, 18 (30), 311-330.
• Asımgil, B. (2018). İzmir’de Kentsel Kimlik Bileşenlerinden Cadde ve Sokakların Toponimisi ve Milliyetçi, Etnik İzlerin Sosyal Yapı Oluşumuna Katkıları. Trakya University Journal of Engineering Sciences, 19 (1), 21-36.
• Asımgil, B. (2019). 20. Yüzyıl İlk Yarısında Kentsel Kimlik Bileşenlerinin Yerel İzleri, “Yer” Adlandırmaları (Toponimi): İzmir Örneği. Ege Mimarlık, Nisan, 36-41.
• Ayataç, H. ve Araz, S. (2016b). Cadde ve Sokak Adlandırmalarının (Kentsel Toponimi) Kentsel Kimlik Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi: Ayvalık ve Cunda Örneği. II. Uluslararası Kent Araştırmaları Konferansı, İstanbul, 506-518.
• Ayataç, H., Araz, S. (2016a). Influence of Renaming Streets on Urban Memory: The Case of Turkey. 17th International Planning History Society Conference, Netherlands, s. 37-46.
• Azaryahu, M. (1986). Street Names and Political Identity: The Case of East Berlin. Journal of Contemporary History, 21, 581-604.
• Azaryahu, M. (2009). Naming The Past: The Significance of Commemorative Street Names, Lawrence D. Berg, Jani Vuolteenaho (Ed.), Critical Toponymies, The Contested Politics of Place Naming içinde (s. 53-70). Burlington, USA: Ashgate Publishing Company.
• Azaryahu, M. ve Kook, R. (2002). Mapping The Nation: Street Names and Arab-Palestinian Identity: Three Case Studies. Nations and Nationalism, 8 (2), 195-213.
• Baysan, S., Kara, A. (2014). Aydın’da Mahalle, Bulvar, Cadde ve Sokak Adları: Şehirsel toponimik özellikleri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 12 (1), 23-48.
• Çakı, F. (2018). Türkiye’de 15 Temmuz’un Toplumsal Etkileri ve Ona Yol Açan Faktörler Üzerine Düşünceler. Akademik İncelemeler Dergisi, 13 (1), 91-124.
• Çetin, R. ve Şentürk, A. (2019). Eleştirel Kentsel Toponimi ve Prestijli Mekânlar Yaratmada Kentsel İsimlerin Kullanılması: Fikirtepe Örneği. Megaron, 14 (1), 133-144.
• Ceylan, M. A. (2012). Üsküdar’da Bazı Yer Adları Üzerine İncelemeler. Uluslararası Üsküdar Sempozyumu VII, 1352’den Bugüne Şehir, I, s. 439-462.
• Çildam, S. Y. (2018). Şehirsel Toponimi: Cadde Adları, Bandırma Örneği. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 61, 1-25.
• De Bres, K. (1990). English Village Street Names. Geographical Review, 80 (1), 56-67.
• Deniz, T. ve Ersöz, D. (2020). Safranbolu City Place Names: Space, Identity and Culture. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 527-542.
• Dündar, C. (2020). Su Deyimleri İçin Bir İçerik Analizi: Dildeki Su Yansımaları. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 77, 3-10.
• Eksi, M. ve Türk, E. (2020). Beşiktaş İlçesi Sokak Adlarının Peyzaj Terimleri Açısından İncelenmesi. Avrasya Terim Dergisi, 8 (3), 131-136.
• Gill, G. (2005). Changing Symbols: The Renovation of Moscow Place Names. The Russian Review, 64, 480-503.
• Günal, V. (2012). Batman’da Cadde Adlandırmaları: Toplumsal Bellek Oluşturma ve Şehirsel Mekâna Hâkim Olma Çabaları. Marmara Coğrafya Dergisi, 25, 171-197.
• Günal, V., Şahinalp, M. S. ve Güzel, A. (2011). Coğrafi Ortamın Şehirsel Mekân Adlarına Etkisi: Şanlıurfa Şehri Örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (1), 463-508.
• Kahraman, M. (2019). İstanbul’un Değişen Sokak İsimleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12 (65), 255-263.
