An Examination of Machiavelli's Work Named Prince and Al- Fakhrı of Ibnu’t Tıktaka in Terms of Eastern and West Policy

Yıl 2025, Sayı: 1, 35 - 45, 30.09.2025

Ceyhan Erener

Öz

Although Eastern and Western political thought has been shaped within different historical and cultural frameworks, it contains intersecting points on key issues such as power, leadership, and ethics. The research stems from the fact that, while Machiavelli occupies a central position in Western political theory, Ibn al-Tiqtaqa’s political philosophy has received only limited scholarly attention. Adopting a qualitative research approach, the study employs a comparative historical-political analysis method. The works are examined systematically around key focal points such as leadership, the use of power, integrity, counsel, generosity, cruelty, and fidelity to promises. The findings reveal that both thinkers lived during periods of political crisis and adhered to a ruler-centered political approach. However, while Ibn al-Tiqtaqa’s perspective emphasizes ethical values, Machiavelli’s political thought is framed in a more utilitarian and power-oriented manner. Ultimately, the study enhances the visibility of Ibn al-Tiqtaqa’s ideas and offers an independent framework for the conceptual comparison of Eastern and Western political thought.

Anahtar Kelimeler

Ibn al- Tiqtaqa , Machiavelli , Al- Fakhri , The Prince , East- West comparison , Mirrors for Princes

Doğu ve Batı Siyasetnameleri Çerçevesinde Machiavelli’nin Hükümdar’ı ile İbnü’t Tıktaka’nın El Fahri’sinin Karşılaştırmalı Analizi

Öz

Doğu ve Batı siyaset düşüncesi, farklı tarihsel ve kültürel çerçevede biçimlenmiş olmasına rağmen, iktidar, liderlik ve etik gibi ana konularda kesişen noktalar içermektedir. İbnü’t Tıktaka’nın El-Fahri isimli eseri ile Machiavelli’nin Hükümdar adlı eserleri kıyaslanarak, Doğu ve Batı siyaset kuramlarının farklılık ve benzerliklerinin ortaya konması hedeflenmektedir. Bu çerçevede araştırma Machiavelli’nin Batı düşüncesindeki merkez konumu ile karşılaştırıldığında, İbnü’t Tıktaka’nın literatürde sınırlı bir şekilde incelenmiş olmasından hareketle düzenlenmiştir. Nitel çalışma metodu ile hazırlanan çalışmada tarihsel-politik karşılaştırma metodu kullanılmıştır. Eserler liderlik yaklaşımı, güç kullanımı, dürüstlük, danışmanlık, cömertlik, zalimlik ve ahde vefa gibi odak noktaları çevresinde sistematik bir şekilde ele alınmıştır. Edinilen bulgular, her iki düşünürün de siyasal kriz dönemlerinde yaşamlarını sürdürdükleri ve hükümdar merkezli bir politik yaklaşıma sahip olduklarını ortaya koymaktadır. Aynı zamanda İbnü’t Tıktaka’nın anlayışı etik değerleri ön plana koyarken, Machiavelli’nin siyaseti ise daha faydacı ve güç merkezli bir bağlamda ele aldığı görülmektedir. Netice itibariyle çalışma İbnü’t Tıktaka’nın fikirlerinin görünürlüğünü artırmakta ve Doğu–Batı siyaset fikrinin kavramsal çerçevede kıyaslanmasına dönük özgür bir bağlam oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İbnü't Tıktaka , Machiavelli , El Fahri , Hükümdar , Doğu- Batı karşılaştırması , Siyasetname

