Sürekli Dalgacık Dönüşümlü Granger Nedensellik Analizi ile Bist-30 Endeksi ve Endeks Vadeli İşlem Sözleşmesi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2019, Sayı: 42, 191 - 199, 01.08.2019

Erhan Demireli Erdost Torun

Öz

Finansal veriler iç içe geçmiş salınımlar, ani değişimler ve görece olarak daha yavaş değişen trend bileşenlerini içeren karmaşık bir yapıya sahiptir. Dalgacık analizi ile söz konusu bileşenler ayrıştırılarak verinin sahip olduğu bileşenlerdeki değişmeleri içeren zaman-frekans grafikleri oluşturulmaktadır. Böylelikle verideki dinamiklerin ortaya çıkarılması amacıyla salınımların zamana, döneme ve salınım şiddetine göre değişiminin analizi mümkün olmaktadır. Bu kapsamda çalışmada, BIST-30 endeksi ve endeks vadeli işlem sözleşmeleri arasındaki nedensellik ilişkisi zaman boyutu dikkate alınarak incelenmiştir. BIST 30 endeksi Türkiye sermaye piyasaları için temel endeks niteliğindedir. Bu kapsamda endeks, imalat sanayi, bankacılık ve mali kurumlar, perakende gibi birçok sektörde faaliyet gösteren firmaları kapsamakta, Türkiye sermaye piyasaları için önemli bir gösterge niteliği arz etmektedir. Spot fiyatların, vadeli işlem fiyatları üzerindeki belirleyici etkisi bu endeks aracılığı ile görülmektedir. Bu çalışmada, BIST-30 Endeks ve endeks vadeli sözleşme fiyatları arasındaki nedensellik ilişkisinin belirlenmesi amacıyla 02.07.2012 – 30.11.2018 dönemindeki, 1613 adet günlük veri için sürekli dalgacık dönüşümünü temel alan parametrik olmayan Granger nedensellik testi yapılmıştır. Çalışmada MATLAB yazılımından yararlanılmıştır. Çalışmada kullanılan veri setleri www.investing.com adresinden temin edilmiştir. Çalışma sonucunda incelenen 16 günlük, 16-128 gün dönemlik, 16-32 gün dönemlik dalgalanmalarda ve 256 gün ve daha uzun dönemlik dalgalanmalarda nedenselliğin yönü ve şiddetinin gerek ekonomik gerek politik ve gerekse finansal nedenlerle farklılaştığı, dönemler düzeyinde incelenen nedensellik ilişkisinin küresel düzeyde piyasalar arasında da ortaya çıktığı sonucuna ulaşılmıştır. Dolayısıyla finansal piyasaların oynaklığının zamana bağlı olarak değişim gösterdiği, yatırımcıların spot pozisyonlarını alırken vadeli işlem fiyatlarını belirledikleri, gelecek dönemlere ilişki yapılacak yatırımlarda spot ve vadeli fiyatlar arasındaki ilişkilerin gözönünde bulundurulması gerektiği çalışmanın ilgi çekici sonuçları arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Sürekli dalgacık dönüşümlü granger nedensellik analizi, BIST-30 endeksi spot fiyatları, BIST-30 endeks vadeli işlem sözleşmeleri

Continuous Wavelet Transformation Based Nonparametric Granger Causality Test Analysis: A Research on Bist-30 Spot Index and Corresponding Futures Contract

Öz

Financial data frequently usually have complex nature consisting slowly changing trends, oscillations interspersed with abrupt changes. Wavelet analysis is useful to distract oscillations and produce time – frequency visualization of data efficiently. Thus, changes in data can be evaluated based on the changes in timing, frequency, and amplitudes of oscillations to reveal the dynamics of data. In this context, the causality relationship between BIST-30 index and index futures contracts was examined by taking into consideration the time dimension. BIST 30 index, is a main index for Turkey's capital markets. BİST 30 index contains various sectors such as manufacturing industry, banking and financial institutions and retail industry. This index is a significant indicator for Turkey capital markets. We can determine the effect of spot prices on future contracts by this index. We use Matlab for analysis. The data sets used in the study were obtained from www.investing.com. This study investigates the causality relationship between BIST-30 spot index and corresponding futures contract for the period of 02.07.2012 – 30.11.2018 with total of daily 1613 observations. This study uses continuous wavelet transformation based nonparametric Granger causality test. This study finds that both direction and amplitude of the causality pattern vary based on fluctuations with the period of 16 days, the periods between 16-128 days, and the periods larger than 256 days. These patterns occur mainly due to political, economics, and financial reasons, which also have effects on global markets. As a result, we found that financial markets volatility change in time, investors can determine the prices of the future contracts with spot prices and have to take care relations between spot and futures prices for future investments

Anahtar Kelimeler

Continuous Wavelet Transformation Based Nonparametric Granger Causality Test, BIST 30 Index Spot Prices

