Tarım Sektöründe Sürdürülebilir Arazi ve Su Kaynaklarının Kullanımı

Yıl 2025, Sayı: 8 ÇEVRE, 23 - 35, 05.02.2025

Murat Yıldırım

Öz

Dünyanın gelişmekte olan ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de toprak ve su gibi doğal kaynaklar plansız ve yanlış arazi kullanımı, yüksek nüfus artışı ve değişen iklim koşulları etkisi gibi nedenlerle baskı altındadır. Bu durum, gelecekteki nüfusun gıda ihtiyacını tehlikeye sokmaktadır.
Ülkemizde artan nüfusun gıda ihtiyacını karşılamak için su kaynaklarına duyulan talep artarken, diğer sektörlerin suya karşı olan talebi de artış göstermektedir. Tarım alanlarının tümünün kullanılması ve tarıma açılacak başka alan kalmayışı nedeniyle artan gıda ihtiyacının karşılanması için tek seçenek, birim alandan alınan verimin sulama uygulamasıyla arttırılmasıdır. Ancak, küresel iklim değişikliği ve buna bağlı olarak kurak ve çöl alanlarının genişlemesi ihtimali, artan nüfus ve sanayileşme ile su kaynaklarındaki kirlilik su kaynakların giderek daha kısıtlı bir kaynak haline gelmesine neden olmaktadır. Çeşitli faktörler sonucu kısıtlı bir kaynak haline gelen mevcut su ile daha geniş alanların sulanması ve artan nüfusun gerekli gıda ihtiyacını karşılayabilmek için tarımın bilinçli bir şekilde uygulanması bir gereklilik değil bir zorunluluk haline gelmiştir.
Tarımsal üretimdeki artış sulu tarımın uygulanması, sürekliliği ise tarım alanındaki kaynakların optimum bir şekilde kullanılması ile sağlanabilecektir. Tarımda tüm kültürel uygulamaların ve bu uygulamalar içerisinde sulama suyunun bilinçli bir şekilde kullanılması sonucu verimde hem kalite hem de kantite yönünden istenen sonuca ulaşılabilecektir (Akyüz, 2020).
Toprak-su kaynaklarımızdan maksimum oranda ve sürdürülebilir faydanın sağlanabilmesi için tüm kültürel uygulamalar içerisinde büyük bir öneme sahip olan sulamanın toprak-bitki-atmosfer dengesini göz önünde bulundurarak yapılması günümüz koşullarında büyük bir öneme sahiptir. Bu dengenin matematiksel modeller oluşturularak bilgisayar teknolojisi ile farklı senaryolar altında yaşanabilecek iklimsel krizlere karşı havza boyutunda irdelenmesi ve yaşanabilecek krizlere karşı gerekli önlemlerin önceden alınabilmesi mümkün olabilmektedir. Bu nedenle bu çalışmada, sulama havzalarında yaşanabilecek farklı senaryolar için doğrusal programlama ve ArcGIS kullanılarak, üretimde verimliliği ve karlılığı önceden görmemizi sağlayan, çevre dostu bir yönetim anlayışıyla sürekliliği sağlayan bir yönetsel yaklaşıma sahip tarımsal su yönetimine yeni yaklaşım önerileri getiren bazı çalışmalar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

sürdürülebilir arazi kullanımı, optimizasyon, toprak, sulama suyu, kuraklık

Sustainable Use of Land and Water Resources in the Agricultural Sector

Öz

Natural resources such as land and water in our country, as in other developing countries, are under pressure due to factors such as unplanned and improper land use, high population growth, and changing climate conditions. This situation endangers the food security of the future population.
As the demand for water resources rises to meet the food needs of our growing population, demand for water from other sectors is also increasing. Since all arable land is already in use and no new areas are available for cultivation, the only option to meet the growing food demand is to increase yield per unit area through irrigation. However, factors such as global climate change, the potential expansion of arid and desert areas, population growth, industrialization, and water pollution are making water resources increasingly limited. Given these pressures, using the limited water resources efficiently to irrigate larger areas and meet the food needs of a growing population has shifted from being a necessity to an obligation. Conscious and sustainable agricultural practices are now essential.
The increse in agricultural production will be possible through the application of irrigated agriculture, while ensuring its sustainability depends on the optimal use of resources in the agricultural sector. By applying all cultural practices in agriculture -especially irrigation water- with care and awareness, the desired results in yield can be achieved in terms of both quality and quantity.
To achieve maximum and sustainable benefits from our land and water resources, it is crucial to implement irrigation, which plays a significant role in all cultural practices, with careful consideration of the soil-plant-atmosphere balance. In today’s conditions, this balance is of great importance. By creating mathematical models and using computer technology, it is possible to examine potential climate crises at the watershed level under different scenarios and take necessary preventive measures. Therefore, in this study, various scenarios for irrigation basins are analyzed using linear programming and ArcGIS, providing an approach that ensures sustainability with an environmentally friendly management perspective, while enabling us to foresee productivity and profitability in advance. The study explores new approaches to agricultural water management, proposing innovative solutions

