Şifâî Mehmed Dede’nin Hediyyetu’l-fukarâ İsimli Esmâ-i Hüsnâ Şerhi

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 247 - 299, 31.12.2020

Halim Yar , Mehmet Yunus Yazıcı , Hadi Ensar Ceylan

https://doi.org/10.5281/zenodo.4394256

Öz

Tarihte klasik Türk edebiyatının dinî muhtevalı türleri mühim bir yer tutar. Onlar toplumdaki kültürü taşıyan en yaygın yazın biçimlerinin başında gelmektedir. Bu türler hat, musiki gibi güzel sanatlarla da etkileşimde bulunmuştur. Böylece daha geniş insan kitlelerine ulaşmış ve hayatın içinde yaşayan bir unsur haline gelmiştir. Başka bir deyişle din ve edebiyat birlikteliğinin sürekliliğini gözlemleyip anlamak için kültüre bütüncül bakmak gereklidir. Türk kültüründe Allah’ın ismini anmak, yakarmak ve ululamak için çok değişik şekillerde sanat ve edebiyat mahsülleri vücuda getirilmiştir. Tevhid ve münacat, Allah’ı konu edinen önemli türlerdir. Bu nedenle genellikle divanların girişinde yer almaktadırlar. Bununla birlikte Cenab-ı Hakk’ı ve isimlerini sayan ve açıklayan esma-i hüsnâ adında eserler de mevcuttur. Şifâî Mehmed Dede’nin (ö. 1082/1671-72) Türkçe ve mensur olarak kaleme aldığı Hediyyetü’l-fukarâ adlı esma-i hüsnâ şerhi, bu eserlerden biridir. Eser hakkında şimdiye kadar herhangi bir akademik çalışma yapılmamıştır. Makalede, esma-i hüsnâ türüne dair literatüre değinildikten sonra Şifâî-i Mevlevî’nin hayatını, eserlerinin tanıtımını ve Hediyyetu’l-Fukarâ’nın umumî bir incelemesini yapacağız. Bu değerlendirme ve bilgilendirmelerden sonra, eserin bilinen tek nüshası üzerinden transkripsiyonlu metnini sunacağız.

Anahtar Kelimeler

Şerh, Şifâî Mehmed Dede, Esmâ-i Hüsnâ, Hediyyetu’l-Fukarâ, Abdürrezzak Kâşânî

Shifa’i al-Mawlawi’s Hadiyyatu'l-fuqara: The Commentary of Asma-i Husna

Öz

Genres of classical Turkish literature with religious content have a crucial place in cultural history of Turks. These are one of the most common genres of literature that carry the culture in the society. These genres also have interacted with arts such as calligraphy and music. Thus, these have reached many people and have become a living element in social life. In other words, in order to observe and understand togetherness of the continuity of religion and literature, it is necessary to employ holistic approach in studying of culture. In this respect, many artistic and literary genres have been created in order to commemorate, to invoke and to glorify the name of God in Turkish culture. Tawhid and munadjat are important genres in Turkish literature which handle the subject of Allah. For this reason, these are generally the first poems of diwans. There are also works called asma-i husna (The Most Comely Names) that count and explain Almighty God and His names. One of these works is the commentary of asma-i husna called Hediyyatu'l-fuqara, written in Turkish by Shifa'i al-Mawlawi (d. 1082/1671-72). There has not been any academic study on this commentary so far. In this article, we will briefly explain the genre of asma-i husna in Turkish literature. We will give information about the life and works of Shifa’i al-Mawlawi, and make a general examination of Hadiyyatu’l-fuqara. After this evaluation and information, we will present the transcribed text of the only known copy of Hadiyyatu'l-fuqara.

