Covid-19 ve Tüketim: Dönüşen Pratikler, Dijitalleşme ve Z Kuşağı

Yıl 2022, Sayı: 56, 36 - 49, 02.09.2022

Ebru Çetin Diretgen Ozan Ercansungur

Öz

Covid-19 virüsünün 2020 yılı itibariyle küresel çapta bir sağlık tehlikesine dönüşmesi toplumsal yaşantının farklı alanlarında önemli etkilere sebebiyet vermiştir. Pandeminin ekonomik etkileri ve pandeminin yayılmasını önleme amacıyla geliştirilen ulusal ve küresel düzeyde yasa ve uygulamalar kaçınılmaz olarak tüketim alanında çarpıcı sonuçlar doğurmuştur. Tüketim yalnızca bireysel ve ekonomik bir etkinlik değil, 20. yüzyılın ikinci yarısını takiben kapitalizmin şekillenmesinde yön verici bir etken olarak öne çıkmaktadır. Toplumsal bir olgu olarak ele alınması gereken tüketim, kültürel pratiklerin somutlaştığı, tüm toplumsal yaşantımızda etkisini gösteren sembolik değerler alanıdır. Bu yönüyle pandeminin etkilerinin tüketim alanında takip edilmesinin önemli sosyolojik ipuçları sağlayacağı düşünülmektedir. Bu doğrultuda çalışmada tüketim olgusu, tüketici ve tüketici davranışları temel alınarak Covid-19 pandemisi sürecinde yaşanan dönüşümlere yönelik literatür taraması gerçekleştirilmesi ve sürecin teorik bir tartışmaya açılması amaçlanmaktadır. Dönüşen tüketim pratiklerinin; panik satın alma davranışı, tüketimin gerçekleştiği kategoriler, fiziksel tüketim alışkanlıkları, çevrimiçi alışveriş ve medya tüketim alışkanlıkları gibi toplumsal bir uzam olarak dijitalleşme ile ağırlık kazanan deneyimler ve bu deneyimler özelinde önem taşıdığı düşünülen Z kuşağı temelinde değerlendirilmesi, pandemi süreci ile ilişkilendirilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

covid 19, tüketim, dijitalleşme, toplumsal değişim

Kaynakça

• Akben, E., Özertan, G., Spaulding, A. D., ve Saghaian, S. H. (2008). Consumer responses to the H5N1 Avian Influenza: the case of Turkey. Economics Bulletin, 4(15), 1-9.
• Bakardjieva, M. (2003). Virtual togetherness: an everyday-life perspective. Media, culture & society, 25(3), 291-313.
• Baudrillard, J. (2015). Şeytana Satılan Ruh: Ya Da Kötülüğün Egemenliği, (Çev: Oğuz Adanır). Ankara: Doğu Batı.
• Baudrillard, J. (2016). Tüketim Toplumu: Söylenceleri ve Yapıları. (Çev: Hazal Deliceçaylı, Ferda Keskin). İstanbul: Ayrıntı.
• Bauman, Z. (1999). Çalışma Tüketicilik ve Yeni Yoksullar. (Çev. Ümit Öktem). İstanbul: Sarmal.
• Bauman, Z. (2021). Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları. İstanbul: Ayrıntı.
• Bocock, R. (2005). Tüketim. (Çev. İrem Kutluk). Ankara: Dost.
• Bounie, D., Camara, Y., ve Galbraith, J. W. (2020). Consumers' mobility, expenditure and online-offline substitution response to COVID-19: Evidence from French
• transaction data. Social Science Research Network. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3588373 (Erişim tarihi: 13.06.2022)
• Bourdieu, P., (2021). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. (Çev. Derya Fırat, Günce Berkkurt). Ankara: Nika Yayınevi.
• Castells, M. (2000). Materials for an exploratory theory of the network society. The British journal of sociology, 51 (1): 5-24.
• Castells, M., (2005). Ağ Toplumunun Yükselişi. (Çev. Ebru Kılıç) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Clement, J. (2021) Most visited online retail websites worldwide in 2020, by average monthly traffic. https://www.statista.com/statistics/274708/online-retail-and-auction-ranked-by-worldwide-audiences/ (Erişim tarihi: 27.05.2022)
• Cohen, M. J. (2020). Does the COVID-19 outbreak mark the onset of a sustainable consumption transition?. Sustainability: Science, Practice and Policy, 16(1), 1-3.