Kur’an-ı Kerîm’de Kıssaların Tekrar Edilme Sebepleri

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 62 - 77, 30.11.2023

Ertuğrul Aydın

Öz

Kur’an kıssaları, geçmişten günümüze kadar eğitimden felsefeye, psikolojiden sosyolojiye, edebiyattan dine birçok farklı alanda çeşitli yönleriyle araştırılmıştır. Kıssalar üzerinde bu kadar çok çalışma yapılmasının sebeplerinden biri ondaki dil ve üslûptur. Zira kıssalarda geçen konular muhataplara çeşitli üslûplarla anlatılmaktadır. Kıssalarda yer alan bu üslûp özelliklerinden biri de tekrarlardır. Kur’an-ı Kerîm’de büyük bir yer tutan kıssalar incelendiğinde bazı kıssaların bir defa anlatıldığı görülür. Bunlar arasında Hz. Yûsuf ve Hz. İlyas gibi kıssalar sayılabilir. Bazı peygamber kıssaları ise Kur’an’da birçok defa anlatılmasına rağmen bazı kesitleri sadece bir defa zikredilir. Bunlar arasında Hz. Mûsâ ile Sâlih kul kıssası, Hz. Mûsâ ile İsrailoğulları arasında geçen bir ineği kurban etme kıssası ve Hz. Mûsâ ile İsrailoğularının mukaddes arza girmelerinin anlatıldığı kıssa sayılabilir. Buna karşılık Hz. Âdem, Hz. Nûh, Hz. İbrahim, Hz. Lût, Hz. Sâlih, Hz. Şuayb, Hz. Hûd, Hz. Mûsâ, Hz. Îsâ, Hz. Meryem gibi kıssalar ise Kur’an’ın çeşitli sûrelerinde birçok defa yinelenmektedir. Bu makalede kıssaların Kur’an’da tekrar edilmelerinin bazı sebepleri incelenmiştir. Araştırmada yöntem olarak farklı surelerde bazı kıssaların tekrarlanan kısımları ile ilgili örnekler verilmiştir. Daha sonra ilgili kısımlar mukayese edilerek aralarındaki farklılıklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada kıssaların tekrar edilmelerinde bir sebep olarak gördüğümüz Kur’an’ın metin yapısı ve üslûbu ile bağlamsal ve tarihî şartlar üzerinde de durulmuştur. Bu çalışma ile kıssaların tekrarlanan kısımlarında gereksiz ve anlamsız bir tekrarın olmadığı, her bir sûrede çeşitli sebeplerden dolayı yinelendikleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın neticesinde ise kıssaların Kur’an’da her geçtiği surede farklı nedenlerden dolayı yinelendikleri sonucuna ulaşılmıştır. Çalışmada başta Kur’an-ı Kerîm olmak üzere çeşitli tefsir kaynaklarından, tekrarlar ile ilgili yazılan makalelerden ve ilmî eserlerden faydalanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur, Tekrar, Kıssa, Üslûp

