1923-1960 YILLARI ARASINDA TÜRK TİYATROSU’NDA ÖZEL TİYATRO ÇALIŞMALARI

Yıl 2010, Cilt: 30 Sayı: 30, 59 - 78, 01.12.2009

Selda Ergün

https://doi.org/10.1501/TAD_0000000251

Öz

Anahtar Kelimeler

-

1923-1960 YILLARI ARASINDA TÜRK TİYATROSU’NDA ÖZEL TİYATRO ÇALIŞMALARI

Öz

1923 yılında Türkiye’ de siyasal düzeni değiştiren Cumhuriyet, kültürel yaşamı da etkileyerek sanatın bütün dallarında yeni gelişmelere yol açmıştır.
Tiyatroya Cumhuriyet’ in devrimlerini halka anlatabilmek, benimsetebilmek
gibi kamusal bir görev verilmiş, gelişimi için olanaklar hazırlanmıştır.
Cumhuriyet’ in ilanından sonra kurulan özel tiyatro toplulukları tiyatronun
yaygınlaşması ve daha büyük kitlelere ulaşmasında önemli role sahiptirler.
1923-1960 yılları arasında ki otuz yedi yıllık süreçte yaklaşık seksen özel
tiyatro topluluğu adına rastlanmaktadır. Bu sayı bize Türk Tiyatrosu’ n da
özel tiyatro çalışmalarının yoğun bir biçimde sürdüğünü göstermektedir.
1923-1960 yılları arasında faaliyet gösteren özel tiyatrolar
istenilen Türk Tiyatrosu’nun oluşumunu sağlayamamış olsalar
da tiyatromuzun ilerlemesinde katkıları büyük olmuştur.
Ancak 1923-1960 döneminde özel tiyatroların yaşadıkları sorunlarla
aradan geçen onca yıla rağmen günümüz tiyatro topluluklarının yaşadıkları
sorunlar arasında fazla bir fark görememek şaşırtıcı bir gerçektir.
1923 yılında Türkiye’ de siyasal düzeni değiştiren Cumhuriyet, kültürel yaşamı da etkileyerek sanatın bütün dallarında yeni gelişmelere yol açmıştır.
Tiyatroya Cumhuriyet’ in devrimlerini halka anlatabilmek, benimsetebilmek
gibi kamusal bir görev verilmiş, gelişimi için olanaklar hazırlanmıştır.
Cumhuriyet’ in ilanından sonra kurulan özel tiyatro toplulukları tiyatronun
yaygınlaşması ve daha büyük kitlelere ulaşmasında önemli role sahiptirler.
1923-1960 yılları arasında ki otuz yedi yıllık süreçte yaklaşık seksen özel
tiyatro topluluğu adına rastlanmaktadır. Bu sayı bize Türk Tiyatrosu’nda
özel tiyatro çalışmalarının yoğun bir biçimde sürdüğünü göstermektedir.
1923-1960 yılları arasında faaliyet gösteren özel tiyatrolar
istenilen Türk Tiyatrosu’nun oluşumunu sağlayamamış olsalar
da tiyatromuzun ilerlemesinde katkıları büyük olmuştur.
Ancak 1923-1960 döneminde özel tiyatroların yaşadıkları sorunlarla
aradan geçen onca yıla rağmen günümüz tiyatro topluluklarının yaşadıkları
sorunlar arasında fazla bir fark görememek şaşırtıcı bir gerçektir.