Kaynakça

• Adalıoğlu, H. H. (2013). Bir Siyasetnâme Olarak" Kutadgu Bilig". Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (34), 237-253. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sutad/issue/22200/238433
• Akyüz, Y. (2016). Siyasetnâmelerde devlet başkanı-devlet-halk/teba ilişkisinde metaforik kullanımlar. Mütefekkir, 3(5), 85-99. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mutefekkir/issue/22931/245565
• Benner, E. (2025) May 30. Are we reading Machiavelli wrong? Vox. https://www.vox.com/the-gray-area/414753/machiavelli-prince-authoritarian-critique-political-philosophy, (E.T.17 Eylül 2023)
• Della Porta, D., & Keating, M. (Eds.). (2008). Approaches and methodologies in the social sciences: A pluralist perspective. Cambridge University Press.
• Encyclopaedia Britannica. (2025, September 5). The Prince. In Britannica. https://www.britannica.com/topic/The-Prince (E.T.15 Eylül 2023)
• Encyclopedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Machiavellianism_(politics) (E.T.15 Eylül 2023)
• Eroğlu, S., & Uluocak, M. Mensur Bir Siyasetname Risalesi: Tuhfetü’l-Vüzerâ. Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 6(2), 255-277. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijhar/issue/62419/930816
• Et-Tikriti, N. (1990). Kitabu’l fahri fi’l adabi’s sultaniyye li ibni’t Tıktıki diraseten tahliliyyeten ve mukareneten bi Fazlıoğlu, İ. (1997). Sultan I.‘Alâuddîn Keykubâd'a sunulan siyasetnâme: el-Letâifu'l-‘alâiyye fi'l-fedâili's-seniyye. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (3), 225-239. https://dergipark.org.tr/tr/pub/divan/issue/25932/273203
• Gilbert, F. (1939). The humanist concept of the prince and The Prince of Machiavelli. The Journal of Modern History, 11(4), 449-483. http://www.jstor.org/stable/pdfplus/1871604 (E.T.17 Eylül 2023)
• Gökcan, Ö. (2018). Machıavellı ve Nizamülmülk’te Devlet Yönetimi: Hükümdar (Prens) ve Siyasetname Üzerine Karşılaştırmalı Bir Analiz. Munzur Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 25-47. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tusbd/issue/38457/397811
• Helvacıoğlu, E. (2013). Machiavelli’nin ustası İbn Zafer. Radikal. https://www.radikal.com.tr/kitap/machiavelli-in-ustasi-ibn-zafer-959212/Machiavelli, (E.T.15 Eylül 2023)
• Machiavelli, N. (2022). Prens (N. Adabağ, Çev.; 23. baskı). Ankara: İş Bankası Yayınları. mukaddimeti ibn Haldun ve kitabu’l emir li Mekyafelli. El Mevrid, Bağdad, 55.
• Nasırabadı, G. A. (2020). Orta Çağ Tarihine Ait Bazı Siyâsetnâme ve Pendnâmelerde İyilik Üzerine Öğütler. MSGSÜ Sosyal Bilimler, 1(21), 47-58. https://dergipark.org.tr/tr/pub/msgsusbd/issue/57225/1105770
• Oğuzay, F. (2019). Nizâmülmülk’ün Siyâsetnâme Adlı Eserinde Tarım Politikaları ve Ebû Yûsuf’un Bu Alandaki Görüşleriyle Karşılaştırılması. Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi, 3(2), 238-258. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tiad/issue/48749/615659
• Özcan, C. (2013). Adil Hükümdar ve “Prens” Eserleri Bağlamında İbn Zafer ve Machiavelli Arasında Dönemsel Bir Karşılaştırma. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1(2), 177-191. https://dergipark.org.tr/tr/download/issue-full-file/10805
• Sipahioğlu, A. Y. (2022). Eseri “el-Fahrî” Bağlamında İbnü’t-Tıktaka’nın Hilâfet Tarihine Yaklaşımı.SparkNotes. (2024). The Prince: Study Guide.
• StudySmarter. (2024). Il Principe: Summary, Analysis. https://www.studysmarter.co.uk/explanations/italian/italian-literature/machiavelli-prince/(E.T.14 Eylül 2023)
• TDV İslâm Ansiklopedisi. (t.y.). İbnü’t-Tıktaka. https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnut-tiktaka(E.T.18 Eylül 2023)
• Temel, R. (2019). Nizâmü’l Mülk’ün “Siyasetnâme” İsimli Eserindeki Malî Konuların Tespiti ve Değerlendirilmesi. International Journal of Public Finance, 4(2), 189-204. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijpf/issue/51183/590632
• Tıktaka, İ. (2016). El Fahri (R. Şeşen, Çev.). İstanbul: Bilge Kültür Yayınları.
• Tıktaka, İ. (2017). El Fahri fi’l adabi’s sultaniyye ve’d düveli’l İslamiyye (H. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Klasik Yayınları.
• Wikipedia contributors. (2025, September 15). Machiavellianism (politics). In Wikipedia, The Free
• Yıldız, A. (2024). Aristoteles' ten Nizamü'l-Mülk'e Siyasetnameler ve Bir Siyasetname Örneği Miftahu'l-Adl. Çağ Tarih-Kültür 1, sy. 1 (Ekim 2024): 30-35. https://dergipark.org.tr/tr/pub/cagtarihkultur/issue/86271/1498560
• Zi, Sun (2017). Savaş sanatı (P. Oktan & G. Fidan, Çev.). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.