İktidar-Muhalefet İlişkileri Çerçevesinde İnönü ve Menderes’in Siyaset Dili

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 1, 191 - 216, 14.07.2017

İbrahim Şahin

Öz

Türkiye’de çok partili demokratik hayata geçiş, İkinci Dünya Savaşı sonrası Türkiye için öncelikli amaçlardan biri olmuştur. 1946 yılında Cumhuriyet Halk Partisi’nden ayrılan muhalif isimlerin kuruluşunu gerçekleştirdikleri Demokrat Parti, bu yolda atılan en önemli adımlardan biridir. DP’nin 1950 yılında iktidara gelişi ise yeni bir dönemin başlangıcı olmuş, iktidar-muhalefet ilişkileri farklı bir boyut kazanmıştır. Özellikle DP’nin iktidarda olduğu yıllar, iktidar ve muhalefet ilişkilerinin gün geçtikçe sertleştiği yıllar olmuştur. CHP lideri İsmet İnönü ve DP lideri Adnan Menderes arasında yaşanan siyasî polemikler, Türkiye’de siyasî hayatın şekillenmesinde önemli rol oynamıştır. Liderlerin uzlaşamama durumu da aralarındaki ideolojik ve siyasî farklılıklardan ziyade, çok partili hayata uyum ve karşılıklı güven sorunundan kaynaklanmıştır. Çalışmanın amacı; İnönü ve Menderes’in iktidar ve muhalefet yıllarında kullandıkları siyasî dilin, Türkiye’nin siyasetine ve dolayısıyla Türkiye’de demokrasinin kurulup yerleşmesine olan etkilerini ve sonuçlarını analiz etmektir.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Muhalefet, Çok Partili Hayat, Siyaset Dili

Kaynakça

• TBMM Tutanak Dergisi
• Tasvir
• Ulus
• Vatan
• Zafer
• AHMAD, Feroz-Bedia Turgay Ahmad, Türkiye’de Çok Partili Politikanın Açıklamalı Kronolojisi (1945-1971), Bilgi Yay., İstanbul, 1976.
• AKIN, Fehmi, “12 Temmuz Beyannamesi’nin Türk Siyasi Tarihindeki Yeri ve Önemi”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. VII, S. 2, Aralık 2005, ss. 93-109.
• ALBAYRAK, Mustafa, Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yayınları, Ankara, 2004.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, İhtilalin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilali, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1985.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, İkinci Adam, c. III, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1980.
• BABAN, Cihad, Politika Galerisi Büstler ve Portreler, Remzi Kitabevi, Ankara, 1970.
• BURÇAK, Rıfkı Salim, On Yılın Anıları (1950-1960), Nurol Matbaacılık, Ankara, 1998.
• ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi 1950’den Günümüze, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2008.
• DEMİR, Şerif, Düello Menderes ve İnönü Demokrat Parti’den 27 Mayıs’a Olaylar, Timaş Yayınları, İstanbul, 2011.
• DEMİREL, Tanel, Türkiye’nin Uzun On Yılı Demokrat Parti İktidarı ve 27 Mayıs Darbesi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011.
• EROĞUL, Cem, Demokrat Parti Tarihi ve İdeolojisi, İmge Yayınları, Ankara, 2003.
• LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. Metin Kıratlı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Anakara, 1991.
• İNAN, Süleyman, Muhalefet Yıllarında Adnan Menderes, Liberte Yayınları, Ankara, 2006.
• İNÖNÜ, İsmet, Muhalefette İnönü Konuşmaları, Demeçleri, Mesajları ve Yazılarıyla, c. I, der. Sabahat Erdemir, M. Sıralar Matbaası, İstanbul, 1956.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
• KARPAT, Kemal, Türk Siyasi Tarihi Siyasal Sistemin Evrimi, çev. Ceren Elitez, Timaş Yayınları, İstanbul, 2015.
• ÖYMEN, Altan, Öfkeli Yıllar, Doğan Kitap, İstanbul, 2010.
• TİMUR, TANER, Türkiye’de Çok Partili Hayat Geçiş, İmge Kitapevi Yayınları, Ankara, 2003.
• TOKER, Metin, DP Yokuş Aşağı 1954-1957, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1991.
• TOKER, Metin, Tek Partiden Çok Partiye, Milliyet Yayınları, İstanbul, 1970.
• TOPUZ, Hıfzı -Hüsamettin Ünsal, Cumhuriyet’in Beş Dönemeci, Sergi Yayınevi, İzmir, 1984.
• TUNA, “Işıl, Verilişinin 70. Yılında Demokratikleşme Belgesi Olarak Türk Siyasal Hayatında Dörtlü Takrir”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C.XV, S.30, 2015, ss. 203-219.
• TURAN, Şerafettin, Türk Devrim Tarihi, C. IV-I, Bilgi Yayınevi Ankara, 1999.
• URAN, Hilmi, Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti Hatıralarım (1908-1950), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2008.