Yeni Arkeolojik Verilerin Işığında Kuzey Batı İran Prehistoryasi’nın Kısa Bir Değerlendirmesi

Yıl 2023, Sayı: 58, 118 - 143, 30.04.2023

Gönül Yalçın , Nasrin Zabanband

Öz

Kuzeybatı İran’da arkeolojik kazılar yoluyla araştırılan yerleşmelerin çoğu İran’ın kuzeybatısındaki Urmiye Gölü Havzası’nda olup, gölü çevreleyen alan içinde kalır. Urmiye Gölü Havzası, geçmişte ve günümüzde gerçekleştirilen arkeolojik faaliyetlerin ağırlık merkezidir. Bu havzanın tarih öncesi dönemleri Geç Neolitik Çağ Hacı Firuz Kültürü ile başlar. Arkeolojik kültür silsilesi Hasanlu’da saptanan Hacı Firuz, Kuzeybatı İran’ın bilinen en eski yerleşim yeridir. Ancak, Hacı Firuz kültür evresi ile Erken Kalkolitik Çağ’a tarihlenen Dalma evresi arasındaki bin yıllık boşluk henüz yeni verilerle tam doldurulamamıştır. Geç Kalkolitik Çağ’ın erken evresinde, İran Platosu’nun batısındaki Urmiye Gölü Havzası’nda ve Aras Nehri’nin güneyinde, örneğin Kül Tepe’de, Dalma çanak çömlek geleneğinin yayıldığı görülmektedir. Geç Kalkolitik Çağ’ın daha geç evrelerinde ise Dalma çanak çömleği yerini, yine aynı bölgelerde saptanan, saman yüzlü çanak çömlek geleneğine bırakmıştır. İlk Tunç Çağı’na gelindiğinde, Kuzeybatı İran’ın Transkafkasya ve Doğu Anadolu’ya da yayılan, Kura-Aras Kültürü’nün etkisine girdiği ve bu dönemdeki yerleşimlerin söz konusu kültürel geleneğin bir parçası olduğu görülür. Orta Tunç Çağı Urmiye Gölü Havzası’nda esas olarak dönemin mezarlıkları ve az sayıda yerleşim yeriyle temsil edilmekte, bu buluntu yerleri Urmiye boyalı çanak çömlek geleneğine dayanarak tanımlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kuzeybatı İran, Urmiye Gölü Havzası, Güney Aras Nehri Havzası, Neolitik Çağ, Kalkolitik Çağ, İlk ve Orta Tunç Çağları.

Destekleyen Kurum

Süleyman Demirel Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

(Proje No: 8693)

Teşekkür

Harita çizimlerini uyarlayarak gerçekleştiren Uzm. Restoratör Fatemeh Zabanband‘a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• kaynakça ekleyin