Cultural Thematic Trajectory in Folklife in the Example of Göbek Atan Ethem Dede With the Theory of Mass Culture

Yıl 2025, Sayı: 4, 30 - 52, 30.06.2025

Sacide Çobanoğlu

https://doi.org/10.64342/surekdergi.1680449

Öz

The Society 5.0 (Super Smart Society) of our age makes many positive contributions to our lives with its high technology, but in proportion to this positive contribution, it causes us to be exposed to the overwhelming influence of mass culture. This effect will be even more intense in the metaverse, the new online lifestyle that we will be moving to in the near future. At this point, there is a great need for studies to be conducted with the theory of mass culture. Many studies are being carried out in the world to reduce the overwhelming effects of mass culture, but in Turkish folklore, studies on the subject within the theory are almost non-existent. In the context of the mass culture theory, which we can express with the sentence of rural folk tradition input and national package output; It is a necessity to carry out studies that structure our cultural richness through socio-cultural codes and in accordance with cultural ergonomics and reveal cultural thematic courses. In this study, in which we discuss the cultural thematic course of the changing perception of the cult of the saint in folk life and the ritual dance performed in the maqam in the example of Göbek Atan Ethem Dede with the theory of mass culture, we tried to determine the difference in perception and the effect of mass culture caused by the influence of the media between the years in question with the comparison made based on field research, Facebook comments, television programs and Youtube videos on Göbek Atan Ethem Dede in 1992, 2019 and 2024. The aim of our study is to emphasize the importance of the studies to be carried out with the mass culture theory and to put forward an exemplary study in this sense.

Anahtar Kelimeler

Mass culture theory , Göbek Atan Ethem Dede , Folklife , Cultural theme , Cultural thematic course

Yığın Kültürü Kuramı ile Göbek Atan Ethem Dede Örnekleminde Halkhayatında Kültürel Tematik Seyir

Öz

Çağımızda yaşanan Toplum 5.0 (Süper Akıllı Toplum) biçimi sahip olduğu yüksek teknolojiyle hayatımıza birçok olumlu katkıda bulunmakta fakat bu olumlu katkı oranınca yığın kültürünün ezici etkisine maruz kalmamıza neden olmaktadır. Bu noktada yığın kültürü kuramıyla yapılacak incelemelere büyük ihtiyaç vardır. Dünyada yığın kültürünün ezici etkilerini azaltmak amacıyla birçok çalışma yapılmaktadır fakat Türk halkbiliminde kuram dahilinde konuya dair çalışmalar neredeyse yok gibidir. Kırsal halk geleneği girdisi ve ulusal paket çıktısı cümlesiyle ifadelendirebileceğimiz yığın kültürü kuramı bağlamında; halkhayatındaki (folklife) kültürel zenginliğimizin kültürel tematik seyrini ortaya koyan çalışmaların yapılması gereklilik arz etmektedir. Yığın kültürü kuramıyla Göbek Atan Ethem Dede örnekleminde, halkhayatında, evliya kültünün kültürel tematik seyrini incelediğimiz bu çalışmada; 1992, 2019 ve 2024 yıllarında Göbek Atan Ethem Dede konulu alan araştırması, Facebook yorumları, televizyon programları ve Youtube videolarından yola çıkılarak yapılan mukayeseyle söz konusu yıllar arasında medyanın etkisiyle husule gelen algı farklılığı ve yığın kültürünün etkisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamızın amacı; yığın kültürü kuramı ile yapılacak çalışmaların önemine vurgu yapmak ve bu anlamda örnek teşkil edecek bir çalışma ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Yığın kültürü kuramı , Göbek Atan Ethem Dede , Halkhayatı , Kültürel tema , Kültürel tematik seyir

Kaynakça

• Alizade, M. (2007). Musikî ve Mevlânâ’da değeri ve yeri. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 3, 315-322.
• Arendt, H. (1960). Society and culture. Daedalus, Spring, 1960, 89(2), Mass Cultureand Mass Media, 278-287 Published by: The MIT Press on behalf of American Academy of Arts & Sciences.
• Arık, D. & Eroğlu, A. H. (2017). Halk inanışları. Grafiker Yayınları.
• Boratav, P. N. (2003). 100 soruda Türk folkloru. K. Kitaplığı.
• Brantlınger, P. (2016). Bread and circuses. Theories of Mass Culture as Social Decay, “Toward Post-Industrial Society”, Published by: Cornell University Press.
• Çobanoğlu, Ö. (2002). Türk dünyası edebiyat kavramları ve terimler ansiklopedisi sözlüğü. AKM Başkanlığı Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö., Yıldırım, D., & Özarslan, M., (2004). Liseler için halkbilimi. MEB Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2024). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemlerine giriş. Akçağ Yayınları.
• Çobanoğlu, S. (2019). Bursa halk kültüründe evliya kültünde “Göbek Atan Ethem Dede” bağlamında ritüelleşen dans. Motif Vakfı Oyun, Müzik, Dans Sempozyumu (17-19 Ekim) Bildiriler Kitabı (219-235) içinde. Motif Yayınları.
• Çobanoğlu, S. (2023). Halkbilimi ve metaverse yeni dünyaların beşiğinde. Paradigma Akademi Yayınları.
• Çobanoğlu, S. (2024a). Halkbilimsel metaetik kuram ile Âşık Veysel poetikasında Türk halk felsefesi ve varoluşçuluk. Paradigma Yayınları.
• Çobanoğlu, S. (2024b). Ozanlık geleneğinin düşünsel boyutları bağlamında felsefe ve halk hayatı, halk felsefesi, halkbilimi ilişkisi. Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Türkologia Dergisi, (119), 45-67.
• Çobanoğlu, S. (2024c). Kültürel ekolojik kuram ile yeni bir kavram olarak “ekolojik performans” bağlamında Bursa Mesken semti halk hayatında: lodos. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26 (48), s. 303-329.
• Eliade, M. (2003). Dinler tarihine giriş. (Arslan, L. Çev.). Kabalcı Yayınları.
• Günay, Ü. (2003). Türk halk dindarlığının önemli çekim merkezleri olarak dinî ziyaret yerleri. Erciyes Ü.S.B.E.D. 15, 6.
• Jenkins, J. G. (1960). Field-Work and documentation in folk-life studies. The Journal Of The Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland. 90(2), 259-271.
• Kalafat, Y. (2013). Manevi mimarlar ve halk inanmaları. Berikan Yayınları.
• Leuba, J. H. (1912). The varieties, classification, and origin of magic. American Anthropologist, New Series, 14(2), American Anthropological Association, 350-367.
• Mélikoff, I. (2011). Uyur idik uyardılar, Alevilik-Bektaşilik araştırmaları. (Alptekin, T. Çev.). Demos Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2010). Kültür tarihi kaynağı olarak menâkîbnâmeler. TTK Yayınları.
• Peate, I. C. (1959). The study of folklife. Gwerin, 2(3).
• Tuncel, S. (1992). Bursa’da evliya makamları. [Lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi].