Müslümanlar İçin Demokrasi Ne İfade Ediyor?: Demokrasinin Gerekli Görülen Özellikleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma

Yıl 2019, Sayı: 42, 244 - 260, 01.08.2019

Nazlı Çağın Bilgili

Öz

Demokrasinin var olan alternatifler içerisindeki en iyi siyasal sistem olarak kabul edilmesinin ardından Dünya’nın pek çok bölgesini etkisi altına alan demokratikleşme dalgaları birbiri ardına yaşanmıştır. Demokratikleşme literatüründe belki de son yirmi yıldır en çok tartışılan konu ise Müslüman Dünya olarak da anılan Orta Doğu ve Kuzey Afrika’nın bu dalgalardan etkilenmemiş olması ve bölgede gerçek bir demokratikleşmenin yaşanmamış olmasıdır. Müslüman Dünya’daki demokrasi açığını ve bunun altında yatan nedenleri tartışmaya açan literatüre katkıda bulunmayı hedefleyen bu çalışma, Dünya Değerler Araştırması’nın World Values Survey altıncı dalga verisini kullanarak, farklı bölgelerdeki bireylerin demokrasiden anladıklarını karşılaştırmaktadır. Çalışmanın bu konuya odaklanmasının ana nedeni ise şimdiye kadar konu üzerine yapılan çalışmaların neredeyse tamamının bölge halkının demokrasiyi desteklediği/önemli gördüğü sonucuna ulaşmış olmasına rağmen bölgede hatırısayılır bir değişimin yaşanmamış olmasıdır. Öyleyse sorulması gereken önemli sorulardan biri; acaba bölge halkı demokrasi derken neyi/nasıl bir yönetim şeklini kast etmektedir. Bahsi geçen veri setinde demokrasinin tanımlanmış dokuz farklı özelliği sıralanmakta –gelir eşitliği, ordunun ve dini otoritelerin rolü, yurttaşlık hakları, kadın erkek eşitliği vb.- ve görüşmecilere bu özelliklerden herbirini ne kadar gerekli gördükleri sorulmaktadır. Bu çalışmada hangi özelliklerin hangi bölgelerde daha gerekli görüldüğü üzerinden yapılan karşılaştırmada farklı bölgelerdeki bireylerin demokrasiyi hangi motivasyonlarla tercih ettikleri, önemli gördükleri anlaşılmaya çalışılmaktadır. Bu bağlamda, dünyada demokratikleşmenin rol modeli olarak kabul edilen Batı demokrasileri ile demorasi açığı en ciddi boyutta olan bölgesi olarak kabul edilen Müslüman Dünya karşılaştırılırken aynı zamanda literatürde çeşitli kereler dikkat çekilmiş olan Arap-Arap olmayan Müslüman ülkeler farkına da değinilmekte ve bu iki bölge ayrı ayrı ele alınmaktadır. Analizler göstermektedir ki, tüm bölgelerde önemli görülen özelliklerin yanı sıra bölgeleri ayrıştıran çok önemli faktörler de mevcuttur. Örneğin, “hükümetler yetersiz kaldığında ordunun gücü devralması” Batı ile Müslüman Dünya’yı birbirinden net bir biçimde ayırırken –bu Batı demokrasilerinde kabul edilemez bir durumdur-, “devletin gelir eşitliği sağlaması” Arap Müslüman ülkeler ile Arap olmayan Müslüman ülkeleri belirgin bir biçimde ayrıştırmaktadır –ikinci grup tarafından son derece gerekli bir özellik olarak görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Demokrasinin anlamı, Müslüman Dünya, MENA, rantçı devlet, liberal demokrasi, seçim demokrasisi

What Does Democracy Mean for Muslims?: A Comparative Study on the Essential Characteristics of Democracy

Öz

Once democracy was accepted as the best possible alternative among the available political systems, waves of democratization have been experienced in different parts of the World, although it cannot be argued that each one of them ended up successfully. Within the democratization debate, however, special attention has been paid to the Middle East and North Africa –a region also called as the Muslim World in short- in the last twenty years at least due to the fact that it has not experienced any wave of democratization whatsoever. Studies on the region focused on finding out the major reasons behind this fact and many quiet surprisingly concluded that people of the region indeed support democracy. This conclusion has been repeated so many times that researchers recently went a step ahead and concentrated on the question of “what do these people really mean with democracy?”. Aiming a contribution to the literature on democratic deficit of the Muslim World and reasons behind it, this study aims to discuss how individuals, in different parts of the world, perceive democracy. Using the 6th wave of World Values Survey and the nine characteristics of democracy that are listed in the relevant questionnaire –equal distribution of income, the role of army and religious authorities, civil rights etc.- different categories of people are compared with regards to which charcateristics they regard as very essential. The reasoning behind is that this will reveal what democracy means for them and what they expect from it. In this respect, while the Muslim World is compared to Western democracies, Muslims living in predominantly Arab countries are, at the same time, compared to other Muslims, with reference to the discussion of “Arab exceptionalism” within the literature. Findings suggest that there are factors that significantly distinguish different categories. For instance, “the army taking over when the government is incompetent” distinguishes the Western democracies from the Muslim World –the former not acepting it-, “state providing income equality” makes the same for Arab and non-Arab Muslims –the latter finding it very essential

Anahtar Kelimeler

The meaning of democracy, Muslim World, MENA, Rentier state, Liberal democracy, Electoral democracy

