İhsân Mahvî ve Manzûmeleri

Yıl 2019, Sayı: 42, 75 - 87, 01.08.2019

Mehmet Altunmeral

Öz

Mevlevîlik, Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin vefatından sonra oğlu Sultan Veled ile en kıdemli talebesi Hüsameddin Çelebi’nin bir araya gelerek oluşturduğu bir manevi yoldur. Bu manevi yol tesis edilirken Mevlânâ’nın fikir ve filleri göz önünde bulundurulmuştur. Mevlevîlik’te amaç insan-ı kâmil yetiştirmektir. Bu minvalde Mevlevîlik yoluna giren dervişler mevlevîhâne adı verilen mekanlarda eğitime tabi tutulmuşlardır. Konya, Afyonkarahisar, Manisa, Halep, Gelibolu, Kastamonu, Eskişehir, Kütahya, Bursa, Yenikapı, Galata, Kasımpaşa ve Bahariye başta olmak üzere mevlevîhâneler tarih içerisinde neyzen, semâzen, hattat gibi önemli sanatkarları kültür ve sanat dünyamıza kazandırmış; birçok şâir yetiştirerek edebiyatımızın gelişimine katkıda bulunmuştur. İsmail Rüsûhî, Şâhidî, Cevrî, Fâsih Dede, Âdem Dede, Birrî Dede, Neşâti Dede, Sâkıb Dede, Nesîb Dede, Şeyh Gâlib, Esrâr Dede, Leyla Hanım, Şeref Hanım, Keçeci-zâde İzzet Molla, Vâsıf, Ahmet Remzi Akyürek, Tahirü’l-Mevlevî, Muhammed Celâleddîn Dede gibi isimler Mevlevî adabınca yetişmiş önemli şairlerdir. Bu şairler Mevlana ile Mevleviliğe ait unsurları konu edinmiş ve divan edebiyatı geleneğine uygun şiirler kaleme almışlardır.İhsân Mahvî, Yenikapı Mevlevîhânesinden yetişmiş bir şâir ve mesnevîhândır. 22 Ağustos 1891’de dünyaya gelmiş ve 30 Kanun-ı Evvel 1936’da vefat etmiştir. Babasının adı ise Hayâlî Rıza Efendi olup bedesten hâcegîlerindendir. Küçük yaşta Mevlevî tarikatine girmiş, Hoca Halis Efendi’den Arapça ve döneminin önemli simalarından olan Tahirü’l-Mevlevî’den Farsça eğitimi almıştır. Yenikapı Mevlevihanesi Şeyhi Celâleddîn Dede ve Kasımpaşa Mevlevîhanesi mesnevîhânlarından Esad Dede’nin Mesnevî takrirlerini zabtetmiş ve mesnevîhânlık icâzeti almaya hak kazanmıştır. Askerlik, öğretmelik gibi görevlerde bulunmuş, dönemin önemli şair ve yazarlarıyla arkadaşlık kurmuş, Beyânü’l-Hak, Mahfil, Muhibbân, Mektebli mecmualarında şiirleri ve yazıları yayımlanmıştır. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu 1 Kasım 1927 tarihinde Türk Halk Bilgisi Derneği’ni kurmuş, İhsan Mahvî de Diyabakır Milletvekili İshak Refet Işıtman ile bu derneğe destek vermiştir. İstiklal Mahmekemlerinde yargılanan İhsan Mahvî zor günler geçirmiş, ceza gerektirecek bir suçu bulunamadığı için beraat etmiştir. Bu makalede İhsan Mahvî’nin hayatı hakkında bilgiler verilecek, dönemin gazetelerinde kaleme aldığı yazılar tanıtılacak, taradığımız periyodiklerde ulaşabildiğimiz şiirlerinin metnine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

