An Analysis of Some Socialist Realist Novels in 1940s Turkish Literature in the Context of the Relationship between Working Classes and Social Elites

Yıl 2014, Sayı: 33, 129 - 152, 19.01.2015

Ahmet Alver

Öz

Socialist realism in literature in the 20th century is basically the reflection of Marxist ideology on an artist and his/her works. Because of this direct connection with Marxism, ideological and political respects are the main concern in this literary theory. Socialist realism played a leading role in Russian literature and started to appear in Turkey as well, becoming one of the leading literary theories towards the end of the 1940s, particularly after World War II. This study firstly examines the nature and developmental stages of socialist realism both in general and in Turkish literature. The study goes on to consider a number of socialist realist novels such as Cevat Şakir Kabaağaçlı’s Aganta Burina Burinata (1946), Reşat Enis’s Ekmek Kavgamız (1947), Samim Kocagöz’s Bir Şehrin İki Kapısı (1948) and Orhan Kemal’s Baba Evi (1949), all written during the 1940s. The study discusses the works in terms of their contextual features by finding common points in the relationship between the working classes and social elites.

Anahtar Kelimeler

Social realism, capitalism, literature, socialism, Marxizm, Turkish literature

Türk Edebiyatında 1940’lı Yıllarda Yazılan Bazı Toplumcu Gerçekçi Romanların Emek-Sermaye Bağlamında Analizi

Öz

Edebiyatta toplumcu gerçekçilik anlayışı, 20. yüzyılda Marksist ideolojinin sanatçıya ve doğal olarak da eserlerine yansıması olarak nitelendirilir. Marksizm’le olan bu direkt ilişkiden dolayı toplumcu gerçekçilik, politik ve ideolojik yönü ağır basan bir sanat kuramıdır. 1930’lu yıllardan itibaren Rusya’da etkin olan bu sanat kuramı, aynı yıllarda Türkiye’de de görülmeye başlamış, özellikle de 2. Dünya Savaşı sonrasında etkinliğini daha da artırmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde; toplumsal gerçekçilik anlayışının ortaya çıkışı ve gelişim evreleri genel olarak ele alınmış; bununla birlikte, bu akımın Türk edebiyatındaki doğal gelişim süreci de incelenmiştir. Çalışmanın gelişme bölümünde ise; 1940’lı yılların sonunda kaleme alınan Cevat Şakir Kabaağaçlı’nın Aganta Burina Burinata (1946), Reşat Enis’in Ekmek Kavgamız (1947), Samim Kocagöz’ün Bir Şehrin İki Kapısı (1948), Orhan Kemal’in Baba Evi (1949) gibi bazı Türk romanlarının, toplumcu gerçekçi sanat anlayışının ana temalarından biri olan emek-sermaye sınıfları arasındaki ilişki temelinde incelemeleri yapılacak.

Anahtar Kelimeler

sosyal gerçekçilik, Kapitalizm, edebiyat, Sosyalizm, Marksizm, Türk edebiyatı

Kaynakça

• AKTAŞ, Aktaş, “Cumhuriyet Devri Türk Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı, 4 Cilt, c. 3 (Edebiyat – Türkiye), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, Sayı: 158, 3. Baskı, 1998, s. 661-719.
• ALANGU, Tahir, Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman 1, 2. Baskı, İstanbul Matbaası, İstanbul 1968; 2. Cilt, İstanbul 1965, 3. Cilt, İstanbul, 1965.
• AYGEN, Reşat Enis, Ekmek Kavgamız, Cem Yayınevi, İstanbul, 1974.
• BEZİRCİ, Asım, Sosyalizme Doğru, Evrensel Kültür Kitaplığı, İstanbul, 1996.
• BRECHT, Bertolt, Sosyalist Gerçekçilik ve Toplum, (Çeviri A. Cemal-K. Güven), Altın Kitaplar, İstanbul, 1980.
• CÖMERT, Saliha, “1946-1954 Dönemi Türk Romanlarında Toplumcu Gerçekçilik”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Kayseri, 2013. ÇILGIN, Alev Sınar, Türk Roman ve Hikâyesinde İkinci Dünya Savaşı, 1. Baskı, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2003.
• DEMİR, Ahmet, “Toplumcu Gerçekçi Objektiften Yansıyan Bir anadolu Fotoğrafı: Bacayı İndir Bacayı Kaldır”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 2008, ss. 65-80.
• EYİGÜN, Rahşan Yıldız, “Orhan Kemal’in Hayatı, Eerleri ve Orhan Kemal’in Uyarlamalarının Türk Sinemasındaki Yeri”, Mimar Sinan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (yayımlanmamış yüksek lisan tezi), İstanbul, 2006.
• GÜLTEKİN, Mehmet Nuri, Orhan Kemal’in Romanlarında Modernleşme, Birey ve Gündelik Hayat, Everest Yayınları, İstanbul, 2011.
• KABAAĞAÇLI, Cevat Şakir, Aganta Burina Burinata, Bilgi Yayınevi, İstanbul, 2011.
• KEMAL, Orhan, Baba Evi, Epsilon Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• KOCAGÖZ, Samim, Bir Şehrin İki Kapısı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1948.
• KOÇAKOĞLU, Bedia, “Baba Evi’nin Kapısındaki Çocuğa Freudyen Bir Bakış Denemesi”, Hece Dergisi: Bereketli Toprakların Yazarı Orhan Kemal Özel Sayısı 27, Hece Yayınları, İstanbul: Sayı: 205, Ocak 2014, s. 298-311.
• KRISHNAN, Maya, “Transformation of the Human Consciousness: The Origins of Social Realism in Soviet Union”, The Concord Review, S. 21 (1), Sudbury, 2012.
• LELEDAKIS, Kanakis, Toplum ve Bilinçdışı (Çev. Abdullah Yılmaz), Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2000.
• LUNAÇARSKI, Anatoli, Devrim ve Sanat: Denemeler-Konuşmalar-Notlar, (Çev. Süheyla Kaya, Saliha Kaya), İnter Yayıncılık, İstanbul, 2000.
• MAKAL, Ahmet, “Türkiye Emek Tarihinin Bir İzdüşüm Alanı Olarak “Edebiyat”, Ulusal Sosyal Bilimler Kongresi, 2008/3 (18), s. 15-43.
• MENDEL, Gerard, Babaya İsyan (Çev. Hüsen Portakal), Cem Yayınları, İstanbul, 2000. MORAN, Berna, Edebiyat Kuramları ve Eleştiri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
• OKTAY, Ahmet, Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları, Tüm Zamanlar Yayıncılık, İstanbul, 2000. SINIAVSKI, Andre, Sosyalist Realizm, (Çev. S. Türker), Habora Kitabevi, İstanbul, 1967. STENDHAL, Kırmızı ve Siyah, (Çev. Cevdet Perin), Remzi Kitapevi, İstanbul, 2000.
• SUÇKOV, Boris, Gerçekçiliğin Tarihi, Adam Yayıncılık, İstanbul, 1982.
• TUNCER, Hüseyin, “Nemesis’e İnat Körlüğün Nârını İlmin Işığına Çeviren Adamın Aforizmaları”, Cemil Meriç Özel Sayısı, Hece, Özel Sayı: 19, Hece Aylık Edebiyat Dergisi, Ank., S. 157, 2010, s.377-390.
• WELLEK, Rene - AUSTIN Warren, Edebiyat Teorisi, (Çev. Ömer Faruk Huyugüzel), 4. Baskı, Akademi Kitabevi, İzmir, 2005.
• YALÇIN, Alemdar, Siyasal ve Sosyal Değişmeler Açısından Cumhuriyet Dönemi Çağdaş Türk Romanı 1946-2000, Akçağ Yayınları, Ankara, 2005.