Kaynakça

• Akı, Niyazi. Çağdaş Türk Tiyatrosuna Toplu Bakış: 1923-1967. Anka- ra, Bilgi Basımevi, 1968.
• And, Metin. Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu. Ankara, TİB Yayın- ları, 1983.
• And, Metin. 50 Yılın Türk Tiyatrosu. Ankara, TİB Yayınları, 1973.
• And, Metin. Atatürk ve Tiyatro. Ankara Devlet Tiyatrosu Yayınları, And, Metin. Türk Tiyatrosu’nun Evreleri. Ankara, Turhan Kitapevi, Ertuğrul, Muhsin. Benden Sonra Tufan Olmasın Yayına Haz.: Prof. Dr. Özdemir Nutku, Doç. Dr. Murat Tuncay, Dr. Efdal Sevinçli. İstanbul, Eczacıbaşı Yayınları, 1989.
• Kongar, Emre. Türkiye’nin Toplumsal Yapısı. İstanbul, Cem Yayınevi, Nutku, Özdemir. Darülbedayi’in Elli Yılı. Ankara, A.Ü.DTCF Yayınları, Nutku, Özdemir. Dünya Tiyatrosu Tarihi: C.2. İstanbul, Remzi Kita- bevi, 1985.
• Sevengil, Refik A. Türk Tiyatrosu Tarihi 3. İstanbul, Maarif Basımevi, Sevinçli, Efdal. Görüşleriyle Uygulamalarıyla Muhsin Ertuğrul. İstan- bul, Arba Yayınları, 1990.
• Sevinçli, Eftal. İzmir’de Tiyatro. İzmir, Ege Yayıncılık, 1994.
• Şener, Sevda. Çağdaş Türk Tiyatrosu’nda Ahlâk, Ekonomi, Kültür Sorunları. Ankara, A.Ü. Basımevi, 1971.
• Onur, Necmi. Çadır Tiyatrosu. İstanbul, Kurul Yayınları, 1966.
• Özön, Nihat.; Dürder, Baha. Türk Tiyatrosu Ansiklopedisi. İstanbul, Remzi Kitabevi, 1967.
• Yetkin, Çetin. Siyasal İktidar Sanata Karşı. Ankara, Bilgi Yayınevi, 1970. Makaleler:
• Aksoy, Erol. “Haldun Dormen ve Tiyatro Anlayışı”, Son Havadis. 20 Mayıs “Küçük Sahne Perdesini Açarken”, Cumhuriyet. 30 Mart 1951.
• “İstanbul’un Kazanacağı Yeni Tiyatro”, Cumhuriyet. 4 Mart 1951.
• “İzmir’de Ara Tiyatrosu Açılıyor”, Akşam. 9 Aralık 1955.
• Deniz, Kemal “Muammer Karaca’ya Göre Bizi Mahveden Züppeliktir”, Son Havadis. 11 Mayıs 53. Ay, Lütfi. “ Ankara’da Öfke”, Cumhuriyet. 13 Ekim 1958.
• Ay, Lütfi. “Ankara’da Beşinci Tiyatro”, Cumhuriyet. 18 Kasım 1958.
• Ay, Lütfi. “Oda Tiyatrosu”, Cumhuriyet. 12 Ocak 1959.
• “Opera Cemiyeti”, Cumhuriyet. 18 Haziran 1930.
• “Seyyar Tiyatro Heyetlerinin Bir Müracaatı”, Cumhuriyet. 21 Mayıs 1942.
• Seder, Selami İzzet. “Silvain’in Şakirdi Marifeti Burhanettin”, Akşam. 19 Kasım 1941.
• Andak, Selmi. “Karaca Tiyatrosu’nda Muhsin Ertuğrul’un Kurduğu Tiyat- ro”, Cumhuriyet. 9 Eylül 59. Andak, Selmi. “M. Karaca, Yeni Tiyatro’yu Açıyor”, Cumhuriyet. 7 Mart Rado, Şevket. “Saat 6 Tiyatrosu”, Akşam. 27 Ekim 1950.
• Sadullah, Tevfik. “Karaca Tiyatrosu Bu Gece Açılıyor”, Cumhuriyet. 7 Mart 1955.
• “Tuluat Sanatkarları Bir Teşekküle Bağlanıyor”, Cumhuriyet. 14 Haziran “Yeni Bir Operet”, Cumhuriyet. 6 Nisan 1934.
• * “Yeni Tiyatro Teşekkül Etti”, Cumhuriyet. 27 Nisan 1930. •