Döngüsel Zamanın Türk Tiyatrosundaki Döngüsü

Yıl 2009, Cilt: 28 Sayı: 28, 61 - 90, 01.08.2009

Aslıhan Ünlü

https://doi.org/10.1501/TAD_0000000230

Öz

Anahtar Kelimeler

-

DÖNGÜSEL ZAMANIN TÜRK TİYATROSUNDAKİ DÖNGÜSÜ

Öz

Zaman fiziksel olduğu kadar, her kültürde farklı algılanan
kültürel bir olgudur da. Tiyatroda zaman algısı uzam
ile birlikte oyunun hem metin hem uygulama hem de
seyirci ile iletişim kurma anlamında en önemli ögeleridir.
Batının yazılı ve kapalı biçim oyunu çizgisel zaman
anlayışına uydundur. Doğuda ise daha çok sözlü kültür
içinde, açık biçimli ve döngüsel zamana uygun oyun anlayışları
geliştirilmiştir. Tamamı sözlü kültür içinde gelişen geleneksel Türk tiyatrosu da aynı döngüsel zaman
anlayışını takip eder. Zamanın parçalı, üzerine kapanan
yapısından kendine özgü bir estetik üretir. Döngüsellik
batılılaşma sonrası Türk tiyatrosu metinlerinin yapısını da
derinden etkiler.