Kaynakça

• Anonim, 2019. Şura Kitabı, III. Tarım Orman Şurası, 18-21 Kasım 2019, Ankara, T.C. Tarım Orman Bakanlığı.
• Anonim, 2020. Ulusal Su Planı 2019-2023. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı.
• Anonim, 2021. Tarımsal Sulama Sektör Politika Belgesi 2021- 2025, TAGEM AR-GE İnnovasyon, 2021.
• Anonim, 2023.Onikinci Kalkınma Planı (2024-2028),Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, Strateji ve Bütçe Başkanlığı.
• Anonim, 2024a. T.C. Çevre, Şehircilik Ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü (https://www.mgm. gov.tr).
• Anonim, 2024b. Tarım Orman Bakanlığı, BUGEM. (Erişim Tarihi: 31.10.2024 https://tarim.orman.gov.tr-BUGEM.pdf).
• Akten, M., Akten,S., 2010. Sürdürülebilir Arazi Kullanım Planlaması İçin Bir Model Yaklaşımı: Tarım Sektörü Örneği. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi 3(2):83-90.2010. ISSN:1308- 3961.s.83-90.
• Akyüz,S., Yıldırım,M., 2022. Çanakkale İli Özbek Ovasındaki İşletmelerde Yeterli ve Kısıtlı Su Koşullarında Optimum Bitki Deseninin Belirlenmesi, ÇOMÜ Zir. Fak. Derg. (COMU J. Agric.Fac.) 2022:10(2): 236-244, ISSN: 2147–8384 / e-ISSN: 2564–6826, doi: 10.33202/comuagri.1017339.
• Alamas, A., Xenarious, S., Mylopoulos, N., Stalnacke, P., 2017. Integrated Water Resources Management in Agro Economy using Linear Programming. The Case of Lake Karla Basin, Greece. European Water 60:4147.
• Albut, S., Güngör, Y., 1996. İpsala Altınyazı-Karasaz sulama şebekesinde su dağıtım ve kullanım etkinliğinin belirlenme- si. Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat Fakültesi Yayın No: 248. Tekirdağ Doktora Tezi.
• Aydoğdu, M.H., Mancı, A.R., Aydoğdu, M., 2015. Tarımsal Su Yönetiminde Değişimler; Sulama Birlikleri, Fiyatlandırma ve Özelleştirme Süreci, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 14, sayı:52,(146-160).
• Ayhan,H., Karakayacı, Z., Yener, A., 2024. Sürdürülebilir Kırsal Arazi Yönetimi, Akademik Et ve Süt Dergisi, Yıl-2024, sayı:7, s.30-38.
• Bhuvandas, N., Mirajkar, AB., Timbadiya, PV., Patel PT. 2010. Optimization of Irrigation Area of Ukai Right Bank Main Canal-A Linear Programming Approach, AIP Conferance Proceedings 1324,127(2010) https//doi.org/10.1063/1.3526172.
• Çakmak, B., Gökalp, Z. ve Taş, İ. 2008. Yeraltı Su Kaynaklarının Tarımda Kullanımının Değerlendirilmesi. Konya Kapalı Havzası Yeraltısuyu ve Kuraklık Konferansı 11-12 Eylül 2008 Bildiri Kitabı. Çevre ve Orman Bakanlığı DSİ Genel Müdürlüğü IV. Bölge Müdürlüğü, s.222-229, Konya.
• Doğan, M., 2003. Şanlıurfa’da Karakoyun Deresi Atık Suları ile Sulanan Soğanda (Allium cepa L.) Toksik Element Birikimi Üzerine Bir Araştırma. Ekoloji Çevre Dergisi. 12 (48).
• Eminoğlu, E. 2007. Türkiyede Su Yönetimi ve Sulama İşletmeciliği. Orta Asya Sulama Suyu Yönetimi Çalıştayı 12-14 Eylül 2007. Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü, 8s, Ankara.
• Evsahibioğlu,N., Aküzüm,T., Çakmak,B., 2010. Su yöneti- mi, Su Kullanım Stratejileri ve Sınıraşan Sular. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik Kongresi.
• Fayrap, A., Kızıloğlu, F.M.,2010. Demirdöven Sulama Sahası için Optimum Bitki Deseninin Belirlenmesi, GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi (2010), 27 (1), s.35-41.
• Frizzone, J.A., Coelho, R.D., Dourado-Neto, D., Soliani, R.,1997. Linear programing model to optimize the water resource use in irrigation projects: An application to the senator Nilo Coelho Project, Sci. Agric., Piracicaba, 54 (Numero Especial), p.136-148 junho 1997.
• Gür, M., 2008. Kırsal Arazi Yönetimi ve Yönetime Katılımın Tasarımı (Doktora tezi) İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Hall, W. A., Dracup, J. A.,1970. Water Resources System Engineering, McGrawHill, New York, 1970.
• Kuş, M., 2016. Sürdürülebilir Arazi Yönetiminde İşbirliği Modeli, Doğa Koruma, Eylül-Ekim 2016/EKOIQ, s.110-113
• Mucan,U., , 2024. Değişen İklim Kuşağında Doğrusal Programlama Yaklaşımı İle Tarımsal Su Yönetimi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Çanakkale 2024.
• Sallan, J.M., Lordan, O., Fernandez, V.,2015. Modelling and Solving Linear Programing with R. Universitat Politecnica de Catalunya, DOI:http://bx.doi.org/10.3926/oss.20.
• Şener, S., Yıldırım, M., Bahar, E., Demirel, K., Erken, O., 2006. Kazdağları Su Kaynakları ve Biga-Kocabaş Çay’ında Su Kalitesi Üzerinde bir Araştırma, Kazdağları II. Ulusal Sempozyumu Bildirileri 22-25 Haziran 2006-Çanakkale s.341-349.
• TODAİE, 2009. Yerel Yönetimler Araştırma ve Eğitim Merkezi. www.yerelnet.com. 03.10.2009. TEMA, 2024. TEMA Vakfı Su Verimliliği Seferberliği (Erişim Tarihi: 08.11.2024, https://sutema.org).
• Ülger, N.E., 2023. Kentsel Arazi Düzenlenmesi Kentsel Dönüşüm. İstanbul Yem Yayın.
• Yetik, A. K., Candoğan, B. N., 2024. Climate Change Impacts on Precipitation Dynamics in the Southern Marmara Region of Turkey, Bursa Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi e-ISSN 2651-4044, Haziran/2024,38(1),s.123-141.