Osmanlı Devleti’nde Kriptografik Uygulamalar ve Kod Defterleri

Yıl 2022, Sayı: 56, 113 - 129, 02.09.2022

Sedat Bingöl

Öz

III. Selim döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nda diplomatik Kriptografi doğdu. Ancak 1797 yılında başlayan bu çaba kesintiye uğrasa da Kriptografi uygulamaları devam etmiştir. 1816 yılından itibaren Osmanlı iç bürokrasisi de kriptografik yazışma yöntemlerini benimsemiştir. Hem dahili hem de harici bürokrasisi, esas olarak "monolfabetik ikame şifrelerine" dayanıyordu. İlk günlerden itibaren, şifre anahtarlarındaki harfler sayısallaştırıldı. Bu şifreleme anahtarlarının yanında "kelime" tabanlı "Kodlar" kullanılsa da sayıları çok sınırlıydı. Bu dönem 1855 yılına kadar sürmüştür. Telgrafın Osmanlı Devleti'ne girmesi durumu değiştirmiştir. Bu çalışmada, 1881 Temmuz tarihli ve 1060 numaralı arşiv örneğinde, söz konusu değişikliğe ilişkin Kod uygulamaları ve Kod Defterlerine dair uygulamalar incelenmiştir. 19. yüzyılın son çeyreğine girerken, Osmanlı bürokrasisinin benimsediği kriptografik değişim çizgisi de gösterilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kriptografi, Şifreler, Kodlar, Tek Alfabe

Kaynakça

• COA. A. d. 1060-COA. DH. ŞFR. 114-25- COA. DH. ŞFR. -114-44- COA. HAT 1432-58608; 1145-45509 A; 1206-47293-Ç; 400-21033-A; 400-21033-B; 934-40441 -A; 934-40441- B; 934-40441-C.
• COA. HR. ŞFR.3 55-28- COA. MİL.E. d. 10 - COA. Y.MTV. 1-9- COA. Y. MTV 1 – 10
• Bingöl, S. (2021). “Methods for encryption in early 19th-century Ottoman diplomatic correspondence”, Cryptologia, https://doi.org/10.1080/01611194.2021.1919943
• Bingöl, S ve Pınar, H. (2021). “Diplomatic Immunity And Encrypted Diplomatic Correspondence in The Ottoman Empire”, Tarih İncelemeleri Dergisi, c. XXXVI/1, s.1-19.
• Çimen, C.- Akleylek, S.- Akyıldız, E. (2011), Şifrelerin Matematiği; Kriptografi. Ankara: ODTÜ.
• Davison, Roderic H. (1994), "On Dokuzuncu Yüzyıl Osmanlı Reformlarına Araç Olarak Fransız Dili", E. İpek, (Çev.), Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, c. 2, s. 4, ss. 171-188.
• Iordanou, I. (2020), Venedik Gizli Servisi. F. Yücel, (Çev.). İstanbul: Kronik.
• Kahn, D. (1973). The Codebreakers: The Story of Secret Writing. New York: The Macmillan Company.
• Kuran, E. (1988). Avrupa’da Osmanlı İkamet elçiliklerinin Kuruluşu ve İlk Elçilerin Siyasi Faaliyetleri 1793-1821. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Örs, H. (1964). “Topkapı Sarayı Arşivinde Bulunan Şifreli İki Vesika”, Ankara: Belleten, c. 28, s.109, s. 85-92.
• Singh, S. (2004). Kod Kitabı. C, Hamitoğulları- E. Y. Sınır, (Çev.). İstanbul: Klan Yayınları.