Nikah konusu evlilik nizamı, ailenin yapısı, nikah yoluyla evlilik haramlığının oluşması, nesillerin devamı, hatta insan türünün devam etmesi, ayrıca eşler arasında mirasçılığın meydana gelmesi, mehir, nafaka, iddet, nesebin sabit olması, çocuk bakımı vb. yönlerden birtakım dinî ve dünyevi maslahatları içerdiği için önemli bir konudur. Bu sebeple yöneticilerinden halkına varıncaya kadar ümmet bu konuya önem vermiş, müçtehitler belirli naslara dayanarak nikah ve talak meselelerinde içtihatta bulunmuş, fıkıh mezheplerinden telif sahibi fakihler muteber kitapları ve çeşitli risaleleriyle de onların izinden gitmiştir. Süleymaniye Kütüphanesi’nden elde ettiğimiz tek nüshasından tahkikini yaptığımız bu risale bu bakımdan ve müellifin yaşadığı dönemin aile yapısını yansıtması ve günümüz aile meseleleriyle kıyas yapma imkanı sunması bakımından önem arz etmektedir. Bu risale, aynı konuyu ele alan risaleler arasında önemli bir yer işgal etmektedir. Zira risalenin küçük hacmine rağmen müellif bu eserde Hanefîlerce muteber yirmi iki eserden yararlanmıştır. Ayrıca eser Timurtâşî’nin “Tenvîru’l-ebsâr”ının, Sadru’ş-şer’i’a’nın “Şerhu’l-vikâye”sinin, Haddâdî’nin “el-Cevheretü’n-neyyira”sının, Molla Hüsrev’in “ed-Dürer”inin, Şürünbülâlî’nin ona dair Hâşiyesinin ve İbn Nüceym’in “el-Eşbâh ve’n-nezâir”inin topluca bir özeti mahiyetindedir. Risalede müellif Ahmed el-Feyyûmî el-Hanefî nikah konusunda yaygın olan üç temel meseleyi ele almıştır. Bunlar “reşit kızın veliden izinsiz nikahlanması”, “nikah şahitleri” ve “mehrin en az miktarı” konuları olup, müellif bu üç meseleye “Tenbih” ve “Tetimme” başlıklarıyla aile hukuku alanında önemli gördüğü nafaka, hıdane, yeminli veya şartlı boşama, iddet, nesebin sübutu vb. meseleleri de eklemiştir. Yine eser “ale’l-esahh”, “ale’l-muhtâr”, “bihî yüftâ”, “aleyhi’l-fetvâ”, “ihtârahû ekseru’l-meşâyıh”, “hüve akrabu li’l-fıkh” ve “ale’l-mezheb” ibareleri yoluyla görüşlerin mezhep içindeki konumlarını açıklamıştır. Müellif sadece bir yerde “ek’ulü: Bana göre” lafzını kullanmıştır. Bu çalışma araştırma ve tahkik bölümleri olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Araştırma kısmında önce müellifin hayatı incelenmiş, sonra içeriği, nüshaları, nüshanın müellife aidiyeti, önemi, benzerleri arasındaki konumu ve kaynakları bakımından risale incelenmiştir. Tahkik kısmında ise eser tek nüshasından İSAM tahkik usulüne göre günümüz imlasına uygun olarak kayda geçirildikten sonra, dipnotlarda eserde kendisine atıf yapılan eserler, ayrıca risalede yer alan ayet ve hadislerin kaynakları gösterilmiştir. Buna ek olarak risalenin günümüz okuyucusuna faydalı olacağı düşünülen bazı bilgiler klasik kaynaklardan alıp dipnotlara eklenmiştir.
أحمد الفيومي الحنفي البكر البالغة الولي الشاهد المهر النفقة الحضانة
مسائل النكاح مهمّة لاشتماله على المصالح الدينية والدنيوية، من حيث نظام الازدواج وكينونة العائلة وتحريم المصاهرة وأساس التناسل حتى إبقاء النّوع الإِنسانيّ إلى جانب حصول التّوارث بين الزّوجين والمهر والنفقة والعدّة وثبوت النسب والحضانة وغير ذلك. فلذا اهتمّت الأمّة من أمراءها إلى عوامّها واجتهد المجتهدون في مسائل النكاح والمفارقة مستندين إلى النصوص المقيِّدة واتّبعهم الفقهاء المؤلفون من المذاهب الفقهية مع تأليفات كتب معتبرة أو رسائل نفيسة. فإنّ هذه الرسالة التي قمنا بتحقيقها من نسختها الوحيدة التي عثرنا عليها في المكتبة السليمانية مهمة من حيث هذا الموضوع ومن حيث إنها تقوم بعكس جوانب الأسرة في عصر المؤلف مما تسمح لنا بقياس الجوانب العائلية في الوقت الحاضر. فهي رسالة قصيرة تحتلّ مكانة مهمّة بين الرسائل المتعلقة بالموضوع. فقد بلغ فيها عدد الكتب التي استفاد المؤلف منها اثنىن وعشرين كتابًا معتبرًا بين الحنفيّة مع صغر حجمها، إلى جنب كونها بمنزلة اختصار «تنوير الأبصار» للتمرتاشي و«شرح الوقاية» لصدر الشريعة و«الجوهرة النيرة» للحدّادي و«الدرر» لمنلا خسرو وخاشيته «غنية ذوي الأحكام» للشرنبلالي، و«الأشباه والنظائر» لابن نجيم من بين مراجعها. ولقد بحث فيها المؤلف أحمد الفيومي الحنفي بعض الأحكام المتعلّقة بثلاث مسائل شائعة في النكاح فهي «نكاح المرأة البالغة نفسها بلا وليٍ» و«شاهدي النكاح» و«أقلّ المهر» وأضاف إليها بعنوانيْ «تنبيه» و«تتمة» بعض المسائل التي رآى فيها فوائد من النفقة والحضانة والطلاق باليمين/الشرط والعدة وثبوت النسب وغيرها. هذا إلى جانب توضيح موقف القول في المذهب بعبارات »على الأصحّ« و»على المختار« و»به يفتى« و»عليه الفتوى« و»اختاره أكثر المشايخ« و»هو أقرب إلى الفقه« و»على المذهب«. ولم يستخدم المؤلف فيها لفظ "أقول" إلاّ في مسألة واحدة من مسائل الألفاظ. لقد تمّ تقسيم البحث قسمين؛ دراسة وتحقيق. وتمّ البحث في قسم الدراسة حياة المؤلف أوّلاً ثمّ رسالته من حيث محتواها ونسخها ونسبة النسخة إلى المؤلف وأهمّيتها ومكانتها بين أمثالها ومراجعها وفي قسم التحقيق تمّ تحقيقها بناءً على أصول التحقيق الخاصّة بمركز البحوث الإسلاميّة (İSAM) من النسخة الوحيدة من حيث مراجعها التي عطف عليها المؤلف كما تمّ إدراج مراجع الآيات والأحاديث، إضافة إلى تعليق المعلومات من الكتب القديمة الحنفيّة مما يرُى أنّها تفيد للقارئين. وهذا بعد تسجيلها وإملاءها وفقاً لإملاء عصرنا الحاضر.
