STANİSLAVSKİ SİSTEMİ VE METOT OYUNCULUĞU’NUN ARALARINDAKİ TEMEL FARKLAR AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Nazım Uğur Özüaydın

doi:10.1501/TAD_0000000294

Stanislavski Sistemi ve Metot Oyunculuğu’nun aralarındaki temel farklar açısından karşılaştırılması

Yıl 2013, , 23 - 36, 01.05.2013

Nazım Uğur Özüaydın

https://doi.org/10.1501/TAD_0000000294

Öz

Stanislavski System and Method Acting are methods that are produced within the scope of psychological realism in acting. These methods took form around realism and stated the principles and standarts of realist acting. This article aims to explain the historical progress of Stanislavski System and Method Acting, examine the common basic principle and tendencies and evaluate the basic differences between these two methodsTheatre, Stanislavski, System Method, Acting* Yardımcı Doçent Nazım Uğur Özüaydın, Beykent Üniversitesi G.S.F Oyunculuk Bölümü ozuaydin@gmail.com STANİSLAVSKİ SİSTEMİ VE METOT OYUNCULUĞU’NUN TARİHSEL GELİŞİM SÜRECİ“Stanislavski Sistemi” veya “Sistem”: Konstantin Stanislavski tarafından geliştirilen ve sistematize edilen oyunculuk ekolü“Metot Oyunculuğu” veya “Metot”: Stanislavski Sistemi’nin, Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çalışmalar bağlamında değiştirilmiş versiyonu Konstantin Stanislavski (1863-1938), “Oyunculuğun Grameri” olarak adlandırdığı çalışmalarına 1906 yılında başladı. (Carnicke, 2006: 13) Stanislavski, oyuncunun yaratıcılığına dair içkin yasaları keşfederek oyunculuk sanatının ilk yöntemini oluşturmuş; yaşadığı dönemde, doğa kurallarını açıklamaya yönelik bilimsel yaklaşımların da etkisiyle ve onlardan yararlanarak, oyunculuğu analiz etmeye çalışmıştır.Stanislavski, 1922-1924 yılları arasında, Moskova Sanat Tiyatrosu ile birlikte, iki yıl süren bir Avrupa ve Amerika turnesine çıktı. Bu turnenin sonunda, Moskova Sanat Tiyatrosu’nun bazı oyuncuları, Rusya’ya geri dönmek yerine, Amerika’da kalmayı tercih ettiler ve Amerika’daki oyunculuk okullarında ders vermeye başladılar. İçlerinde Richard Boleslavski, Maria Ouspenskaya, Maria Germanova, Vera Soloviova, Andrius Jilinsky, Leo Bulgakov, Barbara Bulgakov ve Tamara Daykarhanova’nın bulunduğu bu oyuncular, Stanislavski Sistemi’nin Rusya sınırları dışına taşınmasına katkıda bulundukları gibi, Amerikalıların oyunculuk anlayışını Stanislavski Sistemi ışığında yeniden temellendirdiler.Böylece, Amerika’da, Stanislavski’nin öğrencileri Richard Boleslavski ve Maria Ouspenskaya’nın 1923-1926 yılları arasında oyunculuk dersleri verdiği American Laboratory Theatre’da, Metot Oyunculuğu’nun temelleri atılmış oldu. (Benedetti, 1992: 73) Richard Boleslavski ve Maria Ouspenskaya, American Laboratory Theatre’da, yüzlerce Amerikalı oyuncu ve yönetmeni, Stanislavski Sistemi ile eğitmiştir (Stella Adler, Ruth Nelson, Eunice Stoddard, Harold Clurman ve Lee Strasberg, Group Theatre’ı kurmadan önce American Laboratory Theatre’da eğitim almışlardır).