يُعدُّ أدبُ الحمْق والغفلة والجنون أحدَ ألوان الأدب الشعبي الذي كان موجوداً منذ فترة مبكرة في الأدب العربي، إلا أنَّه بدأَ يأخذ شكلاً أكثرَ نضجاً في العصر
العباسي، وقد ساعد في ذلك النَّظرَةُ الإسلامية المتسامحة مع الأشخاص المتّصفين بهذه الأوصاف من جهة، وت وسُّعُ دائرة الحمق والغفلة في المجتمع لتشمل المتغافلين
والمتحامقين ومدَّعي الجنون.
وقد اهتمَّ الأدباء العباسيون كالجاحظ ) 255 ه/ 869 م( وأبي الفرج الأصفهاني ) 356 ه/ 967 م( وغيرهما في موسوعاتهم الأدبية بأخبار هؤلاء الأشخاص، وأَفرَد
لهم بعضُ العلما ء مؤلفاتٍ مستقلة كابن أبي الدنيا وابن الضرَّاب. وكان من بين الأئمة الذين تناولوا هذه الظاه رة بالدراسة والفحص، عالمان كبيران؛ هما: أبو الفرج ابن
الجوزي الذي تناول أخبار الحمقى والمغفلين والمجانين على وجْ ه العموم في كتا ب ه "أخبار الحمقى والمغفلين"، وابنُ حبيب النيسابوري الذي تناولَ فئة خاصَّ ة منهم في كتابه
"عقلاء المجانين".
وتحاول هذه المقالة أنْ تُسل طَ الضوء على ظاه رة الحمق والغفلة والجنون في الأدب العباسي، من حيث الحقيقةُ ا ولادّعاءُ، وتتناولها بشيءٍ من التفصيل كما سطَّرهما
كتابا اب ن الجوزي واب ن حبيب، وذلك من خلال الوقوف على الملامح العامة للكتابين، وفصولهما، ومنهجَي المؤل فَين فيهما، ودوافع هما للتأليف، ثُ حاول الباحثُ أن
ينظرَ إلى الكتابين نظرةً نقديةً، مع الموازنة بينهما من الناحية الأدبية والموضوعية.
اللغة العربية وبلاغتها، الأدب العباسي، الحمق، الغفلة، الجنون، ابن الجوزي، ابن حبيب.
Ahmaklık, gaflet ve delilik edebiyatı Arap edebiyatında erken önemden itibaren var olan popüler edebiyat türlerinden biri olup Abbasi döneminde daha olgun bir şekil almaya başlamıştır. Bir yandan bu tanımlamalara sahip insanlara karşı hoşgörülü olunması, bir yandan da toplumdaki ahmaklık ve gafillik çemberinin genişlemesi, cahilleri, ahmakları ve delilik iddiasında bulunanları da kapsamaktadır. el-Câhiz (255/869), Ebu’l-Ferec el-İsfahânî (356/967) ve diğerleri gibi Abbasi yazarları, edebiyat ansiklopedilerinde bu kişilerin haberlerine önem vermişler ve İbn Ebi’d-Dünyâ ve İbnü’d-Darrâb gibi bazı alimler müstakil eserleri onlara ayırmışlardır. Bu olguyu araştıran ve inceleyen imamlar arasında iki büyük alim vardır. Bunlar, Ahbâru’l-hamkâ ve’l-muğaffelîn adlı kitabında genel olarak ahmaklar, gafiller ve delilerle ilgili haberleri ele alan Ebu’l-Ferec İbnü’l-Cevzî ve özel olarak ele alan İbn Habib en-Nîyâbûrî bunları “akıllı deliler” adlı kitabında kategorize etmiştir. Bu makale, Abbasi edebiyatında ahmaklık, gaflet ve delilik olgusunu hakikat ve iddia açısından aydınlatmaya çalışmakta ve İbnü'l-Cevzî ve İbn Habîb'in kitaplarında anlatıldığı şekliyle bazı detaylarıyla ele almaktadır. iki kitabın genel özellikleri, bölümleri, yazarların bunlara yaklaşımları ve yazma motivasyonları daha sonra iki kitaba eleştirel bir gözle bakmaya, edebi ve nesnel açıdan dengelemeye çalıştı.
Arap Dili ve Belagati Abbasi Edebiyatı Ahmaklık Gaflet Delilik İbnü’l-Cevzî İbn Habîb.
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Konular | Kelam |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2024 |
Gönderilme Tarihi | 15 Nisan 2024 |
Kabul Tarihi | 25 Mayıs 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 4 Sayı: 1 |