Muhammed b. Bedriddîn el-Hazrecî’nin “el-Fevâidü’l-Hisân fi’l-İdğâm li’l-Hurûfi’s-Sevâkin ve’l-Beyân” Adlı Eseri’nin Tahkîki

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 391 - 425, 30.06.2021

Ömer Türkmen

https://doi.org/10.5281/zenodo.5008230

Öz

Şemsuddîn Muhammed b. Bedriddîn el-Hazrecî el-Balbânî’nin (ö. 1083/1672) “el-Fevâidü’l-Hisân fi’l-İdğâm li’l-Hurûfi’s-Sevâkin ve’l-Beyân” adlı eseri ilmi değere sahip risalelerdendir. Söz konusu bu eserin önemi; müellfin kıraat ilminin temel konularından olan ve Kur’ân-ı Kerim’de yer alan tecvid kaidelerinin ekseriyetine taalluk eden “Sakin Harflerin İzhâr ve İdğâmı Bölümü”nü ele alması ve bu hususta kıraat-ı aşere imamlarının izlediği yöntemi açıklayarak onların nerelerde farklılaştığını kolay bir şekilde ifade etmesinde ortaya çıkar. Risalenin hem kıraat ilmi açısından önemli bir konuyu ele alıyor olmasına hem de yazarının bu alandaki vukufiyetine rağmen ilmî tahkikinin yapılmamış olması bizi bu kıymetli eseri tahkik etmeye sevk etti. Yapmış olduğumuz bu tahkikle beraber kadim mirasımızın ortaya çıkmasına katkı sunmayı hedefledik. Çalışmada evvelemirde yazarın hayatı, eserin konusu, yöntemi, kaynakları ve ilmî değeri ele alınmıştır. Bununla beraber talike ihtiyaç duyulan hususlara gerekli talikler yapılmış, tahkikte esas alınan nüshaların farklılıkları gösterilmiş, yazarın bu konu özelinde zikrettiği kıraatlerin tahrici yapılmış ve böylece yazarın metnine en yakın metin ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Kıraat, Kıraat-ı Aşere, İdgâm, Mekkî, Medenî

The Critical Edition of Muhammad B. Badraddin Al-Hazraji’s Work “Al-Favaid Al-Hisaan Fe Al-Idghaam Le Al-Horoof Al-Sawakin Wa Al-Bayaan”

Öz

Shamsaddin Mohammad b. Badraddin al-Hazraji al-Baalbani's (d. 1083/1672) work entitled "al-Favaid al-Hisaan fi al-idghaam li al-Horoof al-Sawaakin wa al-Bayaan" is a treatise of scientific value. The importance of the work stems from the author's handling of the "section of disclosure izhar and idgham (liaison or fusion) of immobile (still/thakin) letters", which is one of the main subjects of the knowledge of recitation and which is related to the majority of the tajweed rules in the Qur'an, and from his easy explanation of where the qira'at leaders (imams) differ in the method. Despite the fact that the work deals with an important issue in the realm of recitation and the author's vast knowledge in the realm, the fact that this valuable work has not been scrutinised scientifically has pushed us to investigate it. With this, we aimed to contribute to the emergence of our ancient heritage.

In our study, firstly the life of Shamsaddin Mohammad b. Badraddin al-Hazraji al-Baalbani; his name, identity disc or imprint and ancestry are given. Then, the moral personality of the author, his education-teaching life, who his teachers and students were, and his death are dealt with. In the second part of the instruction section, the content of the work is discussed and the preferences about idgham and izhar of the imams of qiraat-ı ‘ashara (the ten recitations) are listed. The author made this ranking depending largely on Kasim b. Firroh al-Shatibi’s (d. 590/1194) work captioned "Hirzu al-amaani wa Vajhu al-Tahaani". At the same time, while the author dealt with the subjects of idgham Moteqaaribayn and idghaam motajaanisayn in a concise and understandable way with examples, he did not deal with the subject of still noon (noon thakin) and provisions of tanween, but he remarked that he dealt with it in another article captioned “Boghyat al-Mostafid fe ilmi al-Tajweed”. In the second section, the sources used by the author in the work are enumerated. The works of Abo ‘Amr Othman b. Sa'aed al-Daani (d. 444/1053) named "al-Tayseer fe al-Qira'at al-Sab' " and "Jami'u al-Bayaan fe al-Qirâ'at al-Sab' ", Abo Shama Abdorrahman b. Isma’el b. Ibrahem's (d. 665/1267) "İbraz al-Ma'ani min Hirzi al-Amani" and the work of Abo al-Khayr Shamsaddin Mohammad b. Mohammad b. al-Jazari (d. 833/1429) entitled "al-Nashr fe al-Qira'ati al-ashr" is one of the main sources used by the author. Finally, although it is an old tradition for the author to state why he compiled a work, the author did not point out the reason for compiling this work that we scrutinised.

Anahtar Kelimeler

Qur, Qiraat, Ten Qiraat, Idgam, Makki, Madani

Kaynakça

• Ali Rıza Karabulut, Ahmet Turan Karabulut. Mu’cemü’t-Târîhi’t-Türasi’l-İslamî fî Mektebati’l-Alem : el-Mahtutat ve’l-Matbu’at. Kayseri: Akabe Kitabevi, 2001.
• Âmirî, Muhammed Kemaluddîn b. Muhammed el-Ğizzî. en-Niatu'l-ekmel li ashâbi'l-imam Ahmed b. Hanbel. thk. Muhammed Mutî' el-Hafiz, Nizar Ebaza. Dımeşk : Daru’l-Fikr, 1982.
• Ba'lî, Muhammed b. Abdu'l-Bakî. Meşîhatü Ebi'l-Mevâhibi'l-Hanbelî.
• Brockelmann, Carl. Târîhü’l-edebi’l-Arabî. çev. Abdülhalim en-Neccâr. Kahire: Dârü’l-Maârif, ts.
• Büradî, Salih b. Abdilaziz el-Hanbelî. Teshîlü’s-sâbile li müridi ma’rifeti’l-Hanâbile. thk. Bekr b. Abdullah Ebû Zeyd, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle li’t-tıbâa ve’n-neşr ve’t-tevzî‘, 2001.
• Dânî, Ebû Amr Osman b Saîd. Câmi’ü’l-beyân fi’l-kırââti’s-seb’i’l-meşhûra. Arap Emirlikleri: Camiatü’ş-Şarika, 2007.
• Dânî, Ebû Amr Osman b Saîd. Kitâbü’t-teysîr fi’l-kırââti’s-seba‘. thk. Otto Pretzl. Beyrut: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1984.
• Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed. İthâfü füdâlâi’l-beşer fi’l-kırââti’l-erba’a. thk: Enes Mehera, Lübnan: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, h.1427.
• Dimyâtî, Ahmed b. Muhammed. İthâfü füdâlâi’l-beşer fi’l-kırââti’l-erba’a aşer. Tashih: Ali Muhammed ed-Dabba’. Kahire: Abdulhamid Ahmed Hanefî, ts.
• Durneyka, Muhammed Ahmed. Mu'cemu A'lâm şuarâi'l-medh ve'n-nebevî. takdim: Yasîn el-Eyyûbî. Dâr ve Mektebetü'l-Hilal, ts.
• Ebu'l-Fadl, Muhammed Halil b. Ali b. Murad. Sülükü'd-dürer fî a'yâni'l-karni's-sâni aşer. Daru'l-Beşâiri'l-İslamiyye, Dar İbn Hazm, 1988.
• Ebû Şame, Ebu’l-Kâsım Şehabeddin Abdurrahman el-Makdisi. İbrâzu'l-Meâni, min Hırzi'l-Emânî, Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Hamevî, Muhammed Emîn b. Fadlillah. Hulâsatu'l-Eser fî a'yani'l-karni'l-hâdi aşer. Beyrut : Dâru Sadr, ts.
• İbnü'l-Bâziş, Ebu Cafer Ahmed b. Ali b. Ahmed b. Halef. el-İkna' fi'l-kırââti's-seb'. thk: Abdulmecid Katamiş. Dımeşk: Matbaatu Rukâbî ve Nadar, h.1403.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddin. Gâyetü’n-nihâye fî tabakâti’l-kurrâ. Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• İbnü’l Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddin. en-Neşr fi’l-kırââti’l-aşr. thk. Ali Muhammed ed-Dabba'. Matbaatu't-Ticariyyeti'l-Kubra (Dâru’l-Kitabi’l-İlmiyye), ts.
• İbnü’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsüddin. Tahbîru't-teysîr fi'l-kıraati'l-aşr. thk. Ahmed Muhammed Muflih el-Kudat. Ürdün: Daru'l-Furkan, 2000.
• İbn Hallikan, Ebu'l-Abbas Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. İbrahim. Vefeyâtu'l-a'yân ve enbâu ebnâi'z-zamân. thk: İhsan Abbas. Beyrut: Daru Sadır, ts.
• İbnu'l-Kasıh, Ali b. Osman b. Muhammed. Sirâcu'l-kârii'l-mübtedi ve tezâkiri'l-mukrii'l-müntehi. Mısır: Mustafa el-BâbÎ el-Halebî Matbaası, 1954.
• Kehhale, Ömer Rıza. Mu’cemu’l-müellifîn. Beyrut: Dâru İhyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1957.
• Mekkî, Ebu Muhammed b. Ebî Talib. et-Tebsıra fi'l-kırââti's-seb'. thk: Muhammed Gavs en-Nedvî. Hindistan: ed-Daru's-selefî, 1982.
• Necdî, Muhammed b. Abdullah b. Hamid. thk. Bekr b. Abdullah Ebu Zeyd, Abdurrahman Ebû Zeyd, Abdurrahman b. Süleyman. es-Sehâbu'l-vâbile alâ darâihi'l-Hanâbile. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle li’t-tıbâa ve’n-neşr ve’t-tevzî‘, 1996.
• Suyutî, Celaleddin. Tabakâtu'l-Huffaz. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Zehebî, Şemsuddin Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Ma'rifetu'l-Kurrâi'l-Kibâr. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Ziriklî, Hayruddîn, el-A’lâm kâmusü terâcim li eşhuri’r-ricâl ve’n-nisâ. Beyrut: Dâru’l- İlmi’l-Melayin, 2002.