Paradigma Değişimi Bağlamında Tüketimin Medikalleşmesi (Batı Akdeniz Bölgesi Örneklemi)

Yıl 2024, Sayı: 62, 301 - 326, 30.12.2024

Amine Aydin , Metin Özkul

https://doi.org/10.35237/suitder.1510214

Öz

Bu çalışmanın üzerine eğildiği konu; modernleşme sürecinin günümüze geldiği aşamaya kadar birey algılarına yönelik paradigma değişiminin; tüketim toplumunda, sağlık/hastalık/güzellik çerçevesinde toplumsal yaşam üzerindeki görünümlerini ortaya koymaktır. Konuyla ilgili değişen bakış açısının pratikteki işleyişini ortaya koymak bu çalışmanın temel amaçlarından birini oluşturmaktadır. Dolayısıyla düşünsel ya da teorik düzeyde ifade edilen sağlık/hastalık ve güzellikle ilgili anlayış değişiminin pratik yaşamda nasıl deneyimlenmekte olduğu tespit edilmeye ve bu tespitlerden yola çıkılarak, paradigma değişimi bağlamında hasta/sağlıklı/güzel bedenin tüketimle ilişkisi açıklanmaya çalışılmaktadır. Sağlık/hastalık ve güzellikle ilgili değişen düşünce biçiminin pratikteki işleyişini betimlemek için saha çalışmasından elde edilen verilerden yararlanılmıştır. Saha çalışması Antalya, Isparta ve Burdur illerini kapsayan Batı Akdeniz bölgesinde yapılmıştır. Araştırma sonucunda bireylerin; sağlık ve fiziksel görünümleriyle ilgili tüketim pratiklerine ruhen, zihnen ve bedenen iyi olma halini salık veren bütünsel sağlık anlayışıyla yöneldiği, bu tüketim pratiklerine yönelik eyleme geçerken hem bireysel hem de kurumsal araçları kullanarak inşa ettiği tüketim ağından yararlandığı, sağlık ve fiziksel görünümüyle ilgilenirken tercih hakkına sahip sorumlu birey olmanın yanı sıra kurumsal yapı ve uzmanlık sistemlerinin de etkisinde kaldığı görülmüştür. Tüketim toplumunda tercihlerin bolluğu, bireylerin sağlık ve fiziksel görünümleriyle ilgili olarak birden fazla tüketim pratiklerine yönelmesini sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Paradigma Değişimi, Sağlık, Hastalık, Güzellik

Medıcalızatıon Of Consumptıon In The Context Of Paradıgm Change (Western Mediterranean Region Sample)

Öz

The subject this study focuses on is; The paradigm shift in individual perceptions until the modernization process reached today; To reveal their appearance on social life within the framework of health/disease/beauty in the consumer society. One of the main aims of this study is to reveal the practical functioning of the changing perspective on the subject. Therefore, it is tried to determine how the change in understanding of health/disease and beauty, expressed at an intellectual or theoretical level, is experienced in practical life and, based on these findings, to explain the relationship of the sick/healthy/beautiful body with consumption in the context of paradigm change. Data obtained from the field study was used to describe the practical functioning of the changing way of thinking about health/disease and beauty. The field study was carried out in the Western Mediterranean region, covering the provinces of Antalya, Isparta and Burdur. As a result of the research, individuals; It focuses on consumption practices related to health and physical appearance with a holistic health approach that recommends spiritual, mental and physical well-being, and takes advantage of the consumption network it has built by using both individual and corporate tools when taking action for these consumption practices. It has been observed that, in addition to being individuals, they are also influenced by institutional structures and expert systems. The abundance of choices in the consumer society has enabled individuals to turn to more than one consumption practice regarding their health and physical appearance.