• Kayserili, A. (2015). Erzurum Şehri’nde Yer Adları Üzerine Bir Deneme. S. Zaman ve O. Coşkun (Ed.), Coğrafyaya adanmış bir ömür: Prof. Dr. Hayati Doğanay içinde (s. 653-667). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Küçükaslan D. (2007). Darbeler ve Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Light, D. (2004). Street Names in Bucharest, 1990-1997: Exploring The Modern Historical Geographies of Post-Socialist Change. Journal of Historical Geography, 30 (1): 154-172.
• Light, D. ve Young, C. (2014). Toponymy as Commodity: Exploring The Economic Dimensions of Urban Place Names. International Journal Of Urban And Regional Research, 435-450.
• Light, D., Nicolea, I. ve Suditu, B. (2002). Toponymy and The Communist City: Street Names in Bucharest, 1948-1965. GeoJournal, 56, 135-144.
• Mert, Z. G. ve Ertürk, F. (2020). “Yer”in Anlamının Araştırıcısı Olarak Sokak İsimleri: İzmit/Akçakoca Tarihi Bölge Örneği. İdealkent, 31 (11), 1549-1575.
• Miş, N., Gülener, S., Coşkun, İ., Duran ve Ayvaz, M. E. (2016). 15 Temmuz Darbe Girişimi Toplumsal Algı Araştırması, SETA Vakfı Yayını, No: 12. Nas, P. J. M. (1993). Jakarta, City Full of Symbols: An Essay in Symbolic Ecology. Peter J. M. Nas (Ed.), Urban Symbolism içinde (s. 13-37). Brill, New York.
• Nisan, F. ve Şeker, N. T (2017). Demokrasiyi Sekteye Uğratan Darbe Haberlerinin Çerçevelenmesi:15 Temmuz 2016 Darbe Girişimi Örneği, TRTakademi, 2 (3), 68-96.
• Olgun, N. N. (2009). 12 Eylül Darbesinden Sonra 1980-1985 Yılları Arasında Gözaltı ve Tutuklama Sonrasında İşkence Gören Kişilerde Travmatik Stres ve Depresif Belirti Sıklığı Kişilerin Yaşam Kalitelerinin İşlevsellik Durumları. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kocaeli Üniversitesi/ Sağlık Bilimleri Enstitüsü. Kocaeli.
• Özkan, M. ve Yoloğlu, A. C. (2005). Bir Bellek Projesi Olarak Sokak İsimlendirmesi: Ankara Örneği. Planlama, 4, 54-61.
• Palonen, E. (2008). The City-Text in Post-Communist Budapest, Street Names, Memorials, and The Politics of Commeration. Geo Journal, 73, 219-230.
• Polat, H. (2013). Kültürün Yansıması Olarak Okul İsimleri: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Örneği. Türk Dünyası Araştırmaları, 207, 139-168.
• Rose-Redwood, R., Alderman, D., ve Azaryahu, M, (2010). Geographies of Toponymic Inscription: New Directions in Critical Place- Name Studies. Progress in Human Geography, 34 (4), 453-70.
• Şahin, G. (2010). Türkiye’de Yapılmış Toponimi Çalışmaları. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (3), 134-156.
• Şahin, İ. (2013). Türkiye Yer Ad Biliminde Terim ve Tür Sınıflandırması Sorunları. Avrasya Terim Dergisi, 1 (1), 46-58.
• Şahin, Y. (2020). Üniversitelerin Toponimik Özellikleri: Devlet Üniversitelerine Yönelik Bir Tipoloji Denemesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12 (3), 15-26.
• Savage, V. R. ve Yeoh B. S. A. (2004). Toponymics A Study of Singapore Street Names (2 nd Edition), Singapore: Eastern University Press.
• Sjoberg, G. (1965). The Origin and Evoluation of Cities. Scientific American, 213, 55-63.
• Tanrıkulu, M. (2018). Coğrafya ve Kültür, Mekân, Kültür, Tarih, Coğrafi İşaret. Ankara: Pegem Akademi.
• Tatlılıoğlu, K. (2016). 15 Temmuz Darbe Girişiminin Türk Toplumundaki Post-Travmatik Etkileri Üzerine Genel Bir Değerlendirme, 15-16 Aralık Uluslararası Demokrasi Sempozyumu Darbeler ve Tepkiler, s. 806-818.