İhsan Mahvî, Yenikapı Mevlevihanesi, Mevlevi, Şiir

İhsân Mahvi and His Poems

Öz

Mevlevi order is a spiritual path constructed by Mevlana’s son Sultan Veled and senior student Hüsameddin Çelebi after his death. This spiritual path has been built by taking consideration of Mevlana’s ideas and actions. İn Mevlevi order the aim is to raise the complete person. Therefore dervishes are trained in schools named Mevlevihane. Mevlevihane has brought neyzen, semazen, penman and same similar artists to our world of art and culture in history especially Konya, Afyonkarahisar, Manisa, Halep, Gelibolu, Kastamonu, Eskişehir, Kütahya, Bursa, Yenikapı, Galata, Kasımpaşa and Bahariye Mevlevihane. Mevlevihane also raised many poets who have contributed to the development of our literature subh as İsmail Rüsuhi, Şahidi, Cevri, Fasih Dede, Adem Dede, Birri Dede, Neşati Dede, Sakıb Dede, Nesib Dede, Şeyh Galib, Esrar Dede, Leyla Hanım, Şeref Hanım, Keçecizade İzzet Molla, Vasıf, Ahmet Remzi Akyürek, Tahirü’l-Mevlevi, Muhammed Celâleddin Dede were important poets who had been trained by Mevlevi principles. These poets explained Mevlânâ, Mevlevi teaching and practices and elements of the Mevlevi order and wrote poem according to the tradition of divan poetry. İhsân Mahvi is a poet and mesnevihan who was educated at the Yenikapı Mevlevihane. He was born on 22nd August 1891 and died on 30th December 1936. His fathers name was Hayali Rıza Efendi and his was a merchant. He became Mevlevi at an early age and learned Arabic from Hoca Halis Efendi and Persian from Tahirü’l-Mevlevi. He learned Mesnevi from Celaleddin Dede and Esad Dede and recieved mesnevihan diploma. He was also a soldier and teacher, amongst his friends there were prominent poets and writers. His poems and articles were published in Beyanül-hak, Mahfil, Muhibban and Mektebli journals. On 1st of November 1927 Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu founded Turkish Folklore Associationand. İhsân Mahvi supported this association together with Diyarbakır Parliamentarian İshak Refet Işıtman . Mahvi had very bad times because of being judged in the Independence Tribunal, After that he was acquitted. In this article information about the life of İhsân Mahvi will be given, the columns which he has written in newspaper and the text of his poems that we have reached via periodicals will be introduced

Anahtar Kelimeler

İhsân Mahvi, Yenikapı Mevlevihanesi, Mevlevi, Poetry

Kaynakça

• Berk, S. (2015), “Yaşar Şâdi Efendi’nin ‘Hutût-ı Meşâhir’ İsimli Hatıra Defteri ve Muhtevası”, FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, sayı: 5, s. 149-215.
• Erbay, Erdoğan vd. Potin ve Şiir-Emin Hâkî’nin Hayatı ve Eserleri, Erzurum, Suna Yayınları. 2005.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet, Türk Şairleri, İstanbul, Ülkü Basımevi, 1945.
• İnal, İ. Mahmut Kemal. Son Asır Türk Şâirleri, Cilt II, Hazırlayan: M. Kayahan Özgül, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. 2000.
• İşler, N. (2005), “Su’ûdü’l-Mevlevî Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (Zâdegân)”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Karabulut, A. T. (2013), “Türk Halk Bilgisi Derneği Tarafından Yayımlanan Halk Bilgisi Haberleri Dergisi Hakkında Kısa Bir Değerlendirme”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, sayı: 50, s. 143-149.
• Kaya, Bayram Ali. Tekke Kapısı-Yeni Kapı Mevlevîhânesi’nin İnsanları, İstanbul, Zeyinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 2012.
• Mehmed Ziyâ. Yenikapı Mevlevîhânesi, İstanbul, 1339.
• Nedim, Ahmet. Ankara İstiklal Mahkemesi Zabıtları-1926, İstanbul, İşaret Yayınları, 1993.
• Osmanzâde Hüseyin Vassâf. Sefîne-i Evliyâ C. 5, Hazırlayanlar: Mehmet Akkuş ve Ali Yılmaz, İstanbul, Kitabevi Yayınları, 2015.
• Şentürk, Ahmet Atillla. Tâhir’ül-Mevlevi Hayatı ve Eserleri, İstanbul, Nehir Yayınları, 1991.
• Tahirü’l-Mevlevî. Şerh-i Mesnevî, C. 5, İstanbul, Şamil Yayınevi, Tarihsiz.
• Tuman, Mehmet Nail. Tuhfe-i Nâilî, C. 2, Ankara, Bizim Büro Yayınları, 2001.