Hanefi Tabakatlarının Yazma Nüshaları

Yıl 2018, , 83 - 119, 31.12.2018

H Çeker

https://doi.org/10.5281/zenodo.3474596

Öz

İslam hukuk tarihindeki dört önemli hukuk ekolünden biri olan Hanefi mezhebi, fıkıh tarihi boyunca yoğun bir fıkhi faaliyetin odağında olarak birçok alim yetiştirmiştir. Mezhep fikrinin yaygınlaşması ve biyografi yazımının gelişmesi ile diğer mezheplerde olduğu gibi Hanefi mezhebinde de mezhebin alimlerini derleyen ansiklopedik eserler kaleme alınmıştır. Hanefi tabakatları olarak bilinen bu edebiyat, tespit edebildiğimiz kadarıyla yirmi beş eserden oluşmaktadır. Sekiz tanesinin günümüze ulaşmadığı Hanefi tabakatlarından on bir tanesi basılmış durumdadır. Geriye kalan altı eser ise Hanefi tarihi araştırmaları için kaynak niteliğinde olmasına rağmen yazma eser kütüphanelerinde naşirlerin ilgisini beklemektedir. Bu eserlerin neşrine olan ihtiyaca dikkat çekmek amacıyla kaleme alınan bu makalede, öncelikle Hanefi tabakatlarının bir listesi verilecek, ardından yayınlanmamış eserlerin yazma nüshaları tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hanefi Mezhebi, Tabakat, Tabakâtü’l-Hanefiyye, Teracim, Biyografi, Yazma Nüshalar

Manuscripts on Hanafī Tabaqāts

Öz

Hanafi school of law which is one of the four important law schools in Islamic law history, has educated great number of scholars based on intense fiqh activities, throughout the history of fiqh. The dissemination of the school of law idea and growing of the biography writing, encyclopedias about fiqh scholars are written in Hanafi school, as well as other schools. This literature as known Hanafi tabaqats, consists of 25 works as far as we can identify. Eight tabaqats have not survived, eleven of them have been published. Although the remaining six works be a source of history research of Hanafi school, they are waiting for the interest of publishers in the manuscript libraries. In this article which is for taking an attention to the need for the publication of these works, a list of the Hanafi tabaqats will be given and the manuscript of the unpublished works will be presented.

Anahtar Kelimeler

The Hanafi School of Law, Tabaqat, Tabaqat al-Hanafiyah, Tarajim, Biography, Manuscripts