Kaynakça

• AlAzzawi, S. ve Gouda, M. (2017). How Muslims Understand Democracy: An Empirical Investigation. SSRN Papers, [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 25.09.2018].
• Almond, Gabriel ve Verba, Sydney. The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations. Newbury Park, Sage, 1963.
• Alvaredo, F. vd. (2018). World Inequality Report 2018. [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 25.08.2018].
• Armstrong, Karen. Islam: A Short History. New York, Modern Library, 2000.
• Bilgili, N. Ç. (2015). “Religiosity and Support for Democracy: A Contribution to the Compatibility Debate Through a Comparative Perspective”, in Religion and Representation: Islam and Democracy. eds. I. Mattson, P. Nesbitt-Larking & N. Tahir, UK, Cambridge Scholars Publishing, s. 263-291.
• Bratton, M. (2003). “Briefing: Islam, Democracy and Public Opinion in Africa”, African Affairs, 102 (408): 493-501.
• Dalton, R. J., Shin, D. C. ve Jou, W. (2007). “Understanding Democracy: Data from Unlikely Places”, Journal of Democracy, 18 (4): 142-156.
• De Regt, S. (2013). “Arabs Want Democracy, but What Kind?”, Advances in Applied Sociology, 3 (1): 37-46.
• Dünya Değerler Araştırması, 6. Dalga, [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 25.09.2018].
• Gibson, J. L., Duch, R. M. ve Tedin, K. L. (1992). “Democratic Values and the Transformation of the Soviet Union”, The Journal of Politics, 54 (2): 329-371.
• GDP per capita, current prices, IMF DataMapper, [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 20.09.2018].
• Heffner, Robert William. Civil Islam: Muslims and Democratization in Indonesia, Princeton, Princeton University Press, 2000.
• Huntington, Samuel Phillips. The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century, Norman, University of Oklahoma Press, 1991.
• Huntington, Samuel Phillips. The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, New York, Simon and Schuster, 1996.
• Ibrahim, S. E. (2007). “Toward Muslim Democracies”, Journal of Democracy, 18 (2): 5-13.
• Inglehart, Ronald. ve Welzel, Christian. Modernization, Cultural Change, and Democracy: The Human Development Sequence, New York, Cambridge University Press, 2005.
• Jamal A. A. ve Tessler, M. A. (2008). “Attitudes in the Arab World”, Journal of Democracy, 19 (1): 97-110.
• Koyuncu, A. A. (2015). “Dört Farklı Perspektiften İslam Demokrasi Tartışmaları”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4(3): 705-727.
• Kurubaş, E. (2011). “Arap Dünyasında Otoriter Rejimler ve Devrim Dalgası: Değişim Mümkün Mü?”, ADAM Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı: 1, s. 101-128.
• Lakoff, S. A. (2004). “The Reality of Muslim Exceptionalism”, Journal of Democracy, 15 (4): 133-139.
• Lewis, B. (1996). “Islam and Liberal Democracy: A Historical Overview”, Journal of Democracy, 7 (2): 52-63.
• Lewis, B. (2005). “Freedom and Justice in the Modern Middle East”, Foreign Affairs, 84 (3): 36-51.
• Middle East & North Africa Fact Sheet, The World Bank, [Online] Available at: , [Erişim tarihi: 12.09.2018].
• Minkenberg, M. (2007). “Democracy and Religion: Theoretical and Empirical Observations on the Relationship between Christianity, Islam and Liberal Democracy”, Journal of Ethnic & Migration Studies, 33 (6): 887-909.
• Moore, Barrington. Social Origins of Dictatorship and Democracy: Lord and Peasant in the Making of the Modern World, Boston, Beacon Press, 1966.
• Nasr, V. (2005). “The Rise of Muslim Democracy”, Journal of Democracy, 16 (2): 13-27.
• Orhan, D. D. (2013). “Orta Doğu’nun Krizi: Arap Baharı ve Demokrasi’nin Geleceği”, Atılım Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1-2): 17-29.
• Özdemir, G. (2017). “Demokratikleşme Kavramı Bağlamında Arap Demokratikleşmesine İlişkin Bir Değerlendirme”, TESAM Akademi, 4 (1): 9-54.
• Robbins, M. (2017). “Youth, Religion and Democracy After the Arab Uprisings: Evidence from the Arab Barometer”, The Muslim World, 107 (1): 100-126.
• Ross, M. L. (2001). “Does Oil Hinder Democracy?”, World Politics, 53 (3): 325-361.
• Shapiro, Ian. Democracy's Place, New York, Cornell University Press, 1996.
• Smith, B. (2004). “Oil Wealth and Regime Survival in the Developing World, 1960-1999”, American Journal of Political Science, 48 (2): 232-246.
• Stepan, A. ve Robertson, G. (2003). “An 'Arab' more than 'Muslim' Electoral Gap?”, Journal of Democracy, 14 (3): 30-44.
• Tessler M. A. ve Gao, E. (2005). “Gauging Arab Support for Democracy”, Journal of Democracy, 16 (3): 83-97.
• Yılmaz, S. (2010). “Orta Doğu’ya Demokrasiyi Getirmek”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 3 (5): 63-82.
• Zakaria, F. (1997). “The Rise of Illiberal Democracy”, Foreign Affairs, 76 (6): 22-43.