Edremit Körfezi’nde Küçük Bir İskele: Kemer-Edremit (Burhaniye) İskelesi

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 2, 33 - 66, 31.01.2018

Evren Gökçe

Öz

Karesi Sancağı’nın batısında kalan ve Ege Denizi
kıyısında bulunan Edremit Körfezi, antik çağlardan itibaren Anadolu’nun başta
gelen zeytin üretim merkezlerinden birisi olmuştur. Bunun yanı sıra körfezin
kuzeyinde yer alan Kazdağlarından sağlanan ahşap ürünleri körfez yöresinin
ekonomisini oluşturan diğer önemli sektördü. Burada başta körfeze ismini veren
Edremit ile birlikte Ayvalık, Ayazment, Havran ve Kemer-Edremit gibi kazalar
mevcuttu. Bu kazalar arasında özellikle Ayvalık ve Edremit sosyoekonomik olarak
ön plana çıkmış ve tanınmışlardır. Edremit körfezinde bulunan kazalardan birisi
de Kemer-Edremit’tir. XIX. yüzyılın sonlarında verilen Burhaniye ismi öncesinde
kaza, Kemer, Kemer-i Edremit veya Kemer-Edremit gibi isimlerle anılmaktadır. Bu
çalışmada zikredilen isimlerden Kemer-Edremit’in kullanılması tercih
edilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Osmanlı İmparatorluğu, Kemer-Edremit, İskele