Kaynakça

• ‘Ali el-Kârî, Ebu’l-Hasen Nûreddîn Ali b. Sultan Muhammed. el-Esmâru’l-ceniyye fî esmâi’l-Hanefiyye. Thk. Abdülmuhsin Abdullâh Ahmed. 2 Cilt. Bağdat: Dîvânü’l-vakfi’s-sünnî, 2009.
• ‘Askalânî, İbn Hacer Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. ‘Ali. ed-Dürerü’l-kâmine fî a‘yâni’l-mieti’s-sâmine. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1993.
• Büyükbaş, Nazım. “Hanefî Tabakât Kitapları Arasında Kınalızâde’nin Tabakâtu’l-Hanefiyye’sinin Yeri”. Bilimname 28 (2015): 247-262.
• Gazzî, Ebu’l-Mekârim Necmüddîn Muhammed b. Muhammed ed-Dimaşkî. el-Kevâkibü’s-sâira bi a‘yâni’l-mieti’l-‘âşira. Nşr. Halîl el-Mensûr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- ilmiyye, 1997.
• Hafsi, Ibrahim. “Recherces Sur le Genre ‘Tabaqat’ Dans la Littérature Arabe II”, Arabica 24/1(Şubat 1977): 1-41.
• http://www.aslein.net/showthread.php?t=12859 (Erişim tarihi: 12 Kasım 2018)
• İbn Kâdî Şühbe, Ebu’s-Sıdk Takıyyüddîn Ebû Bekir b. Ahmed ed-Dimaşkî. Tabakâtü’ş-Şâfi‘iyye. Nşr. Hâfız Abdülalîm Hân. 4 Cilt. Haydarâbâd: Dâiretü’l-Meârifi’l-Osmâniyye Matbaası, 1979.
• İbn Kutlûboğâ, Ebu’l-‘Adl Zeynüddîn Kâsım es-Sûdûnî el-Mısrî. Menâkıbü’l-İmâmi’l-A‘zam Ebî Hanîfe. Hacı Ahmed Paşa, 244: 33a-107b. Süleymaniye Kütüphanesi.
• İbn Kutlûboğâ, Ebu’l-‘Adl Zeynüddîn Kâsım es-Sûdûnî el-Mısrî. Tâcü’t-terâcim. Thk. Muhammed Hayr Ramazân Yûsuf. Dimaşk-Beyrut: Dâru’l-Kalem, 1992.
• İbn Tolun, Ebu’l-Fadl Şemsüddîn Muhammed b. Ali ed-Dimaşkî. el-Gurafü’l-‘aliyye fî terâcimi müteahhiri’l-Hanefiyye. Şehid Ali Paşa, 1924. Süleymaniye Kütüphanesi.
• İbnü’l-‘İmâd, Ebu’l-Felâh ‘Abdülhay b. Ahmed es-Sâlihî el-Hanbelî. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. Thk. Mahmûd el-Arnavût, Abdülkâdir el-Arnavût. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1986.
• İbnü’l-Hanbelî, Ebû ‘Abdillâh Radıyyüddîn Muhammed b. İbrâhîm el-Halebî. Dürru’l-habeb fî târîhi a‘yâni Haleb. Thk. Mahmûd Muhammed el-Fâhûrî, Yahyâ Zekeriyyâ Abbâde. 2 Cilt. Dimaşk: Suriye Kültür Bakanlığı Yayınları, 1972-1973.
• İbnü’ş-Şıhne, Ebu’l-Fadl Muhibbüddîn Muhammed b. Muhammed es-Sekafî el-Halebî. Hâşiye ‘ale’l-Cevâhiri’l-mudıyye (el-Cevahiru’l-mudıyye’nin kenarında). Kılıç Ali Paşa, 739. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Kâtip Çelebi, Mustafa b. ‘Abdullâh el-Kastamonî. Keşfü’z-zunûn ‘an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. Nşr. Mehmet Şerafeddin Yaltkaya - Kilisli Rıfat Bilge. 2 Cilt. Maarif Matbaası, 1941.
• Kefevî, Mahmûd b. Süleyman. Ketâibü a‘lâmi’l-ahyâr min fukahâi mezhebi’n-Nu‘mâni’l-muhtâr. Feyzullah Efendi, 1381. Millet Kütüphanesi.
• Komisyon. Fihrisü kütübi’t-terâcim fî Mektebeti’l-musağğarâti’l-filmiyye fî kısmi’l-mahtûtât fî Amâdeti şuûni’l-mektebât fi’l-Câmi‘ati’l-İslâmiyye. Medine: İslam Üniversitesi Yayınları, 1415.
• Kureşî, Ebû Muhammed Muhyiddîn ‘Abdülkâdir b. Muhammed. el-Cevâhiru’l-mudıyye fî tabakâti’l-Hanefiyye. Thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 5 Cilt. Cîze: Hicr, 1993.
• Makrîzî, Ebu’l-‘Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. ‘Ali b. ‘Abdilkâdir el-Hüseynî el-‘Ubeydî el-Kâhirî. Müntehabü’t-Tezkire fi’t-târîh. Paris Milli Kütüphane, Arabe1514.
• Mes‘ûd b. Şeybe, ‘İmâdüddîn es-Sindî. et-Ta‘lîm. Laleli, 839. Süleymaniye Kütüphanesi.
• Saymerî, Ebû ‘Abdillâh el-Hüseyin b. ‘Ali b. Muhammed. Ahbâru Ebî Hanîfe ve ashâbih. Nşr. Ebu’l-Vefâ el-Afgânî. Beyrut: ‘Âlemü’l-kütüb, 1985.
• Sehâvî, Ebu’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. ‘Abdirrahmân. ed-Dav‘u’l-lâmi‘ li ehli’l-karni’t-tâsi‘. 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1992.
• Sehâvî, Ebu’l-Hayr Şemseddîn Muhammed b. ‘Abdirrahmân. ez-Zeyl ‘alâ Raf‘i’l-isr ev Buğyetü’l-‘ulemâ ve’r-ruvât. Thk. Cevde Hilâl - Muhammed Mahmûd Subh. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyye, 1966.
• Selâme, Nâsır b. Su‘ûd b. ‘Abdillâh. Mu‘cemü müellefâti’l-‘Allâme es-Sehâvî el-mahtûta bi mektebâti’l-Memleketi’l-‘Arabiyyeti’s-Su‘ûdiyye. Mısır: Dâru’l-Felâh, 2002.
• Serhân, Muhyî Hilâl. “Tashîhu hata’ kebîr – Kitâbü Tabakâti’l-fukahâ el-mensûb ilâ Taşköprîzâde hüve l’İbni’l-Hinnâî”, (Irak) el-Mevrid Dergisi, 3-4 (Bağdat 1981): 483-497.
• Seyyid, Eymen Fuâd, “Makrîzî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17: 448-451. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Şeşen, Ramazan. Nevâdiru’l-mahtûtâti’l-‘Arabiyye fî mektebâti Türkiye. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-cedîd, 1982.
• Şevkânî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. ‘Ali es-San‘ânî el-Yemenî. el-Bedru’t-tâli‘ bi mehâsini men ba‘de’l-karni’s-sâbi‘. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
• Taşköprîzâde, Ahmed b. Muslihuddîn Mustafa. Miftahu’s-saâde ve misbâhu’s-siyâde fî mevzû‘âti’l-‘ulûm. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1985.
• Temîmî, Takıyyüddîn b. ‘Abdilkâdir ed-Dârî el-Gazzî el-Mısrî. et-Tabakâtü’s-seniyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. Thk. Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. 4 Cilt. Riyad: Dâru’r-Rifâî, 1983-1989.
• Temîmî, Takıyyüddîn b. ‘Abdilkâdir ed-Dârî el-Gazzî el-Mısrî. et-Tabakâtü’s-seniyye fî terâcimi’l-Hanefiyye. Nuruosmaniye Kütüphanesi, 3391.