Military Personality of Mahmud of Ghazni

Yıl 2024, Sayı: 62, 401 - 416, 30.12.2024

Arslan Durdu

https://doi.org/10.35237/suitder.1544372

Öz

Great nations raise great men. A nation that does not have great men in history is a poor nation. Mahmûd of Ghazni is one of the great personalities raised by the great Turkish Nation, which takes its roots from the depths of history. He is one of the important military geniuses of his age with his administrative and military ability, politics and philosophy of conquest. After taking the throne, he spent most of his life on the battlefields and was never defeated in any war he fought. During the reign of Mahmûd of Ghazni, the borders of the state extended to Azerbaijan in the west, the Upper Ganges Valley in the east, Khwarezm in the north and the coast of the Indian Ocean in the south. In this study, by using the sources of the period, Mahmûd’s birth, Turkish identity, appearance, understanding of sovereignty and military personality were described. In order to better analyze his military personality in particular, the works of historians and poets who were contemporary with Mahmûd, who met him personally and lived in the same period were used.

Anahtar Kelimeler

Turkish History, Ghaznavids, Mahmud of Ghazni, Indian Expeditions, Military Personality

Gazneli Mahmûd’un Askerî Kişiliği

Öz

Büyük milletler büyük adamlar yetiştirirler. Tarihte büyük adamlara sahip olmayan bir millet, fakir bir millettir. Köklerini tarihin derinliklerinden alan yüce Türk Milleti’nin yetiştirdiği büyük şahsiyetlerden biri de Gazneli Mahmud’dur. İdarî ve askerî kabiliyeti, siyaseti ve fütuhat felsefesi ile yaşadığı çağın önemli askerî dehalarından biridir. Tahta geçtikten sonra hayatının büyük bir bölümünü savaş alanlarında geçirmiştir ve girdiği hiçbir savaşta mağlup olmamıştır. Gazneli Mahmud’un hükümdarlığı döneminde Gazneli Devleti’nin sınırları batıda Azerbaycan’a, doğuda Yukarı Ganj Vadisi’ne, kuzeyde Harezm’e ve güneyde Hint Okyanusu sahillerine kadar genişlemiştir. Bu çalışmada, dönemin kaynaklarından istifade edilerek Mahmûd’un doğumu, dış görünüşü, hakimiyet anlayışı ve askerî kişiliğinin bir tasviri çizilmiştir. Özellikle askeri kişiliğini daha iyi ortaya koyabilmek için, Mahmûd ile bizzat görüşen ve onunla aynı dönemde yaşayan tarihçi ve şairlerin eserlerinden faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Tarihi, Gazneliler, Gazneli Mahmud, Hint Seferleri, Askerî Kişilik