• Türk Dil Kurumu. (2011). Türkçe Sözlük, Ankara, Ankara.
• Tesone, J. E. (2013). Adların İzinde, Ötekilerin Bizde Yazdıkları. İstanbul: Bağlam.
• Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2006). Beşeri Coğrafya, İnsan, Kültür, Mekân. İstanbul: Çantay.
• Turan, S. ve Ercoşkun, Ö. Y. (2017). Meydanlardaki İsim Değişikliklerinin Kent Belleğine Etkisi: Ankara Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi, Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 2 (1), 55-68.
• Türkoğlu, S. ve Günay, Z. (2018). Toplumsal Hafızanın Mekânsal Kodları: Bomonti’de Yer İsimleri, “DeğişKent” Değişen Kent, Mekân ve Biçim. Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, s. 827-835.
• Uyar, H. (2020). Türkiye’de Askeri Darbeler ve Nedenleri Üzerine Bir Analiz Denemesi. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XX/Özel Sayı, 77-96.
• Yeoh, B. S.A. (1992). Street Names in Colinial Singapore. Geographical Review, 82 (3), 313-322. Yıldırım, G., Yürüdür, E. ve Yazıcı, S. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Türkiye’de Yaşanan Askeri Darbelere İlişkin Algıları Üzerine Bir İnceleme. Humanitas, 4, 259-278.
• “15 Temmuz Darbe Girişiminin 3. Yılı”, https://www.aa.com.tr/tr/15-temmuz-darbe-girisimi/15-temmuz-darbe-girisiminin-3-yili/1531532 (Erişim 24 Mart 2021).
• “İkinci Dünya Savaşından Sonra Dünyadaki Darbeler ve Darbe Girişimleri”, https://www.dogrulukpayi.com/bulten/ikinci-dunya-savasi-ndan-sonra-dunyadaki-darbeler-ve-darbe-girisimleri (Erişim 20 Mart 2021).
• “Evrensel Gazetesi Birinci Sayfası”, https://www.evrensel.net/fotograf/5/evrensel-gazetesi-birinci-sayfasi/s/1291 (Erişim 23 Mart 2021).
• “17 Temmuz 2016 Gazete Manşetleri”,https://www.haber7.com/foto-galeri/39638-17-temmuz-2016-gazete-mansetleri/p4 (Erişim 22 Mart 2021).
• “Karar Gazetesi 17 Temmuz 2016, Pazar Günü Manşeti”, https://www.gzt.com/gazeteler/karar-gazetesi-17-07-2016 (Erişim 24 Mart 2021).
• “17 Temmuz 2016 Tarihli Milli Gazete-Gazeteler”, https://www.gazeteler.org/milligazete-gazetesi/2016-temmuz-17/ (Erişim 24 Mart 2021).
• “İstanbul'da 103 Sokağın İsmi Değişti”, www.cnnturk.com/turkiye/istanbulda-103-sokagin-ismi-degisti (Erişim 25 Mart 2021).
• “15 Temmuz Ne Zaman Hangi Sene Oldu? İşte 15 Temmuz’da Yaşananlar ve 15 Temmuz Mehteri Sözleri”, www.hurriyet.com.tr/galeri- 15-temmuz-mehteri-ile-o-gun-yasananlar-hatirlatildi-15-temmuzda-neler-oldu-iste-15-temmuz-mehteri-sozleri-41564300/1 (Erişim 24 Mart 2021).
• “15 Temmuz Darbe Girişimi”, https://tr.pinterest.com/gkhanzkut/15-temmuz-darbe-giri%C5%9Fimi/ (Erişim 23 Mart 2021).
• “15 Temmuz Darbe Girişimi Gecesi Neler Yaşandı?”, www.sabah.com.tr/gundem/2018/07/15/15-temmuz-gecesi-neler-yasandi-iste-karanlik-gecede-saat-saat-yasananlar (Erişim 22 Mart 2021).
• “İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Dünyadaki Darbeler ve Darbe Girişimleri”, https://www.dogrulukpayi.com/bulten/ikinci-dunya-savasi-ndan-sonra-dunyadaki-darbeler-ve-darbe-girisimleri (Erişim 22 Mart 2021).