Anahtar Kelimeler

Commentary, Shifa’i al-Mawlawi, al-Asma al-husna, Hadiyyat al-fuqara, Abd al-Razzaq al-Qashani

Kaynakça

• Beliğ, İsmail. Nuhbetü’l-Asar li-Zeyli Zübdetü’l-Eşar. haz. Abdulkerim Abdulkadiroğlu. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları, 1985.
• BNF, Bibliothéque Nationale De France, “Gallica”. Erişim 27 Eylül 2020. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b110014802/
• Ceyhan, Âdem. “Şirvanlı Habîbullâh’ın Esmâ-i Hüsnâ Şerhi”. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 17 (2016), 13-54.
• Enver, Ali. Semâ-hâne-i Edeb. İstanbul: Âlem Matbaası, 1309.
• Esrar Dede. Tezkire-i Şu’arâ-yıMevleviyye. haz. İlhan Genç. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 2000.
• Kara, Mustafa. “İbn Abbâd er-Rundî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 19/266-276. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kartallıoğlu, Yavuz. Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni. Ankara: Türk Dili Kurumu Yayınları, 2011.
• Kâşânî, Abdürrezzak. Tasavvuf Sözlüğü Letâifu’la’lâm fî işarâtıehli’l-ilhâm, çev. Ekrem Demirli. İstanbul: İz Yayıncılık, 2004.
• Koyuncu, Fatih. “Bursalı Subhî Mehmed ve Manzum Esmâü’l-Hüsnâ Şerhi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7/31 (2014), 175-193.
• Koyuncu, Fatih. “16. Asır Şâirlerinden Nahîfî’nin Manzum Esmâü’l-Hüsnâsı: Şerh-i Şâfî”. Sûfî Araştırmaları, 6/11 (2015), 121-163.
• Mucib, Hısn-ı Mansurizade Mustafa. Tezkire-i Mucib (İnceleme-Tenkidli Metin-Dizin-Sözlük). haz. Kudret Altun. Ankara: Ankara Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, 1997.
• Nev’î-zâde Atâyî. Hadâ’iku’l-Hakâ’ikfí-Tekmileti’ş-Şakâ’ik. haz. Suat Donuk. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Öztürk, Ali. “İslâmî Türk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ”. İslami İlimler Dergisi, 14/2 (Güz 2019), 27-41.
• Öztürk, Erdem Can. “Şeyhoğlu’nun Havâss-ı Esmâ-i Hüsnâ’sı”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8/36 (Şubat 2018), 188-208.
• Şeyhî, Mehmed Efendi. Vekâyi’u’l-Fuzalâ, haz. Ramazan Ekinci. İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2018.
• Rıza, Seyyid. Tezkire-i Rıza. İstanbul: İkdam Matbaası, 1316.
• Tulum, Mertol 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: TDK Yayınları, 2011.
• Şifâî, Mehmed Dede. Şebistân-ı Hayâl. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Serez, 2656.
• Şifâî, Mehmed Dede. Şerhu’l-Kitâbu’l-Mesnevî. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Dârü’l-Mesnevî, 209.
• Şifâî, Mehmed Dede. Hediyyetü’l-fukarâ. Ankara: Millî Kütüphane, 06 Mil Yz 6026/1.
• Şifâyî, Dervîş Muhammed. Mesnevî Şerhi Eş-şerhu’l-Kitâbi’l-Mesneviyyi’l-Ma’neviyyi’l-Muhtasar. haz. Mehmet Özdemir. İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2016.
• Uşşâkî-zâde, İbrahim Hasib Efendi. Zeyl-i Şakâ’ik. haz. Ramazan Ekinci. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Ünver, İsmail. “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”. Türkoloji Dergisi, 11 (1993), 51-90.
• Yar, Halim. “Şifâî Mehmed Dede (öl. 1081/1671) ve Öncesindeki Şârihlerin Mesnevî’nin Birinci Beytine Dair Yorumlarının İncelenmesi ve Karşılaştırılması”. Eski Yeni Dergisi, 40 (Mart 2020), 341-362.
• Yazıcı, Tahsin. “Fettâhî”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.12/485-486. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.