Bahâeddinzâde Muhyiddin Mehmed Efendi’nin Risâle fî mes’eleti hulûdi’l-küffâr Adlı Eseri: İnceleme ve Tahkik

Yıl 2019, , 81 - 127, 30.06.2019

Orkhan Musakhanov

https://doi.org/10.5281/zenodo.3475097

Öz

Bahâeddinzâde’nin İbnü’l-Arabî (ö. 638/1240) hakkında müdafaaname yazdığı söylenmekte, fakat bu esere ait yazmalar bilinmemekteydi. Bu çalışma, Risâle fî mes’eleti hulûdi’l-küffâr adlı risalenin Bahâeddinzâde’ye nispet sorununu ve eserin, bahsi geçen İbnü’l-Arabî savunusu olup olmadığını tartışmaktadır. Ayrıca çalışma, Fusûsu’l-hikem’in tartışmalı bahisleri olan Firavun’un imanı ve ilâhî rahmetin kâfirleri kapsaması gibi konuların her birinde Bahâeddinzâde’nin, İbnü’l-Arabî’yi savunan birer müstakil risale kaleme aldığını tespit etmektedir. Bu risalelerden biri olan Risâle fî mes’eleti hulûdi’l-küffâr’da Bahâeddinzâde, İbnü’l-Arabî ve Konevî’nin (ö. 673/1274) bahsi geçen konudaki görüşünün Ehl-i Sünnet’e aykırı olmakla birlikte bu görüşlerinden dolayı söz konusu isimlerin tekfir edilmesinin de Ehl-i Sünnet icmâına uymadığını iddia etmektedir. Bu bakımdan makalede temel olarak ilâhî rahmetin kâfirleri de kapsadığını kabul eden İbnü’l-Arabî ve Konevî’nin neden tekfir edilmeyeceğinin detayları incelenmiştir. Ayrıca Bahâeddinzâde’nin hem el-Felâsife’yi tekfir ederken hem de İbnü’l-Arabî ve takipçilerini tekfirden âzâde kılarken Gazzâlî’yi esas almasının detaylarına değinilmektedir. Makale ekinde ise Risâle fî mes’eleti hulûdi’l-küffâr’ın tahkik ve tercümesine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bahâeddinzâde, İbnü’l-Arabî, Sadreddin Konevî

Teşekkür

Bu çalışmaya katkılarından dolayı Doç. Dr. Semih Ceyhan, Dr. Yasin Apaydın ve Dr. Enes Taş’a müteşekkirim.

A Critical Edition and Interpretation of Bahāeddīnzāde’s Risālah fī Masǿalah Khulūd al-Kuffār

Öz

It is reported that Bahāeddīnzāde (d. 952/1545) wrote a defense of Ibn al-ǾArabī (d. 638/1240), yet the exact writings that belong to this work are unknown. This study discusses the problem of authentically ascribing Risālah fī Masǿalah Khulūd al-Kuffār to Bahāeddīnzāde and whether or not it is the purported defense of Ibn al-ǾArabī. Also this study seeks to establish that Bahāeddīnzāde wrote an independent treatise defending Ibn al-ǾArabī for each of the controversial positions expressed in Fuśūś al-Ĥikam, such as pharaoh's possession of belief and God's mercy encompassing the disbelievers. It is found that one of these treatises is Risālah fī Masǿalah Khulūd al-Kuffār and there Bahāeddīnzāde claims that to accuse Ibn al-ǾArabī and Qūnawī of disbelief due to their views on the aforementioned subjects contravenes the consensus of the Ahl al-Sunnah, although these views are at odds with that of the Ahl al-Sunnah. In this view, this article fundamentally investigates the details of why Ibn al-ǾArabī and Qūnawī should not be accused of disbelief, notwithstanding their view that divine mercy extends to disbelievers. Additionally, it touches on the details of Bahāeddīnzāde’s basing his claim on the position of al-Ghazali, in both accusing the falāsifah of disbelief and absolving Ibn al-ǾArabī and his followers of the same. In the addendum to the article, there is a critical edition and translation of Risālah fī Masǿalah Khulūd al-Kuffār.

