DATÇA (GİRİT) HURMASININ (Phoenix theophrasti GREUTER) YAYILIŞI VE BODRUM-GÖLKÖY’DE TANIMLANAN YENİ BİR ALTTÜRÜ (Phoenix theophrasti GREUTER SUBSP. GOLKOYANA BOYDAK)

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 193, 18 - 38, 14.02.2023

Melih Boydak

Öz

Phoenix theophrasti (Datça Hurması; Girit Hurması) 1967 yılında Greuter tarafından Girit Adası’ndaki Vai popülasyonunda tanımlandı. Günümüzde Girit Adası’nda dokuz ayrı yörede yayılışı bulunmaktadır. P. Theophrasti’nin doğal yayılışı, 1982 yılında, Türkiye-Datça Yarımadası’nın iki ayrı yöresinde de saptandı. 1985 yılında Finike Körfezi-Kumluca-Karaöz’de üçüncü bulunuş yeri belirlendi. Diğer bir doğal yayılışı da Bodrum-Gölköy’de saptandı (1990). Yazar, 1990 yılı yazında, Gölköy’e yaptığı yaptığı ilk gezide; Gölköy Phoenix popülasyonu, P. theophrasti Greuter ve P. dactylifera L (Bağdat Hurması) arasında önemli farklılıklar olduğunu gözlemledi. 1982-2018 yılları arasında P. theophrasti yayılış alanlarına çok sayıda bilimsel gezi yaptı. Gölköy Phoenix popülasyonunda gözlemlediği farklılıkları aydınlatmak için, bu takson ile ilgili çalışmalara devam etti. 2015 ve 2018 yıllarında, ülkemizde doğal olarak üç yörede bulunun P. theophrsti popülasyonu ile Gölköy Phoenix popülayonuna iki inceleme gezisi daha gerçekleştirdi. Gölköy Phoenix popülasyonu, P. theophrasti, ve P. dactylifera arasında belirgin farklılıklar gösteren morfolojik özellikler üzerinde ölçmeler ve gözlemler yaptı. Ölçmeler erkek çiçek sapları ve meyve saplarının uzunlukları ile bazı meyve ve tohum özelliklerine yoğunlaştı. Sonuçlar, “Gölköy Phoenix popülayonunun, bazı özgün ve farklı morfolojik özellikleri nedeniyle, yeni bir alttür olarak tanımlanmaya layık olduğunu ortaya koydu. “Phoenix theophrasti Greuter subsp. golkoyana Boydak”, P. theophrasti Greuter türünden daha uzun meyve sapları ve daha uzun erkek çiçek sapları, meyve saplarının marjinal olarak daha fazla meyve tutmaları, tohumlarının çok az belirli olan tohum kabuğu dokusu, daha derin ve daha geniş tohum oluğu ile ayrılmaktadır. Moleküler genetik çalışmaları; SSR ve ISSR analizleri de Bodrum-Gölköy popülasyonun yeni bir taxon olduğunu destekledi. Bu çalışmanın amacı; P. theophrasti türünün ülkemizde saptanmış olan yayılış yerleri ve popülasyonlarının yapıları hakkında bilgi vermek; P. dactylifera L., P. theophrasti Greuter ve P. theophrasti Greuter ssp. Golkoyana Boydak arasındaki morfolojik farklılıkları açıklayarak, korunmalarının önemini belirtmektir.

Anahtar Kelimeler

Phoenix theophrasti, doğal yayılış, yeni bir alttür.