(Meisner, Longwell, 1987: 9) Boleslavsky ve Ouspenskaya’nın öğrencileri Harold Clurman ve Lee Strasberg, Cheryl Crawford’la birlikte, 1925 yılında Theatre Guild’de bir araya geldi ve daha sonra da Group Theatre’ı (1931-1940) kurdu. Metot Oyunculuğu’nun gelişimine katkıda bulunmuş birçok oyuncu, yönetmen ve eğitimcinin içinden, 1930’lu yıllarda Group Theatre’da birlikte çalışmış olan Lee Strasberg (1901-1982), Stella Adler (1901-1992) ve Sanford Meisner (1905-1997), Metot’un temel standartlarını belirleyen isimler olarak tanınmaktadır. (Krasner, 2006: 189) 1950’li ve 1960’lı yıllarda ise, Strasberg, Actors Studio’da (1948-1982), Adler, Stella Adler Conservatory’de (1949-1992), Meisner ise Neighborhood Playhouse’da (1935-1997), Metot Oyunculuğu’na kendi katkılarını yapmış, Stanislavski’nin geliştirdiği tekniklerin yorumlanması hakkında bazı yönlerden birbirlerinden ayrılsalar da, Metot’un bugünkü haline gelmesinde en etkili isimler olmuşlardır. Metot, Stanislavski’nin ilke ve yöntemleriyle birlikte, Vakhtangov’un daha sonra yaptığı düzeltme ve etkileri de kendine temel almıştır. (Strasberg, 1998: 175) Metot’un oluşum ve gelişiminde rol oynayan başlıca isimler, Lee Strasberg, Stella Adler, Sanford Meisner, Uta Hagen, Robert Lewis ve Elia Kazan’dır. Metot Oyunculuğu’nun tüm dünyada popülerlik kazanmasında etkili olan başlıca isimler ise, Marlon Brando, James Dean, Anthony Quinn, Al Pacino, Robert De Niro, Robert Duvall, Paul Newman, Dustin Hoffman gibi oyunculardır. SİSTEM VE METOT’TA TEMEL İLKE VE YÖNELİMLERStanislavski Sistemi ve Metot Oyunculuğu, çağdaş batı tiyatrosunun yaygın tiyatro anlayışı olarak son yüz yıla damgasını vuran ve günümüzde de dram sanatının uygulandığı tüm alanlarda (tiyatro, sinema, televizyon) gücünü koruyan gerçekçilik akımının çevresinde şekillenmiş ve gerçekçi oyunculuğun ilke ve standartlarını belirlemiştir. Bu nedenle, Sistem ve Metot, yüz yıla yakın bir süredir oyunculuk okullarında öğretilen en yaygın oyunculuk yöntemleridir. Sahnede somut yaşam gerçeğini canlandırmayı hedefleyen gerçekçi tiyatro anlayışına göre, seyirciye, sahnede bir oyun değil, gerçek bir yaşam kesiti sunulmaktadır. Bu ilke doğrultusunda, seyircide, tiyatroda olduğu unutturularak gerçek bir olay seyrediyormuş izleniminin yaratılması gerekmektedir. Gerçekçi tiyatro, seyircide uyandırmayı amaçladığı estetik yaşantıyı yanılsama (illüzyon) olarak belirlemiştir. Yansıtılan gerçeğin inandırıcı olması, sahnede yaratılan yaşam gerçeğine benzerlik yanılsamasına bağlıdır. Sahnenin sanki gerçekmiş gibi bir izlenim bırakması, sahnede olanların gerçekten oluyormuş gibi algılanması gerekir. Bunun için, oyunun yalnızca konusunun, kişilerinin, dilinin değil, görüntüsünün de gerçeğe benzemesine; bu doğrultuda dekorun, kostümün, makyajın, aksesuarın ve ışıklamanın gerçeğe benzer olmasına, gerçeği tıpa tıp yansıtmasına önem verilmiştir. Gerçekçi akım düşüncesi, sahne gösterisinde olduğu gibi oyunculukta da günlük yaşama benzerliğin korunmasını savunmuştur. Dönemin alışılmış oyunculuk biçimine, sahnede kalıplaşmış konuşma ve davranış biçimlerine karşı çıkılmıştır. Rolün abartılması, alkış toplamak için alışılmış oyunculuk hilelerinin yinelenmesi, sahnede göstermeci olarak adlandırılan oyunculuk tarzı eleştirilmiştir. Sahnede olup biten her şeyin seyirciler için inandırıcı olması için, oyuncudan istenen, rolünü, seyircinin kendini oyun kişisinin yerine koyabileceği ve duygularını paylaşabileceği sahicilikte oynamasıdır.Oyuncudan sahicilik beklentisi içine giren gerçekçi tiyatronun bu beklentisini