Anahtar Kelimeler

Paradigm Change, Health, Disease, Beauty

Kaynakça

• Adaş, E.B. & Elbek, O., (2013). Hastalar ve Sağlıksız İşaretler. Kapitalizm Sağlığa Zararlıdır içinde (235-253). İstanbul: Hayykitap Yayınları.
• Akkaya, C., (2019). Spora Katılımın Belirleyicileri: Avrobarometre Üzerinden Sosyolojik Bir Analiz, Mediterranean Journal Of Humanities, , IX(2), 55-67. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjh/issue/82498/1413537
• Arslanoğlu, İ., (2014). Tıp Budur: Akıl Giren Bedene Doktor Girmez, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Baudrillard, J., (2018). Tüketim Toplumu, (Çev. Nilgün Tutal-Ferda Keskin), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z., (2017). Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları, (Çev. Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z., (2018). Akışkan Modernite, (Çev. Sinan Okan Çavuş), İstanbul: Can Yayınları.
• Becker, H., (2019). Mesleğin İncelikleri, (Çev. Levent Ünsaldı ve diğerleri), İstanbul: Heretik Yayınları.
• Capra, F., (1992). Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası, (Çev. Mustafa Armağan), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Capra, F., (1996a). Kainata Mensup Olmak, (Çev. Mücahit Bilici), İstanbul: İnsan Yayınları.
• Capra, F., (1996b). Yeni Bir Düşünce, (Çev. Mustafa Armağan), İstanbul: İz Yayıncılık.
• Cockerham, W.C., & Ritchey, F.C., (1997). Dictionary Of Medical Sociology, London: Greenwood Press.
• Cockerham, W.C., (2007). Medical Sociology, New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• Cockerham, W.C., (2022). Sağlığın ve Hastalığın Toplumsal Nedenleri, (Çev. Ercan Tugay Akı), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Erkılınç, O. G., (2013). Hayat, Sağlık, Hekimlik Bu Değil. Tıp Bu Değil-2 içinde (149-167), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Ersöz, A.G., (2010). Tüketim Toplumunda Sıfır Beden Söylemi: Neden ve Sonuçları Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 27(2), 37-53. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/huefd/issue/41211/508558 Featherstone, M., Turner, B.S., & Hepworth, M., (1990). The Body: Social Process and Culturel Theory, Sage Publication.
• Foucault, M., (2006). Kliniğin Doğuşu, (Çev. İnci Uysal Malak), Ankara: Epos Yayınları.
• Giddens, A., (2010). Modernite ve Bireysel Kimlik, (Çev. Ümit Tatlıcan), İstanbul: Say Yayınları.
• Giddens, A., (2018). Modernliğin Sonuçları, (Çev. Ersin Kuşdil), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Grace, R., Vaz, J., & Costa J., (2020). Traditional medicine use in Timor-Leste, BMC Complementary Medicine and Therapies, 20(1), 1-6. Erişim: https://doi.org/10.1186/s12906-020-02912-9
• Illich, I., Zola, I.K., & Kaplan, J., (1994). Profesyoneller İktidarı, (Çev. Cevdet Cirit), İstanbul: Pınar Yayınları.
• Illich, I., (2011). Tüketim Köleliği, (Çev. Mustafa Karaşahan), İstanbul: Pınar Yayınları.
• Illich, I., (2017). Sağlığın Gaspı, (Çev. Süha Sertabiboğlu), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Işık, E., (1998). Beden ve Toplum Kuramı: Öznenin Sosyolojisinden Bedenin Sosyolojisine, İstanbul: Bağlam Yayınları. İnceoğlu, Y., & Kar, A., (2010). Dişilik, Güzellik ve Şiddet Sarmalında Kadın ve Bedeni, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Jones, M., (2008). Skintight: An Anatomy of Cosmetic Surgery, Berg Publisher.
