Wrıtten Copıes Of Kıtab Al-Nawāzıl By Abu Al-Layth Al-Samarqandī: Introductıon And Revıew

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 233 - 277, 30.06.2022

Abdullah Demirci

https://doi.org/10.5281/zenodo.6768610

Öz

Ebü’l-Leys Es-Semerkandî’nin Kitâbü’n-Nevâzil İsimli Eserinin Yazma Nüshaları: Tanıtım Ve İnceleme

Öz

Hanefi hukuk geleneğinde fıkhî hükümler ve bunlardan elde edilen fıkhî kaideler temelde mezhebin üç hukuk önermesini teşkil eden üç ana kaynağa dayanmaktadır. Bunlar zâhiru’r-rivâye, nâdiru’r-rivâye ve vâkıât/nevâzil eserleridir. Vakıât eserleri temelde Hanefî mezhebi kurucu kimliklerinin ilk talebelerinden ilim almış yahut daha sonraki nesillerde mezhep normları üzere yetişen ve bu alanda yetkinlik kazanan fakihlerin (meşayıh) yeni meseleler karşısında öne sürdükleri görüş, öneri ve içtihatlarını konu edinmiştir. Vâkıat literatürü çerçevesinde özellikle Belh meşayıhının görüşlerini derleyen ilk kitap Ebü’l-Leys es-Semerkandî’nin Kitâbü’n-nevâzil adlı eseridir. Bu eserin, bilimsel ve güvenilir bir edisyon kritikten (tahkik) geçerek ilim dünyasının hizmetine sunulması alanda önemli bir eksiği tamamlayacaktır. Bu tahkik faaliyeti için atılması gereken ilk adım eserin olabildiğince fazla nüshasına erişebilmek ve bunları tanıtmaktır. Bu makalede Kitâbü’n-nevâzil’in, kendisine veya bilgisine ulaşılabilen yurt içi ve yurt dışı kütüphanelerdeki nüshaları tanıtılacaktır. Geniş bir tarama faaliyetinden sonra toplam kırk dokuz nüshaya ulaşılabilmiştir. Bunların on üçü farklı olmalarına rağmen kataloglara sehven Kitâbü’n-nevâzil olarak kaydedilmiş, dokuzu ise farklı sebeplerden dolayı temin edilememiştir. Ebü’l-Leys es-Semerkandî’nin Kitâbü’n-nevâzil’ine aidiyeti doğrulanan ve temin edilen yirmi yedi nüshanın yirmi biri yurt içinde, altısı yurt dışında bulunan çeşitli kütüphanelerde yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Hanefî Mezhebi, Vâkıat, Nevâzil, Semerkandî, Kitâbü’n-nevâzil, Nüsha

Kaynakça

• Bedir, Mürteza. Buhara Hukuk Okulu. İstanbul: İsam Yayınları, 2014.
• Demirci, Abdullah. Ebü’l-Leys es-Semerkandî’nin en-Nevâzil İsimli Eseri: Tenkitli Neşir ve İnceleme (İcârât Bölümünden Eserin Sonuna Kadar). İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• İbn Abidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muhtâr ‘ala’d-Dürri’l-muhtâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2. Basım, 1992.
• İbn Abidîn, Muhammed Emîn. Şerhu ‘Ukûdi resmi’l-müftî. Suriye: Matba‘atü’l Me‘ârif, 1301.
• Kaya, Eyyüp Sait. Hanefi Mezhebinde Nevazil Literatürünün Doğuşu ve Ebü’l-Leys es-Semerkandî’nin Kitâbü’n-Nevâzil’i. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1996.
• Kaya, Eyyüp Sait. “Nâdirü’r-rivâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 32/278-280. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Kaya, Eyyüp Sait. “Zâhirü’r-rivâye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 44/101-102. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Şehit Ali Paşa, 935.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Dımaşk: Suriye Esed Kütüphanesi, 9862.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi, A3459.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2252/2353.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi III. Ahmet Kütüphanesi, A879.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Murat Molla Halk Kütüphanesi, 1179.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Carullah, 960.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Manisa: Manisa İli Genel Kitaplık Müdürlüğü, 692.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Afyonkarahisar: Afyon Gedik Ahmet Paşa Kitaplığı, 17409.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Manisa: Manisa İli Genel Kitaplık Müdürlüğü, 690.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Manisa: Manisa İli Genel Kitaplık Müdürlüğü, 689.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Beyazıt Genel Kitaplığı, 18989.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Beyazıt Genel Kitaplığı, 2226.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Fatih, 2414.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Millet Genel Kütüphanesi, Reşit Efendi, 274.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Köprülü Fazıl Ahmet Paşa Kütüphanesi, 683.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Kayseri: Kayseri İl Halk Kütüphanesi, Raşit Efendi, 26869.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Millet Genel Kütüphanesi, Hekimoğlu Ali Paşa, 418.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Murat Molla Halk Kütüphanesi, 1180.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Kahire: Mısır Ezher Kütüphanesi, 44450.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Damad İbrahim Paşa, 724.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Âtıf Efendi Kütüphanesi, 01170.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l Mısrıyye, 41910.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Medine: Medîne Mahmûdiyye Kütüphanesi, 6696.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Damad İbrahim Paşa, 725.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l Mısrıyye, 565.
• Semerkandî, Ebü’l-Leys Nasr b. Muhammed. Kitâbü’n-nevâzil. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, nr. 13924.
• Sezgin, Fuat. Târîhü’t-türâsi’l-‘Arabî. çev. Mahmûd Fehmî Hicâzî. Riyad: İdâratü’s-sekâfe ve’n-neşr bi Câmi‘ati’l-İmam Muhammd b. Suud, 1991.
• Yılmaz, Okan Kadir. İSAM Tahkikli Neşir Kılavuzu. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2018.