أحمد الفيومي الحنفي لنكاح البكر البالغة الولي الشاهد المهر النفقة الحضاتة
The topic of marriage is important due to its implications for the structure of marriage, the formation of family, the prevention of illicit relationships through lawful unions, the continuation of generations, the perpetuation of the human species, the establishment of inheritance rights between spouses, and various religious and secular benefits such as dowry, alimony, iddah, prof of parantage, custudy, and others. Therefore, the nation cared, from its princes to its common people, the mujtahids worked hard on issues of marriage and separation, relying on restrictive texts. They were followed by jurisprudents composed of schools of jurisprudence with authorships of respected books or valuable treatises. The treatise, whose sole copy was obtained from the Süleymaniye Library and meticulously analyzed, holds significance in the aspects mentioned. In that it reflects the aspects of the family in the author’s era, which allows us to measure the family aspects in the present. It is a short message that occupies an important place among messages related to the topic. The number of books from which the author benefited reached twenty-two, which is considered significant among the Hanafis despite its small size. In addition to being a summary of “Tanwīr al-Abṣār” by al-Timurtāshī, “Sharh al-Wiqāya” by Ṣadr al-Sharī‘a, “al-Jawharat al-Nayyira” by al-Haddādī, “Al-Durar” by Monla Khusraw and his courtiers “Ghunyat Dhawī al-Aḥkām”, by Al-Shûrunbulālī, “Al-Ashbāh wa Al-Naẓā’ir” by Ibn Nujaym, among its references. The author, Aḥmad al-Fayyūmī al-Ḥanafī, addresses three fundamental issues commonly associated with marriage in the treatise. These include the issues of the marriage of a mature girl without parental consent, the role of witnesses in marriage, and the minimum amount of dowry required, . The author also incorporates under the headings of "Tanbīh" and "Tatimma" additional issues deemed significant in the field of family law, such as alimony, marital gifts, conditional divorce, waiting period after divorce, establishment of lineage, and others. This is in addition to clarifying the position of the statement in the doctrine with the phrases “ ’alā al-aṣaḥḥ/according to the most correct”, “ ‘alā al-mukhtār/according to the chosen one”, “bihī yuftā/on it he issues a fatwā”, “ ‘alayh al-fatwā/on the basis of the fatwa”, “ikhtārahū akthar mashāih/chosen by most of the sheikhs”, “huva aqrab ilā al-fiqh/it is closer to jurisprudence” and “ ‘alā al-madhhab/according to the doctrine”. The author used the word “I say” in only one issue among the pronunciation issues. The research was divided into two parts: Study and investigation. In the study section, the life of the author was researched first, then his dissertation, in terms of its content, its copies, the ratio of the copy to the author, its importance, and its place among its likes and references, and in the investigation section, it was investigated based on the investigation principles of the Islamic Research Center (İSAM) of the only copy. In terms of its references, which the author has noted, references to verses and hadiths have also been included, in addition to commenting on information from old Hanafi books, which is believed to be beneficial to readers. This is after it was recorded and dictated according to the dictates of our present era.
Aḥmad al-Fayyūmī al-Ḥanafī al-Nikāḥ Marriage Adult virgin Legal Guardian Witness Dowry Alimony Marital Gift
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Konular | İslam Hukuku |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 31 Aralık 2024 |
Gönderilme Tarihi | 19 Eylül 2024 |
Kabul Tarihi | 26 Aralık 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Sayı: 14 |