Kamu Sağlığı ve İstimval: Koronavirüs Salgınının Düşündürdükleri Çerçevesinde Bir Kamu Sağlığı Kanunu Önerisi#

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 3, 2625 - 2653, 15.09.2021

Sırrı Düğer

https://doi.org/10.15337/suhfd.954036

Öz

Koronavirüs salgının meydana getirdiği olağanüstü şartlarda salgınla mücadelede idare tarafından ihtiyaç duyulan malzemelerin tedarik edilmesi el-zemdir. İdare, olağan dönemde, ihtiyaç duyduğu taşınırları ihale usulü ile akdettiği sözleşmelerle karşılamaktadır. Ancak olağanüstü durumlarda durumun önemi ve ivediliği gereği idare, özel hukuk kişilerinin rızaları olmaksızın taşınır temin etmek zorunda kalabilir. İstimval adı verilen bu yetki, kişilerin Anayasayla güvence altına alınmış başta mülkiyet hakkı ve zorla çalıştırılmama hakkı olmak üzere diğer temel hak ve özgürlüklerini sınırlamaktadır. Bu itibarla, bu usulün hukuki rejiminin ve uygulanabilme şartlarının ortaya konulması önem arz etmektedir. Olağanüstü hâl ilan edilmemesine rağmen olağanüstü şartların oluşması halinde istimvalin uygulanabileceği kabul edilmelidir. Nitekim, Türk Hukukunda, olağanüstü hâl ilanına gerek olmaksızın, acil müdahalenin gerektiği durumlarda idareye istimval yetkisi veren kanunlar mevcuttur. Bu açıdan diğer ülkelerdeki düzenlemeler de dikkate alınarak kamu sağlığına dair olağanüstü şartlar ortaya çıkması halinde taşınırlar açısından getirilebilecek yükümlülükleri de düzenleyen yeni bir kamu sağlığı kanunu hazırlanması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Koronavirüs, Kamu Sağlığı, İstimval, Olağanüstü Hal, Olağanüstü Şartlar.

Public Health and Requisition: A Public Health Law Proposal in the Context of the Coronavirus Pandemic

Öz

In the extraordinary conditions caused by the coronavirus epidemic, it is essential to supply the materials needed by the administration in the fight against the epidemic. In the ordinary period, the Administration meets the movables it needs through contracts concluded by procurement procedure. However, in extraordinary situations, due to the importance and urgency of the situation, the administration may have to procure movables without the consent of private law persons. This authority, called requisition, limits people's fundamental rights and freedoms, which are guaranteed by the constitution, including the right to property and the right not to be forced to work. In this respect, it is important to set forth the legal regime of this procedure and the conditions for its implementation. Although a state of emergency has not been declared, it should be accepted that in case of extraordinary conditions, requisition can be applied. As a matter of fact, in Turkish Law, there are laws that authorize the administration to take action in cases where urgent intervention is required, without the need for declaration of state of emergency. In this respect, considering the relevant laws in other countries, it is necessary to make a new public health law that regulates the obligations that can be imposed for movables in case of extraordinary conditions regarding public health.

Anahtar Kelimeler

Coronavirus, Public Health, Requisition, State of Emergency, Extra ordinary Conditions

Kaynakça

• AKÇA, Kürşat, “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6.3: 543-596.
• AKYILMAZ, Bahtiyar/SEZGİNER, Murat/KAYA, Cemil, Türk İdare Hukuku, Savaş Yayınevi, Ankara, 2020.
• ATAKAN Murat Can, “Ticari İşlemlerde Taşınır Rehninin Sona Ermesi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2018; 26(2): 397-441.
• ATAY, Ender Ethem, İdare Hukuku, Seçkin, Ankara, 2019.
• AZRAK, Ali Ülkü, Millîleştirme ve İdare Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1976.
• AZRAK, Ülkü, “Millileştirme Kavramı Üzerine”, İstanbul Üni-versitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, 1968, 1.2; 47-58.
• BASİLİEN-GAİNCHE, Marie-Laure: French Response to COVID-19 Crisis: Rolling into the Deep, VerfBlog, 2021/3/18, https://verfassungsblog.de/french-response-to-covid-19-crisis-rolling-into-the-deep/, DOI: 10.17176/20210318-154150-0.
• BEN KHELİL Kawthar, Covid-19: Requisition Regime for Res-piratory Masks, Lexology, https://www.lexology.com/library.
• ÇAĞLAYAN, Ramazan, İdare Hukuku Dersleri, Adalet Yayı-nevi, Ankara, 2020.
• DORU, Seyit Rasim, “COVID-19 (Koronavirüs) Salgını Süre-cinde Yapılan İdari Muamelelerin Hukuka Uygunluğu ve İdarenin Sorumluluğu Meselesi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 78.2: 769-807.
• GEMALMAZ, Burak, Mülkiyet Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-6, MRK Baskı ve Tanıtım, Ankara, 2018.
• GÖZLER, Kemal/ KAPLAN, Gürsel, İdare Hukuku Dersleri, Ekin, 2020.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref / TAN, Turgut, İdare Hukuku (Genel Esaslar), C. I, Turhan Kitabevi, Ankara, 2014.
• GROGAN, Joelle: Power, Law and the COVID-19 Pandemic – Part I: The Year of Pandemic, VerfBlog, 2021/5/15, https://verfassungsblog.de/power-law-and-the-covid-19-pandemic-part-i-the-year-of-pandemic/, DOI: 10.17176/20210515-211106-0.
• GÜNDAY, Metin, İdare Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara, 2011.
• KAPLAN, Gürsel, “Kamu Kurumları ve Tüzel Kişileri Arasında Taşınmaz Mal Devri ve Yargısal Denetimi”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ayferi Göze’ye Armağan, Sayı: 2004/1–2, s. 167–188 (2004), https://www.idare.gen.tr/kaplan-tasinmaz.htm.
• KUTLU GÜRSEL, Meltem, Kamulaştırma Hukuku, Seçkin, An-kara, 2012.
• OĞURLU, Yücel. AİHM Kararları ve Türk İdare Hukukunda Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Bir Yargısal Denetim Ölçütü Olarak Ölçülülük İlkesi. Prof. Dr. Turhan Tûfan Yüce’ye Arma-ğan, İzmir, 2001, 485-522.
• ONAR, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt 3, İstanbul, Hak Kitabevi, 1966.
• ÖRÜCÜ, Esin, "1961 Anayasası ve Anayasa Mahkemesine Gö-re Hakkın Özü Kavramı ve Mülkiyet Hakkının Özü", İstanbul Üniversi-tesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 41.3-4: 145-161.
• ÖZTUNÇ, Hikmet, İdare Hukukunda İstimvalin Hukuki Reji-mi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE., 2015.
• POCHART Francois, RAULİNE Mathilde, VERTEVİLLE Océane de La, “Compulsory licenses granted by public authorities: an application in the Covid-19 crisis in France”, Kluwer Law Blog, http://patentblog.kluweriplaw.com/2020/04/23/compulsory-licenses-granted-by-public-authorities-an-application-in-the-covid-19-crisis-in-france-part-1/.
• YAYLA, Türk İdare Hukukuna Göre İstimvalin Rejimi, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016. YÜZBAŞIOĞLU, Cihan, İdare ve Personel Yönüyle Sağlık Hizmetlerinden Kaynaklanan Sorumluluk, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2020.