Molla Hüsrev’in Nakdu’l-Efkâr Fî Reddi’l-Enzâr Adlı Eserinin Hadis İlmi İle İlgili İkinci Bölümünün Tahkiki

Yıl 2021, , 347 - 404, 31.12.2021

Hasan Uçar , Mehmet Emin Güzel

https://doi.org/10.5281/zenodo.5803743

Öz

Nakdu’l-Efkâr fî Reddi’l-Enzâr, Şeyhülislam Molla Hüsrev’in (ö. 885/1480) altı bölümden oluşan ve her birinde on ayrı meseleyi muhakemat usulü ile ele alan eseridir. Alâuddîn Ali b. Musa er-Rûmî’nin (ö. 841/1438) sorular sorduğu ve Siracuddîn b. Saduddîn et-Tevkı’î’nin (ö. 886/1481) cevapladığı toplam atmış konuda Molla Hüsrev hakemlik yapmış ve neticede muhakemat türünün en güzel örneklerinden sayılabilecek bu eser ortaya çıkmıştır. Kur’ân, Hadis, Fıkıh, Fıkıh Usulü, Arap Dili Belagâtı ve Mantık ilimlerinin netameli görünen bu konuları, altı fasılda tartışılmıştır. Daha önce dört bölümü tahkik edilmiş olan eserin ikinci bölümü, Peygamberimiz’den gelen bazı rivayetlere tahsis edilmiş; hadisler siyeri nebîye ışık tutan bir analizle incelenmiştir. Eserin geneline hakim olan akıl yürütme formlarına bağlı mantıksal çıkarımları, yoğun dil felsefesini ve nüanslarda hakikati arayan yaklaşım tarzını bu bölümde de görmek mümkündür. Dönemin ulaştığı kültür seviyesini başarılı şeklide yansıtan Molla Hüsrev, ele aldığı konulardaki rivayetleri; dil, mantık ve felsefe üzerinden irdelemiştir. Eser, Molla Hüsrev’in bahsi geçen ilimlere vukûfunu ve ifade gücünü göstermesi bakımından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Molla Hüsrev, Nakdu’l-Efkâr, Muhakemât, Tahkik, Hadis.

A Critical Edition of the Second Chapter in Molla Hüsrev’s Naqd al-afkār fī radd al-anzār

Öz

This article is a critical edition of the Second chapter of the book Naqd al-afkār fī radd al-anzār penned by Molla Hüsrev (d. 885/1480). In the book, Sirāj al-dīn b. Said al-dīn al-Tawqīkī (d. 886/1481) answers the questions posed by Alā al-dīn Ali b. Mūsā al-Rūmī (d. 841/1438). Molla Hüsrev, acts as a referee from a philosophical and rational point of view on their thoughts regarding subjects. As a good example of the adjudication genre, the book consists of six chapters discussing particular subjects, with ten issues in each, by using the method of adjudication (muhākamāt)
These subjects include Quran, Hadith (the speeches of the prophet), jurisprudence, juridical methodology, Arabic language and rhetoric and logic. This Second chapter is the historiography of the prophet’s life. Four chapters of this book, have been previously edited. It is possible to see the logical inferences depending on the reasoning forms that dominate the work and the intense language philosophy in this section. Molla Hüsrev examined the narrations on the subjects he dealt with through language, logic and philosophy. The book shows Molla Hüsrev’s knowledge of these sciences and his eloquence.

Anahtar Kelimeler

Molla Hüsrev, Naqd al-afkār, al-Muhākamāt, Critical Edition, Hadith

Kaynakça

• el-Alâ’ er-Rûmî, Ebü’l-Hasen Alâüddîn Ali b. Muslihiddîn Musa b. İbrahim, Risâletü’n-Nikât ve’l-Es’ile, (İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa, 277), vr. 1b-20b.
• Alak, Musa, “Molla Hüsrev'in Belagat İlimlerine Dair Haişiye Ale’l Mutavvel Adlı Eseri”, İslami İlimler Dergisi, 6/2 (2011), 95-133.
• Bağdadî, İsmail Paşa el. Hediyetü’l-ʿarifîn: Esmâü’l-müellifîn ve âsârü’l-musannifîn. Beyrut: Dâru İhyai’t- Turâsi’l-ʿArabî, 1955.
• Ceylan, Hadi Ensar, Molla Hüsrev'in delâlet anlayışı ve fürû'a yansımaları, Ankara Ünv. Sosyal Bil. Enst. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara-2011.
• İbnü'l-'İmâd, Ebü'l-Hay b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü'z-Zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Mahmud Arnavût. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr.
• Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdillah. Keşfü'z-zünûn 'an esâmi'l-kütübi ve'l-fünûn. thk. Mehmed Şerefettin Yaltkaya. Beyrut: Dâru İhyâit-Türâsil-Arabî.
• Kâtib Çelebi, Mustafa b. Abdillah. Süllemü'l-vusûl ilâ tabakâti'l-fuhûl. thk. Mahmud Abdulkadir Arnavût. İstanbul: IRCICA Yayınları, 2010.
• Koca, Ferhat. “Molla Hüsrev”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 30/252-254. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebi Bekr. Nazmü’l-ʿikyân fî aʿyâni’l-aʿyân. thk. Philip Hitti. Beyrut: el- Mektebetü'l-'İlmiyye, 1927.
• Taşköprizâde, Ahmed efendi. eş-Şakâikü'n-nu'mâniyye fî 'ulemâi'd-devleti'l-osmaniyye. Beyrut: Dârü'l- Kütübi'l-'Arabî, 1975.
• Taşköprizâde, Ahmed efendi. Miftâhü's-saade ve misbâhü's-siyâde. 3 Cilt. Beyrut: Dârü'l-Kütübi'l-'İlmiyye, 1985.
• Uçar, Hasan. “Molla Hüsrev’in Nakdü’l-Efkâr fî Reddi’l-Enzâr Adlı Eserinin Belâgatla İlgili Beşinci Bölümünün Tahkiki”. İslâm Araştırmaları Dergisi 38 (2017), 123-65. https://doi.org/10.26570/isad.347725.
• Ziriklî, Ebû Gays Muhammed Hayrüddîn, el-Aʿlâm: Kamûsü terâcim li-eşheri’r-ricâl ve’n-nisâ min’el-Arab ve’l-müstarebîn ve’l-müsteşrikın. Beyrut: Dârü’l-ʿİlm li’l-Melâyîn, 2002.