Reasons for Repeating the Parables in the Holy Qur’an

Öz

Kaynakça

• Abay, Muhammed. Kur’an Kıssaları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kurʾâni’l-Kerîm. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Albayrak, Halis. Kur’an Bütünlüğü Üzerine. İstanbul: Şule Yayınları, 2020.
• Bayram, Enver-Coşkun, Hasan. “Kur’an Kıssaları Bağlamında Sosyal Değişim-Helak Münasebeti”. Tokat İlmiyat Dergisi 8/2 (2020), 473-495.
• Beğavî, Ebûl-Muhammed el-Hüseyin b. Mesud b. Muhammed. Meâlimu’t-tenzil fi tefsiri’l-Kur'ân. Riyad: Dâru Tayyibe, 1989.
• Doğan, İshak. “Nüzûl Ortamı-Sûre-Kıssa İlişkisi (Kalem Sûresi Örneği)”. Din ve Bilim – Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/1 (2019), 115-139.
• Draz, M. Abdullah. Kur’an’ın Anlaşılmasına Doğru. çev. Suat Yıldırım. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
• İbn Haldûn. Mukaddime. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2007.
• İrğat, Muhammet. Tarihselcilik Düşüncesi Bakımından İbn Haldun (Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Karaman, Hayreddin vd.. Kur'an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’da Tağyir Olgusu-Bireysel ve Toplumsal Değişim”, Ekev Akademi Dergisi 10/27 (2006), 51-64.
• Kiraz, Celil. “Peygamberlerin Mesajlarındaki Birlik ve Bütünlük”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1O/2 (2001), 241-258.
• Kongar, Emre. Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2000.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli, çev. Hayrettin Karaman v.d. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Kutub, Seyyid. Kur’an’da Edebî Tasvir, çev. İsmail Aslan. İstanbul: Ravza Yayınları, 1999.
• Okumuş, Ejder. Toplumsal Çöküş Teorileri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
• Parlak, Ali. “Esbâb-ı Nuzûl Bağlamında Hârût ve Mârût Kıssasının Mahiyet Analizi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 55/1 (2014), 1-16.
• Sofuoğlu, Mehmet. Tefsire Giriş. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. “Kur’an-Tarih İlişkisi Üzerine” Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (Aralık 2017), 13-44.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkan fî ulûmi’l-Kur’an. Beyrût: Dâru’l Kutubi’l-İlmiyye, 1971.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî. el-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerîa, thk. Ebu Ubeyde bin Hasan Âl-i Selman. 7 Cilt. B.y: Dâr-u İbn Affan, 1997.
• Şengül, İdris. Kur’an Kıssalarının Tarihi Değeri. Ankara: Otto Yayınları, 2019.
• Ünver, Mustafa. “Kur’ani Siyakın Metinsel Boyutları Üzerine Yeni Bir Öneri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1996), 239-270.
• Yıldırım, Suat. “Kur’an’ı Kerim’de Kıssalar”. Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 3 (1979), 37-63.
• Yıldırım, Suat. “Kur’an’ı Kerim’in Muhtevası”. Vahyin Nuzûlünün 1400. Yılında Hz. Muhammed (s.a.v) -Milletlerarası İlmi Toplantı- (2011), 289-326.
• Abay, Muhammed. Kur’an Kıssaları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2007.
• Abdulbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kurʾâni’l-Kerîm. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1995.
• Albayrak, Halis. Kur’an Bütünlüğü Üzerine. İstanbul: Şule Yayınları, 2020.
• Baş, Erdoğan. Kur’an’ın Üslûbu ve Tekrarlar. İstanbul: Pınar Yayınları, 2003.
• Bayram, Enver-Coşkun, Hasan. “Kur’an Kıssaları Bağlamında Sosyal Değişim-Helak Münasebeti”. Tokat İlmiyat Dergisi 8/2 (2020), 473-495.
• Beğavî, Ebûl-Muhammed el-Hüseyin b. Mesud b. Muhammed. Meâlimu’t-tenzil fi tefsiri’l-Kur'ân. Riyad: Dâru Tayyibe, 1989.
• Doğan, İshak. “Nüzûl Ortamı-Sûre-Kıssa İlişkisi (Kalem Sûresi Örneği)”. Din ve Bilim – Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 2/1 (2019), 115-139.
• Draz, M. Abdullah. Kur’an’ın Anlaşılmasına Doğru. çev. Suat Yıldırım. İzmir: Yeni Akademi Yayınları, 2006.
• Erbaş, Ali. Kur’an’daki Tekrarlar ve Hikmetleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Günay, Ünver. Din Sosyolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2010.
• İrğat, Muhammet. Tarihselcilik Düşüncesi Bakımından İbn Haldun (Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Karaman, Hayreddin vd.. Kur'an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2012.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an’da Tağyir Olgusu-Bireysel ve Toplumsal Değişim”, Ekev Akademi Dergisi 10/27 (2006), 51-64.
• Kiraz, Celil. “Peygamberlerin Mesajlarındaki Birlik ve Bütünlük”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1O/2 (2001), 241-258.
• Kongar, Emre. Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2000.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hayrettin Karaman v.d. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 2003.
• Kutub, Seyyid. Kur’an’da Edebî Tasvir, çev. İsmail Aslan. İstanbul: Ravza Yayınları, 1999.
• Okumuş, Ejder. Toplumsal Çöküş Teorileri. İstanbul: İnsan Yayınları, 2007.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an Dili ve Retoriği. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2021.
• Parlak, Ali. “Esbâb-ı Nuzûl Bağlamında Hârût ve Mârût Kıssasının Mahiyet Analizi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 55/1 (2014), 1-16.
• Sofuoğlu, Mehmet. Tefsire Giriş. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• Söylemez, Mehmet Mahfuz. “Kur’an-Tarih İlişkisi Üzerine” Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (Aralık 2017), 13-44.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İtkan fî ulûmi’l-Kur’an. Beyrût: Dâru’l Kutubi’l-İlmiyye, 1971.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî. el-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerîa, thk. Ebu Ubeyde bin Hasan Âl-i Selman. 7 Cilt. B.y: Dâr-u İbn Affan, 1997.
• Şengül, İdris. Kur’an Kıssalarının Tarihi Değeri. Ankara: Otto Yayınları, 2019.
• Ünver, Mustafa. “Kur’ani Siyakın Metinsel Boyutları Üzerine Yeni Bir Öneri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (1996), 239-270.
• Yıldırım, Suat. “Kur’an’ı Kerim’de Kıssalar”. Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 3 (1979), 37-63.
• Yıldırım, Suat. “Kur’an’ı Kerim’in Muhtevası”. Vahyin Nuzûlünün 1400. Yılında Hz. Muhammed (s.a.v) -Milletlerarası İlmi Toplantı- (2011), 289-326.