Kaynakça

• Aguira, C.L. ve Soares, M. J. (2014). “The Continuous Wavelet Transform: Moving Beyond Uni‐ And Bivariate Analysis”, Journal of Economic Surveys, vol:28, no:2, pp.344-375.
• Akçay S., Özen E. & Kula, V. (2009). “Türkiye’de vadeli döviz fiyatlari ile spot döviz fiyatlari arasındaki nedensellik ilişkisinin incelenmesi: İzmir Vadeli Işlem ve Opsiyon Borsası uygulaması”, 13. Ulusal Finans Sempozyumu, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
• Baklacı H. F. (2007). “Türkiye’de Vadeli Döviz İşlemlerinin Spot Döviz Piyasa Volatilitesi Üzerine Etkileri”, İktisat İşletme ve Finans Dergisi, cilt :22, sayı: 250, s.53–68.
• Çelik, İsmail. Vadeli İşlem Piyasasında Fiyat Keşfi Izmir Vadeli Işlem ve Opsiyon Borsasında Ampirik Bir Uygulama, Ankara, Türkiye Bankalar Birliği Yayınları, Yayın No: 283, 2012
• Çevik, E. İ. ve Pekkaya M. (2007). “Spot ve Vadeli İşlem Fiyatlarının Varyansları Arasındaki Nedensellik Testi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, cilt: 22, sayı:2, s.49-66.
• Chan, K. (1992). “A Further Analysis of The Lead-Lag Relationship Between The Cash Market and Stock Index Futures Market”, The Review of Financial Studies, vol: 5, pp.123-152.
• Demireli, E., Gülmez, E. ve Akkaya, G. C. (2010). “Vadeli ve Spot Kurlar Arasındaki Nedensellik İlişkisi: İzmir Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsası Üzerine Bir Uygulama”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt: 27, s.325-334.
• Elmas, B. & Temurlenk, M. S. (2009). “Hisse senedi fiyat-işlem hacmi arasındaki Granger Nedensellik: IMKB’de hisse bazlı bir analiz”, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu, Erzurum Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Gökçe, A. (2002). “İMKB’de Fiyat-Hacim Ilişkisi: Granger Nedensellik Testi”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, cilt:3, s.43–48.
• İşeri, M. ve Kaçmazer, M. (2016). “2005-2015 Yılları Arasında BIST-30 Endeksi ve BIST-30 Endeks Vadeli Işlem Sözleşmeleri Arasındaki Nedensellik (Öncül-Ardıl) İlişkisinin İrdelenmesi”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, cilt: 53, sayı: 615, s.9-21.
• Kayalıdere, K., Kargın, S., ve Aktaş R. (2009). “İMKB’ de Fiyat ve Hacim Arasındaki Nedensellik Ilişkisi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, cilt:7, sayı: 1, s.15-124.
• Korkmaz T., ve Açikgöz, E. (2007). “Vob’da Işlem Gören Döviz Futures Sözleşmelerinin Değeri İle Piyasadaki Likit Döviz Miktarı Arasındaki Ilişki”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, cilt: 29, s.63-81.
• Koy, A. (2017). “Spot ve Vadeli Piyasa Ilişkilerine Markov Rejim Değişim Modelleri Yaklaşımı”, Bankacılar Dergisi, cilt: 101, s.70-87.
• Luintel, K.B. ve Paudyal, K. (1998). “Common Stochastic Trends Between Forward and Spot Exchange Rates”, Journal of International Money and Finance, vol:17, pp.279-297.
• Olayeni, O.R. (2016). “Causality in Continuous Wavelet Transform Without Spectral Matrix Factorization: Theory and Application”, Computational Economics, vol: 47, no:3, pp.321-340
• Özdemir, L., ve Kula, V. (2017). “Döviz Piyasa Oynaklığı İle Vadeli Işlem Piyasasi Arasındaki Nedensellik Ilişkisi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, cilt: 9, sayı:3, s.618-636.
• Özer, A., ve Çömlekçi, İ. (2015). “Vadeli ve spot piyasalar arasındaki etkileşim: VOB üzerine bir uygulama”, 2. International Conference in Economics, Torino.
• Rua, A. ve Nunes, L.C. (2012). “A Wavelet-Based Assessment of Market Risk: The Emerging Markets Case”, The Quarterly Review of Economics and Finance, vol: 52, pp.84– 92.
• Rua, A. (2013). “Worldwide Synchronization Since The Nineteenth Century: A Wavelet Based View”, Applied Economics Letters, vol: 20, no:8, pp.773–776.
• So, R. W., ve Tse, Y. (2004). “Price Discovery In The Hang Seng Index Markets: Index, Futures and The Tracker Fund”, Journal of Futures Markets, vol:24, no:9, pp.887-907.
• Tse, Yiu-Kuen. (1995). “Lead-lag Relationship Between Spot Index and Futures Price Of The Nikkei Stock Average”, Journal of Forecasting, vol:14, pp.553-563.
• Wesso, G.R. (1999). “The Forward Rate As An Optimal Predictor of The Future Spot Rate in South Africa: An econometric analysis”, South African Reserve Bank Occasional Paper, 13.
• Xie, S., ve Huang, J. (2014). “The Impact of Index Futures on Spot Market Volatility in China”, Emerging Markets Finance and Trade, vol:50(Sup1), pp.167-177.
• SPK. (2017). Türkiye Sermaye Piyasası Raporu 2016, http://www.tspb.org.tr, (Erişim Tarihi:04.02.2019).