Kaynakça

• Aksal, Sabahattin Kudret. Bir Odada Üç Ayna - Bütün Yapıtları-Oyun- lar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1998.
• Altan, Çetin. Çemberler-Toplu Oyunları I. İstanbul: MitosBoyut Yayın- ları, 1994.
• And, Metin. “Köşebaşı”, Eleştirmen Gözüyle-Cumhuriyet Dönemi Türk Tiyatrosu Eleştiri Seçkisi II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1994.
• And, Metin. Ritüelden Drama: Kerbala – Muharrem – Taziye. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
• Anday, Melih Cevdet. Mikadonun Çöpleri - Toplu Oyunları 1. İstanbul: Adam YayınlarıAdam, 1987.
• Aristoteles, Augustinus, Heidegger. Zaman Kavramı. Çev.: Saffet Bahür, Ankara: İmge Yayınevi, 2007.
• Augé, Marc. Unutma Biçimleri. Çev.: Mehmet Sert, İstanbul: Om Yayın- ları, 2000.
• Ayvaz, Ülkü. Yeniden Yaratma. İstanbul: Cem Yayınları, 1984.
• Ayvazoğlu, Beşir. İslam Estetiği. İstanbul: Ağaç Yayınları, 1992.
• Bakhtin, Michail. Karnavaldan Roman. Çev.: Sibel Irzık, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2001.
• Barchelard, Gaston. Mekanın Poetikası. Çev.: Aykut Derman, İstanbul: Kesit Yayınları, 1996.
• Borst, Arno. Avrupa Tarihinde Zaman ve Sayı: Computus. Çev.: Zehra Aksu Yılmazer, Ankara: Dost Kitabevi, 1997.
• Bouthoul, Gaston. Zihniyetler - Kişi ve Toplum Açısından Zihin Yapı- larına Dair Psikososyolojik Bir İnceleme. Çev.: Prof. Dr. Selmin Evrim, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1975.
• Campbell, Joseph. Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. Çev.: Sabri Gürses, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000.
• Candan, Ayşın. “Türk Tiyatrosunda Oyunun Biçimsel Özellikleri”, Çağdaş Eleştiri. Yıl 3, Sayı 2, Şubat 1984, s. 42-47.
• Carlson, Marvin. Tiyatro Teorileri- Yunanlılardan Bugüne Tarihsel ve Eleştirel Bir İnceleme. Çev.: Eren Buğlalılar-Barış Yıldırım, Ankara: De Ki Yayınları, 2007.
• Connerton, Paul. Toplumlar Nasıl Anımsar? Çev.: Alâeddin Şenel, İstan- bul: Ayrıntı Yayınları, 1999.
• Çamuroğlu, Reha. Dönüyordu (Bektaşilikte Zaman Anlayışı). İstanbul: Om Yayınları, 1999.
• Çaylak, Adem. Osmanlı’da Yöneten ve Yönetilen – Bir Şerif Mardin Çözümlemesi. Ankara: Kadim Yayınları, 2005.
• Debord, Guy. Gösteri Toplumu. Çev: Ayşen Ekmekçi, Okşan Taşkent, İs- tanbul: Ayrıntı Yayınları, 1996.
• Eliade, Mircea. Ebebi Dönüş Mitosu. Çev.: Ümit Altuğ, Ankara: İmge Ki- tapevi, 1994.
• Eliade, Mircea. Kutsal ve Dindışı. Çev.: Mehmet Ali Kılıçbay, Ankara: Gece Yayınları, 1991.
• Fabian, Johannes. Zaman ve Öteki. Çev.: Selçuk Budak, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• Frye, Northrop. Kudretli Kelimeler: Kitab-ı Mukaddes ve Batı Ede- biyatı Üzerine İkinci Bir İnceleme. Çev.: Selma Akgül Baş, İstanbul: İz Yayınları, 2008.
• Gaster, Theodor H. Thespis, Eski Yakındoğu’da Ritüel, Mit ve Drama. Çev.: Mehmet H. Doğan, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2000.
• Goody, Jack. Yaban Aklın Evcilleştirilmesi. Çev.: Koray Değirmenci, An- kara: Dost Kitapevi, 2001.
• Harvey, David. Postmodernliğin Durumu. Çev.: Sungur Savran, İstanbul: Metis Yayınları, 2003.
• Kalyoncu, Güngör Dilmen. Küp Hamit-Toplu Oyunları 3, İstanbul: Mitos- Boyut Yayınları, 1996.
• Köseoğlu, Erol. “Ahmet Hamdi Tanpınar’da Zaman Anlayışı”, Cogito-Za- man: 12’ye 1 Var, Sayı 11, 1997, s. 201-222.
• Lefevbre, Henri. Modern Dünyada Gündelik Hayat. Çev.: Işın Gürbüz, İstanbul: Metis Yayınları, 1998.
• Karadağ, Nurhan. Köy Seyirlik Oyunlar. Ankara: Türkiye İş Bankası Ya- yınları, 1978.
• Mcluhan, Marshall. Gutenberg Galaksisi: Tipokrafik İnsanın Oluşumu. Çev.: Gül Çağlalı Güven, İstanbul: Yapı Kredi yayınları, 2007.
• Moran, Berna. Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış: Ahmet Mithat’tan A.H. Tanpınar’a. İstanbul: İletişim Yayınları, 1987.
• Mungan, Murathan. Geyikler Lanetler. İstanbul: Metis Yayınları, 1992.
• Mungan, Murathan. Taziye. İstanbul: Metis Yayınları, 1995.
• Mungan, Murathan. “Hayatım Roman, Hayatımız Hikâye”, Adam Öykü. Sayı 16, Mayıs-Haziran 1998, s. 69-76.
• Nısbett, Richard E. Düşüncenin Coğrafyası – doğulular ile batılılar na- sıl ve neden birbirinden farklı düşünürler? Çev.: Gül Çağalı Güven, İstanbul: Varlık Yayınları, 2005.
• Nutku, Özdemir. Kültür Tarihimizden Manzaralar. İstanbul: Kabalcı Ya- yınevi, 1995.
• Ong, Walter J. Sözlü ve Yazılı Kültür. Çev.: Sema Postacıoğlu, İstanbul: Metis Yayınları, 1999.
• Özcan, Mehmet Emin. “Yayıma Hazırlayanın Özsözü”, Reinhart Koselleck. İlerleme. Çev.: Mustafa Özdemir, Ankara: Dost Yayınevi, 2007.
• Parla, Jale. Babalar ve Oğullar: Tanzimat Romanının Epistemolojik Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
• Paz, Octavia. “Tarihin Sonu’nda Batı Doğu’ya Dönüyor”, Nathan Gardels (Ed.). Yüzyılın Sonu (Büyük Düşünürler Çağımızı Yorumluyor). Çev: Belkıs Çorakçı, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2003.
• Rosenau, Pauline Marie. Post-Modernizm ve Toplum Bilimleri. Çev.: Tuncay Birkan, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınevi, 2004.
• Rosenberg, Marvin. “Dramatik Biçim Üzerine Bir Benzetme”, Yeni Dergi. Yıl 7, Sayı 81, Haziran 1971.
• Sanders, Barry. Kahkahanın Zaferi: Yıkıcı Bir Tarih Olarak Gülme. Çev.: Kemal Atakay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2001.
• Sokullu, Sevinç. Türk Tiyatrosunda Komedyanın Evrimi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1993.
• Şayegan, Daryuş. Batı Karşısında Asya. Çev.: Derya Örs, İstanbul: Anka Yayınları, 2005.
• Şener, Sevda. Yaşamın Kırılma Noktasında Dram Sanatı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1997.
• Şener, Sevda. “Yapısalcı Bir Yaklaşım”, Çağdaş Eleştiri. Yıl 1, Sayı 5, Temmuz 1982, s. 36-47.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. “Köşebaşı”, Edebiyat Üzerine Makaleler. İs- tanbul: Dergah Yayınları, 1997, s. 427-428.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. “Şiir ve Rüya I-II”, Edebiyat Üzerine Makaleler. İstanbul: Dergâh Yayınları, 1997, s. 30-37.
• Tecer, Ahmet Kudsi. Köşebaşı. Ankara: Kültür Basım ve Yayım Koope- ratifi, 1947.
• Umehara, Takeshi. “Orman Uygarlığı: Eski Japonya, Postmodernizme Yol Gösteriyor”, Nathan GARDELS (Ed.). Yüzyılın Sonu (Büyük Düşünürler Çağımızı Yorumluyor). Çev: Belkıs Çorakçı, İstanbul: İş Bankası Yayın- ları, 2003.
• Ünlü, Aslıhan. “Geleneksel Türk Tiyatrosunda Zaman Algısı”, Folklor/ Edebiyat. Sayı 48, 2006, s. 341-358.
• Ünlü, Aslıhan. “Yeniden Kurulan Geçmiş. Ülkü Ayvaz’ın Oyunları Üzerine Bir İnceleme”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi. Sayı 20, Güz 2005, s. 7-20.
• Ünlü, Aslıhan. Türk Tiyatrosunun Antropolojisi. Ankara: Aşina Kitaplar, Yüksel, Ayşegül. Çağdaş Türk Tiyatrosunda On Yazar. İstanbul: Mitos- Boyut Yayınları, 1997.
• Zerzan, John. Gelecekteki İlkel. Çev.: Cemal Atilla, İstanbul: Kaos Ya- yınları, 2000. •