Anahtar Kelimeler

Bahāeddīnzāde, Ibn al-Arabī-Qūnawī, Ghazali, , God’s Mercy, Eternity of Helfire

Kaynakça

• Ali b. Bâlî. el-‘Ikdu’l-manzûm fî zikri efâzili’r-Rûm / Şekāik Zeyli. Nşr. ve Trc. Suat Donuk. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Anonim. [Risâle fî mes’eleti îmâni Firavun]. Ragıp Paşa, 1460: 120a-121a. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Bahâeddinzâde Muhyiddin Mehmed Efendi. Şerhu Fıkhi’l-ekber (müellif hattı). Râgıp Paşa, nr. 789. Süleymaniye Kütüphanesi; Nşr. Refik Acem. Beyrut: Dâru’l-Muntahabi’l-‘Arabî, 1998.
• Bahâeddinzâde Muhyiddin Mehmed Efendi. [Risâle fî mes’eleti îmâni Firavun]. Ragıp Paşa, 1460: 18a-19b. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Bahâeddinzâde Muhyiddin Mehmed Efendi. Risâle fî mâ verade fi’l-Fusûs. 1020: 41a-42b. Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi.
• Bahâeddinzâde Muhyiddin Mehmed Efendi. Risâle fî mes’eleti hulûdi’l-küffâr. 1020: 43a-45b. Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi.
• Bahâeddinzâde Muhyiddin Mehmed Efendi. Risâle müte‘allika bi-Hakâiki’l-eşyâ. Beyazıd, 105669, 24b-40a. Beyazıt Devlet Kütüphanesi; 1020: 26b-35a. Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi.
• Bahâeddinzâde Muhyiddin Mehmed Efendi. Risâletü’l-kazâ ve’l-kader. Beyazıd, 105669: 17a-23a. Beyazıt Devlet Kütüphanesi; Ragıp Paşa, 1460: 60b-63b. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Bahâeddinzâde Muhyiddin Mehmed Efendi. Risâle-i sırr-ı kader. 163: 83a-92a. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi.
• Bedirhan, Muhammed. Abdülganî Nablusî’nin Vahdet-i Vücûd Müdafaası. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, 2016.
• Ceyhan, Semih. “Bayramîye Meşâyihinden Bahâeddinzâde Muhyiddin Mehmed Efendi ve Vahdet-i Vücûd Risâlesi”. Hacı Bayrâm-ı Veli Uluslararası Sempozyumu. 283- 304. Ankara, 2012.
• Ekmelüddin İbnü’ş-Şeyhi’l-Fakîr. [Risâle fî mes’eleti îmâni Firavun]. Ragıp Paşa, 1460: 20a-21a. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid. Faysalu’t-tefrika beyne’l-İslâmi ve’z-zendeka. Nşr. Muhammed Bîcû. Beyrut: Dâru’l-Beyrûtî, 1993.
• İbnü’l-Arabî. el-Futûhâtü’l-Mekkiyye. Nşr. Abdülaziz Mansûb. Kahire: el-Meclisü’l-a‘lâ li’s-sekâfe, 2017.
• İbnü’l-Arabî. Fusûsi’l-hikem. Nşr. Abdülaziz Mansûb-Ahmed Ebrâr Şâhî. Kahire: Şirketü’l-Kuds, 2016.
• Musakhanov, Orkhan. Tilimsânî / İlâhî İsimler Nazariyesi. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
• Taberî. Câmi‘u’l-beyân. Nşr. Ahmed Muhammed Şâkir. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2000.
• Taşköprîzâde. eş-Şakâiku’n-nu‘mâniyye. Beyrut: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1975.
• Tek, Abdürrezzak. “İbnü’l-Arabî’yi Müdafaa Amacıyla Kaleme Alınan Fetvalar”. Tasavvuf 23 (Ocak-Haziran 2009): 281-301.
• Tilimsânî, Afîfüddin. Şerhu’l-Fâtiha ve ba‘zi Sûreti’l-Bakara. Nşr. Orkhan Musakhanov. İstanbul: İSAM Yayınları, 2018.
• Tunçbilek, Hasan Hüseyin. “İslâm Düşüncesinde Cehennemin ve Cehennem Azabının Ebediyeti ve Fenası Problemi”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/1 (Haziran 2006): 15-33.