Judgements and Punishments of the Denizli Traditional Military Tribunal (1860-1917)

Yıl 2014, Sayı: 32, 97 - 110, 19.01.2015

Bilal Yıldız

Öz

The term “idare-i örfiyye” (Martial Law), which was used as the equivalent of “sıkıyönetim” (Martial Law), entered Ottoman government terminology along with the first Constitutional Monarchy period. While rights and liberties were established through the “Kanun-i Esasi” (Basic Law) of 1876, which constituted the judicial base of legal government, the issue of how these rights and liberties would be restricted and supported temporarily by force majeure was stated. The decision for Martial Law (Örfi İdare), taken by the Council of Ministers, needed approval by Sultan’s decree, and Courts Martial (Divan-ı Harb) were founded so that the announced Martial Law could establish security in the fastest way possible and judge outlaws as soon as possible with deterrent penalties. However, after this name was confused with the legal Military Courts (Divan-ı Harb) in the periods that followed, by adding the “Örfi” of Martial Law (İdare-i Örfiyye) to the end of the name of the courts which were established by Martial Law, the newly founded courts were named “Court Martial” (Divan-ı Harbi Örfi). This study investigates the kind of crimes that were predicated on and the kind of penalties that were given by the court, which was founded in the Denizli Sanjak and was called the Denizli Court Martial (Denizli Divan-ı Harb) in the early periods and later continued to judge in the name of Denizli Court Martial (Denizli Divan-ı Harbi Örfisi).

Anahtar Kelimeler

Denizli, Ottoman, Court Martial, Martial Law, Judgement, Punishment

Denizli Dîvân-ı Harb-i Örfîsi´nde Yapılan Yargılamalar (1860-1917) ve Verilen Cezalar

Öz

I. Meşrutiyet dönemiyle birlikte Osmanlı idarî terminolojisi içersine günümüzde “sıkıyönetim” karşılığı olarak kullanılan “idâre-i örfiye” kavramı girmiştir. Meşrutî idarenin hukukî zeminini oluşturan 1876 tarihli Kanûn-ı Esasî ile halka tanınan hak ve hürriyetler düzenlenirken olağanüstü hallerde bu hak ve hürriyetlerin ne şekilde tahdit edileceği ve muvakkaten askıya alınacağı hususu da belirtilmiştir. Meclis-i Vükelâ (Bakanlar Kurulu)´nın almış olduğu örfî idare kararının padişah iradesi ile tasdiki gerekmekte olup, ilan edilen örfî idarenin en hızlı bir şekilde asayişi tekrar tesis edebilmesi ve suçluları vakit geçirmeden caydırıcı cezalarla yargılayabilmesi için Divân-ı Harbler kurulmuştur. Ancak, ilerleyen süreçte bu adın, nizamî askerî ceza mahkemeleri olan Dîvân-ı Harblerle karıştırılması sonucunda örfî idare nedeniyle kurulan mahkemelerin sonuna idâre-i örfiyenin “örfî”si eklenerek yeni kurulan mahkemelere Divân-ı Harb-i Örfî adı verilmiştir. Bu çalışmada, Denizli Sancağı´nda kurulan ve ilk dönemler Denizli Dîvân-ı Harb´i adıyla geçerken daha sonra Denizli Dîvân-ı Harb-i Örfîsi adıyla yargılamalara devam eden mahkemede, ne tür suçların yargılamaya esas alındığı ve ne gibi cezalar verildiği incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Denizli, Osmanlı, Dîvân-ı Harb, İdâre-i Örfiye, Yargılama, Ceza

