Eski Türkçedeki tur- Eyleminin Kökeni ve Tamlayıcıları Üzerine

Yıl 2021, Sayı: 54, 67 - 76, 30.12.2021

Hüsnü Çağdaş Arslan

Öz

Bu çalışmada öncelikle, Eski Türkçe (Kök-Türkçe ve Eski Uygur Türkçesi)
Dönemi’ne ait yazıtlarda ve metinlerde tur-
biçiminde gördüğümüz eylemin kökeni üzerinde durulmuş, ardından eylem
(fiil)-tamlayıcı ilişkisi bakımından tur-
eyleminin ve türevlerinin tamlayıcıları ile yazıtlardan ve metinlerden alınmış
bunlarla ilgili örnekler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Eski Türkçe, tur-, eylem, tamlayıcı

On the Origin and Complementaries of the Verb tur- in Old Turkic

Öz

In this study, firstly,
the origin of the verb that we see in the form of tur- in the inscriptions and texts belonging to the Old Turkic
(Kök-Turkic and Old Uighur Turkic) period is emphasized and then, in terms of
the relationship of the verb-complementary, the complements of the verb tur- and its derivatives, and the
examples taken from the inscriptions and texts are presented.

Anahtar Kelimeler

Old Turkic, tur-, verb, complementary

Kaynakça

• Berta, Árpád (2010). Sözlerimi iyi dinleyin... Türk ve Uygur runik yazıtlarının karşılaştırmalı yayını. (Çev. Emine Yılmaz). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Clauson, Sir Gerard (1972). An etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford: Clarendon Press [EDT].
• Dankoff, Robert – Kelly, James (1982). Maḥmūd el-Kāšγarī, Compendium of the Turkic Dialects (Dīwān Luγāt at-Turk), Part I, Sources of Oriental Languages and Literatures, Turkish Sources:7. Harvard University [MK].
• ____________ (1984). Maḥmūd el-Kāšγarī, Compendium of the Turkic Dialects (Dīwān Luγāt at-Turk), Part II, Sources of Oriental Languages and Literatures, Turkish Sources:7. Harvard University.
• ____________ (1985). Maḥmūd el-Kāšγarī, Compendium of the Turkic Dialects (Dīwān Luγāt at-Turk), Part III, Sources of Oriental Languages and Literatures, Turkish Sources:7. Harvard University.
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Erdal, Marcel (1991). Old Turkic Word Formation A Functional Approach to the Lexicon Vol. I-II. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
• İleri, Esin (1997). Türkçedeki Fiillerin Birleşim Değeri. VIII. Uluslararası Türk Dilbilimi Konferansı Bildirileri 7–9 Ağustos 1996 içinde s. 157–165. Ankara.
• Kaya, Ceval (1994). Uygurca Altun Yaruk giriş, metin ve dizin. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları [AY].
• Kormuşin, İ. Valentinoviç (2017). Yenisey Eski Türk mezar yazıtları, metinler ve incelemeler. (Çev. Rysbek Alimov). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Lessing, Ferdinand D. (Ed.) (1960). Mongolian-English dictionary. Berkeley – Los Angeles: University of California Press.
• Nadelyayev, V. Mihayloviç vd. (1969). Drevnetyurkskiy slovar’. Leningrad: Akademiya Nauk SSSR [DTS].
• Orkun, Hüseyin Namık (2011). Eski Türk yazıtları (Birleştirilmiş 3. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Rifat, Mehmet (1998). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları / Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler (2 Cilt). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tekin, Talat (2006). Orhon yazıtları (2. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• ____________ (2016). Orhon Türkçesi grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Uzer, Emre (2018). Altun Yaruk’ta fiil-tamlayıcı ilişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Adana: Çukurova Üniversitesi.