20. Yüzyıl Başlarında İstanbul Hapishane-i Umumi’de Mahkûmların Üretim Faaliyetleri

Yıl 2015, Sayı: 34, 19 - 34, 20.04.2015

Zafer Atar

Öz

Osmanlı Devleti’nde Tanzimat dönemiyle birlikte zindandan hapishaneye dönüşüm süreci başlamıştır. Bu bağlamda Tanzimat ve Sultan II.Abdülhamit dönemlerini, hapishanelerin kuruluş süreci olarak kabul edebiliriz. II. Meşrutiyet Dönemi ise hapishanelerin üzerinde en çok durulduğu dönemdir. Nitekim II. Meşrutiyet Dönemi’nde, hem hapishanelerin ıslah faaliyetlerine hız verilmiş, hem de hapishanedeki mahkûmların çalıştırılması konusu üzerinde titizlikle durulmuştur. Bu süreçte devletin merkez hapishanesi konumunda olan İstanbul Hapishanesi, Osmanlı hapishanelerinde yapılacak olan üretimin merkezi olarak kabul edilmiştir. Nitekim çok kısa bir süre içerisinde hapishanede gerekli imalathaneler kurularak, üretime geçilmiştir. Bu suretle hem mahkûmlar çalıştırılarak üretici haline getirilmiş hem de hapishaneler gelir elde etmeye başlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, hapishane, mahkûm, üretim, imalathane

Production Activities of Prison Inmates in the General Prisons of Istanbul in the early 20th century

Öz

A transformation from dungeon to house of correction started during the Tanzimat Reform Era in the Ottoman Empire. The Tanzimat Reform Era and the time of Sultan Abdulhamit can be seen as a period of construction for prisons in the context of this transformation. There was a rise in the importance given to prisons in the era of constitutional monarchy in particular when changes in prisons were carried out and prisoners began to do work. As Istanbul Prison was at the center of the Ottoman Empire, it was chosen as the center for these production activities. In order for production to start, workshops were opened. Two advantages were achieved by these production activities. One advantage was that these activities helped prisoners to work and produce something, and they also helped the government to earn income from prisons.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Prison, Prisoner, Production, Workshop

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivleri (BOA).
• BOA. DH.MB.HPS. 17/50.
• BOA. DH.MB.HPS. 50/7. (28.R.1331-6 Nisan 1913).
• BOA. DH.MB.HPS. 50/10. (26.C.1331-2 Haziran 1913).
• BOA. DH.MB.HPS. 50/12. (4.Ş.1331- 9 Temmuz 1913).
• BOA. DH.MB.HPS. 50/20. (16.L.1335-5 Ağustos 1917).
• BOA. DH.MB.HPS. 71/20. (21.M.1330-11 Ocak 1912).
• BOA. DH.MB.HPS. 72/48. (5.Ca.1332-1 Nisan 1914).
• BOA. DH.MB.HPS. 72/62. (27.C.1332-23 Mayıs 1914).
• BOA. DH.MB.HPS. 77/26. (27.N.1335-17 Temmuz 1917).
• BOA. DH.MB.HPS. 90/12. (28.Ra.1332-24 Şubat 1914).
• BOA. DH.MB.HPS. 143/40. (19.N.1329-13 Eylül 1911).
• BOA. DH.MB.HPS. 143/44. (26.N.1329-20 Eylül 1911).
• BOA. DH.EUM.LVZ. 30/60. (21.Za.1333-30 Eylül 1915).
• BOA. DH.EUM.LVZ. 34/46. (18.N.1334-19 Temmuz 1916).
• BOA. MF.MKT. 1232/90. (8.Ca.1336- 19 Şubat 1918).
• ATARİ Zafer, 20.Yüzyıl Başlarında Turgutlu Hapishanesinin Genel Durumu, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, Manisa 2011.
• Basiretçi Ali Efendi, İstanbul Mektupları, Hazırlayan: Nuri Sağlam, Kitabevi Yayınevi, İstanbul 2001.
• DEMİRBAŞ, Timur, Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi, Hapishane Kitabı, Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2005. DEMİRKOL, Kurtuluş, II. Meşrutiyet Döneminde Edirne Vilayeti Hapishaneleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya 2012.
• DÖNMEZER, Sulhi - Sahir Erman, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, Cilt II, Beta Yayınları, İstanbul 1986.
• GÖNEN, Yasemin Saner Osmanlı İmparatorluğu’nda Hapishaneleri İyileştirme Girişimi, 1917 Yılı, Hapishane Kitabı, Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun, İstanbul 2005. SCHULL, Kent Fielding, Penal İnstitutions, Nation-state Construction, and Modernity in the Late Ottoman Empire (1908-1919), University of California, Los Angeles 2007.
• ŞEN, Hasan, The Transformation of the Politics of Punishment and the Birth of Prison in the Ottoman Empire (1845-1910), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Ens., İstanbul 2005.
• ŞEN, Ömer, Osmanlı’da Mahkûm Olmak: Avrupalılaşma Sürecinde Hapishaneler, Kapı Yayınları, İstanbul 2007.
• TEKİN, Saadet, Dr. Polliç Bey’in 1918 Tarihli Raporuna Göre Berlin ve Aydın Vilayet Hapishanelerine Genel Bir Bakış, OTAM, Sayı 24, Ankara 2005.
• TEKİN, Saadet, XX. Yüzyıl Başlarında Aydın Vilayeti ve Mülhakatındaki Hapishanelerin Genel Durumu”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2006/2 Güz, Manisa 2006.
• YILDIZ, Gültekin, Mapusâne, Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908), Kitabevi Yayınları, İstanbul 2012.
• YILDIZTAŞ, Mümin, Mütareke Döneminde Suç Unsurları ve İstanbul Hapishaneleri, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İ.Ü. Sosyal Bilimler Ens., İstanbul 1997.