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi
• A.}MKT.DV.. 156/83. 12 L 1276/3 Mayıs 1860
• A.}MKT.MHM. 162/76. 16 M 1276/15 Ağustos 1859
• A.}MKT.UM.. 418/59. 17 M 1277/5 Ağustos 1860
• A.}MKT.UM.. 456/10. 09 S 1277/27 Ağustos 1860
• A.}MKT.UM.. 464/20. 22 N 1277/3 Nisan 1861
• BEO 4477/335760. 28 N 1335/18 Temmuz 1917
• BEO 4477/335763. 28 N 1335/18 Temmuz 1917
• BEO 4480/335982. 26 L 1335/15 Ağustos 1917
• DH.İ.UM 78-3/25. 15 S 1334/23 Aralık 1915
• DH.ŞFR. 100/136. 1337 N 18/17 Haziran 1919.
• DH.ŞFR. 535/96. 11 Te 1332/24 Ekim 1916
• HR.MKT. 68/66. 04 R 1270 /4 Ocak 1854
• HR.MKT. 189/42. 17 N 1273/11 Mayıs 1857
• İ..DUİT 107/27. 23 Z 1334/21 Ekim 1916
• İ..DUİT 107/38. 23 Z 1334/21 Ekim 1916
• İ..DUİT 173/107. 9 Ca 1335/3 Mart 1917
• İ..DUİT 173/108. 7 Ca 1335/1 Mart 1917
• İ..DUİT 173/122. 10 B 1335/2 Mayıs 1917
• İ..DUİT 174/3. 17 B 1335/9 Mayıs 1917
• İ..DUİT 174/8. 17 B 1335/9 Mayıs 1917
• İ..DUİT 174/9. 17 B 1335/9 Mayıs 1917
• İ..DUİT 174/29. 24 N 1335/14 Temmuz
• 1917 İ..DUİT 174/34. 23 L 1335/12 Ağustos 1917
• İ..MVL. 431/18953. 18 N 1276/9 Nisan 1860
• MVL 359/74. 9 Ca 1277/23 Kasım 1860
• MVL 585/38. 10 L 1275/13 Mayıs 1859
• MVL 586/16. 12 Za 1275/13 Haziran 1859
• MVL 597/18. 15 Za 1276/4 Haziran 1860
• MVL 665/29. 28 S 1280/14 Ağustos 1863
• Y..MTV. 63/97. 19 Za 1309/15 Haziran 1892
• ZB. 342/48. 31 T 1322/13 Ağustos 1906
• Gazeteler henk Gazetesi, Aded: 5207, 19 N 1331/22 Ağustos 1913, s. 2.
• Kitaplar, Tezler ve Makaleler AKÇAM, Taner, “Divân-ı Harb-i Örfî´nin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Tehcir ve Taktil Divan-ı Harb-i Örfî Zabıtları İttihad ve Terakki´nin Yargılanması 1919-1922, Derleyenler: Vahakn N. Dadrian-Taner Akçam, Bilgi Üniversitesi Yayını, İstanbul, 2008, ss. 127-145.
• AKER, M. Şefik, 57nci Tümen ve Aydın Millî Mücadelesi (1918-1920), Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara 2006.
• AKTAR, Yücel, “1912 Yılı Harp Mitingleri ve Balkan Harbi´ne Etkileri”, II. Askerî Tarih Semineri Bildiriler, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1985, s. 114-139.
• ____, İkinci Meşrutiyet Dönemi Öğrenci Olayları (1908-1918), X. Türk Tarih Kongresi´nden Ayrıbasım, TTK Basımevi, Ankara, 1994, s. 2241-2251.
• ATA, Ferudun, “Divân-ı Harb-i Örfiler ve Ermeni Tehciri Yargılamaları”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, yayınlanmamış doktora tezi, Konya, 2003. ____, İşgal İstanbulu´nda Tehcir Yargılamaları, Türk Tarih Kurumu Basımevi, 2. Baskı, Ankara, 2011.
• Düstur, Cüz-ü Râbi’, Dâru´t-Tıbâati´l- mire, İstanbul, 1296.
• Düstur, II. Tertip, Matbaa-i Osmaniye, İstanbul, 1330, II. Düstur, II. Tertip, Matbaa-i mire, İstanbul, 1334, VI.
• KÖKSAL, Osman, Tarihsel Süreci İçinde Bir Özel Yargı Organı Olarak Divan-ı Harb-i Örfîler (1877-1922), Ankara Üniversitesi, SBE Tarih (Genel Türk Tarihi) Anabilim Dalı, yayınlanmamış doktora tezi, Ankara, 1996.
• ____, “Osmanlı Devleti´nin Son Dönemlerinde Örfî İdare Uygulaması”, Türkler, Ed. Hasan Celâl Güzel vd., Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 2002, XIII, ss. 795-803. S BİS, Ali İhsan, Harp Hatıralarım I, Nehir Yayınları, İstanbul, 1991.
• SEVİG, Vasfi Raşid, Askerî Adalet Birinci Kısım Giriş ve Tarihçe, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara, 1955.
• TUNAYA, Tarık Zafer, Türkiye´de Siyasal Partiler İkinci Meşrutiyet Dönemi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1998, I.
• TÜRKMEN, Zekeriya, Osmanlı Meşrutiyetinde Ordu-Siyaset Çatışması, İrfan Yayımcılık, İstanbul, 1991.