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

Adler, Stella, (2006), Aktörlük Sanatı, Çev: Nazım Uğur Özüaydın, İstanbul: Mitos-Boyut Yayınları
Benedetti, Jean, (1992), Stanislavski: An Introduction, New York, Routledge
Benedetti, Jean, (1998), Stanislavski And The Actor, New York: Routledge/Theatre Arts Books
Blair, Rhonda, (2008), The Actor, Image, And Action: Acting And Cognitive Neuroscience, Oxon: Routledge
Brestoff, Richard, (1995), The Great Acting Teachers And Their Methods, New Hampshire: Smith And Kraus Publishers
Carlson, Marvin, (2008), Tiyatro Teorileri, Çev: Eren Buğlalılar, Barış Yıldırım, Ankara: De Ki Basım Yayım Limited Şirketinicke, Sharon Marie, (2006), “Stanislavky’s System: Pathways For The Actor”, Alison Hodge (ed.) içinde, s. 11-36
Counsell, Colin, (1996), Signs Of Performance: An Introduction To Twentieth-Century Theatre, London: Routledge
Easty, Edward Dwight, (1989), On Method Acting, New York: Ivy Books
Hagen, Uta, (1976), Respect For Acting, New York: Wiley Publishing
Hirsch, Foster, (2002), A Method To Their Madness: The History Of The Actors Studio, Cambridge: Da Capo Press
Hodge, Alison, (2006), Twentieth Century Actor Training, London: Routledge
Hull, S. Loraine, (1985), Strasberg’s Method As Taught By Lorrie Hull, Connecticut: Ox Bow Publishing Inc.
Krasner, David, (2006), “Strasberg, Adler and Meisner: Method Acting”, Alison Hodge (ed.) içinde, s. 129-150
Meisner, Sanford, Dennis Longwell, (1987), Sanford Meisner On Acting, New York: Vintage
Moore, Sonia, (1966), “The Method Of Physical Actions”, Erica Munk (ed.) içinde, s. 73-76
Moore, Sonia, (2006), Stanislavski Sistemi, Çev.
Özgür Çiçek, Bülent Sezgin, Cüneyt Yalaz, İstanbul: BGST Yayınları Munk, Erika, (1966), Stanislavski And America, New York: Hill And Wang
Stanislavski, Konstantin S., (1996a), Bir Aktör
Hazırlanıyor, Çev. Suat Taşer, İstanbul: Papirüs Yayınları Stanislavski, Konstantin S., (1996b), Bir Karakter
Yaratmak, Çev. Suat Taşer, İstanbul: Papirüs Yayınları Strasberg, Lee, (1998), A Dream Of Passion, Boston: Penguin Books
Tolstoy, Lev Nikolayeviç, (2004), Sanat Nedir, Çev.
A. Baran Dural, İstanbul: Bilge Karınca Yayınları Toporkov, Vasily, Victor Manyukov, Vladimir Prokofyev, (1966), “Stanislavski Preserved: An Mat Discussion”, Erika Munk (ed.) içinde, s. 66-73
Whyman, Rose, (2008), The Stanislavsky System Of Acting: Legacy And Influence In Modern
Performance, New York: Cambridge University Press