• Kuhn, T.S., (2014). Bilimsel Devrimlerin Yapısı, (Çev. Nilüfer Kuyaş), İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Kurtdaş, M.Ç., (2016). Sağlıklı Yaşam Sloganı Etrafında Şekillenen Yeni Tüketim Biçimleri, Sosyolojik Düşün, 1(1), 1-10. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sosdus/issue/24709/261335
• Lyotard, F., (2019). Postmodern Durum, (Çev. İsmet Birkan), Ankara: BilgeSu Yayınları.
• Mills, W., (2019). Sosyolojik Tahayyül, (Çev. Ömer Küçük), İstanbul: Hil Yayınları.
• Moulin, A.M., (2008). Tıbbın Karşısında Beden. Bedenin Tarihi-3: Bakıştaki Değişim 20. Yüzyıl içinde (15-57), (Çev. Saadet Özen), Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Nazlı, A., (2013). Bedenin Ölümü ve Tıp. Kapitalizm Sağlığa Zararlıdır içinde (193-203), İstanbul: Hayykitap Yayınları.
• Neuman, W.L., (2017). Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar Cilt-2, (Çev. Sedef Özge), İstanbul: Yayınodası Yayınları.
• Okumuş, M., (2016). Kupa Tedavisi ve Hacamat, Ankara Med Journal, 16(4), 370-382. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/amj/issue/26467/278626
• Ory, P., (2008). Sıradan Beden, Bedenin Tarihi-3: Bakıştaki Değişim 20. Yüzyıl içinde (105-129), (Çev. Saadet Özen), Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Özkul, M. & Uçak, E.Y., (2020). Tüketim Toplumunda Meta-Marka Bağımlılığının Görünümleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner 11(27), 596-613. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/vizyoner/issue/54718/663860
• Özoran B.A. & Mermer A., (2018). Bauman Gibi düşünmek: Wellnes ile Ölümün Yapısökümünün Haberler Üzerinden İncelenmesi, Selçuk İletişim Dergisi 11(1), 307-330. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/34866/339902
• Panitch, L. & Leys, C., (2011). Kapitalizmde Sağlık: Sağlıksızlık Semptomları, (Çev. Umut Haskan), İstanbul: Yordam Yayınları.
• Reeder, L.G., (1972). The Patient-Client as a Consumer: Some Observations on The Changing Professional-Client Relationship, Journal of Health and Social Behavior, 13(4), 406-412. Erişim: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/4648896/
• Reissman, D., (2019). Yalnız Kalabalık: Amerikan Toplumsal Karakterinin Değişimi Üzerine Bir İnceleme, (Çev. Yeşim Erdem), Ankara: Heretik Yayınları.
• Ritzer, G., (2007). The Blackwell Encyclopedia of Sociology, Volume-1/A-B, Singapore: Blackwell Press. Sassatelli, R., (1999). İnteraction Order and Beyond: A Field Analysis of Body Culture Within Fitness Gyms, Body and Society,. 5(2), 227-248. Erişim: https://www.researchgate.net/publication/240700558_Interaction_Order_and_Beyond_A_Field_Analysis_of_Body_Culture_Within_Fitness_Gyms
• Shilling, C., (2008). Changing Bodies: Habit, Crisis and Creativity, Sage Publication.
• Turner, B.S., (2011), Tıbbi Güç ve Toplumsal Bilgi, (Çev. Ümit Tatlıcan), Bursa: Sentez Yayınları.
• Turner, B.S., (2019). Beden ve Toplum: Sosyal Teoride Arayışlar, (Çev. M.B. Bulut-İ. Kaya), Ankara: Nobel Yayınları.
• Türk, G.D., (2019). Sosyal Medya ve Toplumda Değişen Estetik İşlem Yaptırma Algısı, Bilişim Teknolojileri, 10(39), 118-135. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ajit-e/issue/54250/735310
• Türkan, F., (2013). Yaralayan Modern Tıp. Tıp Bu Değil-2 içinde (187-192), İstanbul: İthaki Yayınları. https://www.who.int/publications/i/item/9789241514620
• https://www.ysk.gov.tr