Kaynakça

• Akkuş, M. (2019). Gazneli Mahmud’un Mutasavvıflarla İlişkisi. *Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi* (45), 353-369.
• Avfî, (1914). *Lubâbu’l-Elbâb*. Sa’îd Nefisî (nşr). Tahran.
• Barthold, V.V. (1990). *Moğol İstilasına Kadar Türkistan*. Hakkı Dursun Yıldız (Çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Beyhakî, (2004). *Târîh-i Beyhakî*. Ali Ekber Feyyaz (nşr.) Meşhed: İntişârat-ı Dânişgâh-ı Firdevsî.
• Beyhakî, (2022). *Târîh-i Beyhakî*. Necati Lügal (Terc), Hicabi Kırlangıç (Haz.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Beyhakî, (2011). *Dibâ-yı Didarı Metn-i Kâmil Tarih-i Beyhakî*. Doktor Muhammed Cafer Yahâkkî (nşr.) Tahran: İntişârat-ı Tahran.
• Bîrûnî, (2015). *Tahkîku Mâ Li’l-Hind Bîrûnî’nin Gözüyle Hindistan*. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bosworth, C. E. (1963). *The Ghaznavids: Their Empire in Afghanistan and Eastern İran, 994-1040*. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Cûzcânî, (2012). *Tabakât-ı Nâsırî*. Bünyâd Ferheng-i Cihandaran-ı Gûrî (nşr.) Kabil: Danişgâhı Kabil.
• Cüzcânî, (2015). *Tabakât-ı Nâsırî (Gazneliler, Selçuklular, Atabeglikler ve Hârezmşâhlar)*. Erkan Göksu (çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Durdu, A. (2022). *Gazneli Devleti’nin Askerî Teşkilatı* (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Fahr-i Müdebbir, (1967). *Âdâbü’l-harb ve’ş-şecâ’a*. Ahmed Süheylî Hânsârî (tsh.) Tahran: İkbal.
• Fazlullâh-i Hemedânî, Reşîdüddin (1999). *Câmiü’t-Tevârîh (C.2/4)*. Ahmed Ateş (nşr.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ferruhî-yi Sîstânî, (1999). *Dîvân*. M. Debîr-i Siyâkî (nşr.) Tahran.
• Firdevsi, (1945). *Şehname I*. Necati Lugal-Kenan Akyüz (çev.) İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gerdîzî, (1984). *Zeynü’l-Ahbâr*. Abdülhay Habîbî (nşr.) Tahran: İntişârât-ı Bünyad-ı Ferhengi İran.
• Göksu, E. (2011). Alptegin: Köle Pazarından Gazne Tahtına. *Türk Dünyası Araştırmaları.* 96 (191), 97-116.
• Göksu, E. (2108). *Türkiye Selçuklularında Ordu*. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Göksu, E. (2021). *Afganistan ve Hindistan’ın İhtişamlı Hanedanı Gazneliler*. İstanbul: Selenge Yayınları.
• Halîlî, Halîlullah (2008). *Saltanat-ı Gaznevîyân*. Kâbil: İntişârât-ı Emirî.
• *Hudûdü’l-Alem Mine’l-Meşrik ile’l-Magrib* (2020). Abdullah Duman-Murat Ağarı (çev.) İstanbul: Ayışığıkitapları.
• Hüseynî, (1999). *Ahbârü’d-Devleti’s- Selçûkiyye*. Necati Lügal (trc.) Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbnü’l-Cevzî, (1992). *el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem (15)*. Muhammed Abdü’l-Kâdir Atâ-Mustafa Abdü’l-Kâdir Atâ (nşr.) Beyrut.
• İbnü’l-Esir, (1987). *el-Kâmil fi’t-tarih. (9)*. Ahmed Ağırakça-Abdülkerim Özaydın (çev.) İstanbul: Bahar Yayınları.
• Kazvinî, Hamdullâh Müstevfî. (2018). *Târîh-i Güzîde*. Mürsel Öztürk (Çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Merçil, E. (1994). “Samanî Devleti’nde Türklerin Rolü”. *Tarih Dergisi,* (35), 253-266.
• Merçil, E. (2003). “Mahmûd-ı Gaznevî”. *Diyanet İslâm Ansiklopedisi*, (27), 362-365.
• Merçil, E. (2007). *Gazneliler Devleti Tarihi*. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Merçil, E. (1975). “Sebük Tegin’in Pendnâmesi”. *İstanbul Tetkikleri Enstitüsü Dergisi.* (6/1-2), 203-233.
• Merçil, E. (2009), “Sebük Tegin”. *Diyanet İslâm Ansiklopedisi*, (36), 262-263.
• Miquel, A. (1991). *İslâm ve Medeniyeti: Doğuştan Günümüze*. Ahmet Fidan ve Hasan Menteş (çev.) Ankara: Birleşik Dağıtım.
• Mîrhând (2006). *Târîh-i Ravzatü’s-safâ fî Sîretü’l-enbiyâʼ ve el-Mulûk ve el-Hulafâ (4)*. Cemşîd Kiyânfer (nşr.) Tahran: Aṣâṭîr.
• Nazım, M. (1931). *Sultan Mahmud of Ghazna: The Life and Times*. Cambridge: Cambridge University.
• Nizâmülmülk, (2016). *Siyâsetnâme*. Mehmet Altay Köymen (çev.) Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Palabıyık, M. H. (2002). *Valilikten İmparatorluğa Gazneliler*. Ankara: Araştırma Yayınları.
• Palabıyık, M. H. (2007). “Gaznelilerin Hindistan Seferleri”. *EKEV Akademi Dergisi*. XI, (32), 139-152.
• Şebânkâreî (1984). *Mecmau’l-Ensâb*. Mîr Haşim Muhaddîs (nşr.) Tahran: İntişârat-ı Emîr-i Kebir.
• *Târîh-i Sîstân*, (2002). Muhammed Takî Bahar (nşr.) Tahran: Melikü’şu’ara.
• Utbî (1915). *Terceme-i Târîh-i Yemînî*. Curfâdekânî (çev.) Tahran: Çaphânei Ferdin.
• Zehebî, Şemseddin b. Muhammed. (1983). *Siyerü A’lâmü’n-Nübelâ*. (Thk.) Beyrut: Şuayb el-Arnavûd.
• Zeki, İ. (2019a). *Gazneli Mahmud’un Dinî Politikası*. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Zeki, İ. (2019b). “Sultan Mahmud Sonrası Gazneli Devleti’ndeki Taht Mücadeleleri (1030-1040)”. *Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi*, (4), 7-26.