Kaynakça

• I-Arşiv Kaynakları
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Divan (Beylikçi) Kalemi/A.DVN. Nr.39/97
• Sadaret Mektubi Kalemi A.MKT. Nr.43/50, 86/13, 86/87, 92/17, 107/40, 110/40, 111/62, 112/15, 202/77
• Sadaret Mektûbî Kalemi Deavî Evrakı /A.MKT.DV. Nr.19/73
• Cevdet Askeriye/ C..AS.. Nr.225/9526, 330/13, 923/39908
• Cevdet Evkaf/ C..EV.. Nr.251/12626
• Cevdet Maliye/ C..ML.. Nr.92/4587
• Bab-ı Defteri Maden Mukataası Kalemi Defterleri/ D.MMK.d. Nr.23231
• Bab-ı Defteri Haremeyn Muhasebesi Kalemi Defterleri/ D.HMH.d. Nr.21860
• Hatt-ı Hümayun/ HAT. Nr.916/39949-C
• Şer’iyye Sicilleri (ŞS)
• Burhaniye Şer’iyye Sicilleri (BRHŞS) Nr.1093, 1094, 1095-1,1095-A,
• Edremit Şer’iyye Sicilleri (EŞS) Nr.1243, 1247,1248, 1249, 1250, 1251,1252
• II. Resmî Yayınlar
• Karesi Vilâyetine Mahsûs Sâlnâme 1305, Karesi Vilâyet Matbaası, Balıkesir, 1305. Hüdavendigâr Vilâyeti Sâlnâmesi 1318, Matbaa-i Vilâyet, Bursa, 1318.
• III-Kitaplar
• ALİ SAİB, Coğrafya-i Mufassal Memâlîk-i Devlet-i Osmânîye, Matbaa-i Ebuzziya, İstanbul, 1304.
• AKDOĞAN, Refik, İngilizce Türkçe Ansiklopedik Deniz Sözlüğü, İstanbul, 1988.
• ATİLLA, Ahmet Nedim, Ağaçtan İnsana Zeytinyağı Anıtları, Zer Matbaası, İzmir, 2009.
• BALCIOĞLU, Tahir Harimi, Tarihte Edremit Şehri, Balıkesir Vilâyet Matbaası, Balıkesir, 1937.
• Edremit Yöresi Yağhaneleri, Geçmişten Günümüze Zeytin, Zeytinyağı ve Sabun Sanayii, Ed. Recep Efe vd., Mataş Matbaacılık, İstanbul, 2013.
• GENÇ, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2007.
• İNALCIK, Halil, Devlet-i Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2009.
• _____________, Osmanlı İmparatorluğunda Klasik Çağ (1300-1600), Çev. Ruşen Sezer, Yapı Kredi Kültür Yayınları, İstanbul, 2012.
• ŞEMSEDDİN SAMİ, Kamûs’ül-Alâm, C.II, Mihran Matbaası, İstanbul, 1306.
• ________________, Kamûs’ül-Alâm, C.V, Mihran Matbaası , İstanbul, 1314.
• ORTAYLI, İlber, Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek, İstanbul, Timaş Yayınları, İstanbul, 2006.
• Yurt Ansiklopedisi C.2. Anadolu Yayıncılık, İstanbul, 1981.
• III. Tezler
• DOĞAN, Faruk, Osmanlı Devleti’nde Zeytinyağı (1800-1920), Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Anabilim Dalı Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstan-bul, 2007.
• GÖKÇE, Evren, XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Bir Osmanlı Kıyı Kasabası: Kemeredremid Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yakınçağ Tarihi Ana Bilim Dalı, Ya-yınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2007.
• KARAKUŞ, Ufuk, Milli Mücadele’de Edremit, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir, 2009.
• PAYZIN, Levent, XVIII. Yüzyılda Midilli Adası, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilim-ler Enstitüsü Yeniçağ Tarihi Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2008.
• TURAN, Gönenç, Mübadele’de Ayvalık, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2008.
• IV. Makaleler
• AKIN, Berrin, “19.Yüzyıl Uluslararası Deniz Ticaretinin Batı Anadolu Yerleşimlerine Sosyo-Ekonomik ve Mekansal Yansımaları: Ayvalık Örneği”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5, Samsun, 2015, ss.7-23.
• ARMAĞAN, A. Latif, “XVIII. Yüzyılın İkinci Yarısında Edremid Körfezi ve Ege Adalarında Zeytinyağı Üretimi ve Zeytinyağı İhtiyacının Karşılanması Üzerine Bir Araştırma”, Perspectives on Ottoman Studies Papers From 18.th Symposium of The CİEPO, Ed.Ekrem Causevic vd., LIT Verlag, Berlin, 2010, ss.591-607.
• ARIKAN, Zeki, “1821 Ayvalık İsyanı”, Belleten, C.LII, S.203, Ankara, 1988, ss.571-601
• __________ “Midilli-İstanbul Arasında Zeytinyağı Ticareti”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C.25, S.40, Ankara, 2006, ss.1-28.
• BUZPINAR, Ş. Tufan.-KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa, “Haremeyn”, TDVİA. C.16, İstanbul, 1997, ss.154-157.
• ÇETİN, Cemal, “Anadolu İskeleleri ve Karayolu Bağlantıları (XVI. Yüzyıl Sonları)”, The Journal Of Academic Social Science Studies, Number:28, Elazığ, 2014, ss.349-367.
• EKİNCİ, İlhan, “Siyasetin Gölgesinde Limanlaşamamış Bir İskele, Perşembe (Vona) İskelesi”, Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Türk Deniz Ticareti Sempozyu-mu-VII, Karadeniz Limanları Özel Sayısı, Ordu, 2015, ss.149-175.
• GENÇ, Serdar,“XVIII. Yüzyılda Karesi Sancağı’nda Hububât Kaçakçılığı”, Uludağ Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y.5, S.7, Bursa, 2004, ss.49-60.
• _____________ “Edremit’te Varlıklı Bir İdareci, Müridzâde Mehmed Ağa”, 2.Uluslararası Kazdağları ve Edremit Sempozyumu-Bildiriler ve Özetler, Ed. Recep Efe vd., Edremit Be-lediyesi Kültür Yayınları-6, İzmir, 2011, ss.309-316.
• _____________ “XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Edremid’de Yabancılar”, Prof. Mustafa Çetin Varlık Armağanı, Ktb. Yayınları, İstanbul, 2013, ss.358-379.
• ____________ “19. Yüzyıl Ortalarına Doğru Kemer-Edremit Esnafı Üzerine Bir Değerlen-dirme” Balıkesir Universty The Journal Of Social Sciences Institute, Vol.19, Number:36, Balıkesir, 2017, ss.383-400.
• ____________ “1821 Mora İsyanı Sırasında Edremit Körfezi ve Zeytincilik”, Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, S.17, Konya, 2017, ss.283-305.
• GÖKÇE, Evren, “Kemer-Edremid (Burhaniye) Kazası ve Osmanlı Donanmasına Yaptığı Katkılar”, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.2, S.1, Ay-dın, 2015, ss.60-85.
• GÜMÜŞTEPE, Ferzan Kitapçıoğlu, “Edremit Şehri”, Türk Coğrafya Dergisi, S.28, İstanbul, 1993, ss.189-214
• ___________________________, “Edremit’te Turizm”, Türk Coğrafya Dergisi, S.30, İstanbul, ss.267-297.
• KOCADAĞLI Aslı Yaman,”Türkiye’de Zeytincilik Faaliyetlerinde Edremit Körfezi Kıyıları-nın Önemi”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergi-si”, S.19, İstanbul, 2009, ss.28-58.
• KÖSE, Ensar, “18. Yüzyılın İlk Yarısında İçel ve Antalya Sahillerinde Ticaret” Cedrus-I, The Journal Of MCRI, Antalya, 2013, ss.299-328.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, “Osmanlı Gümrük Kayıtları”, Osmanlı Araştırmaları-I, The Journal Of Ottoman Studies-I, Ed. Halil İnalcık-Heat Lowry, İstanbul, 1988, ss. 219-234
• _____________________, “Gümrük”. TDVİA. C.14, İstanbul, 1996, ss.263-268. SAKA, Aslı, “Yeni Bir Kültür Yolu: Aeneas’ın Rotası”, Uluslararası Güncel Turizm Araştırma-ları Dergisi, C.1, S.1, İzmir, 2017, ss.38-47.
• TÜRKHAN, M. Sait, 18.Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul’un Et İhtiyacının Temini: Hassa Ka-sapbaşılık Kurumu, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Tarihi Ana-bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006.
• ÖZKAYA, Yücel, “XVIII. Yüzyılda Genel Hatlarıyla Osmanlı İmparatorluğunda Vergi So-runu”, V. Milletlerarası Türkoloji Kongresi Bildiriler-III, İstanbul, 1985, ss.481-516.
• UĞUZ, Sabriye Çelik, “Sürdürülebilir Turizm Kapsamında Burhaniye’nin Alternatif Turizm Potansiyeli”, Marmara Coğrafya Dergisi, S.24, İstanbul, 2013, ss.332-353.
• YAŞAR, Okan, “Çanakkale Boğazı Doğu Kıyılarında Çevre Dostu Bir Liman, Kepez Lima-nı”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, (Journal Of Human Sciences), C.5, S.2, Sakarya, 2008, ss.1-26.
• V.İnternet Siteleri
• http//www.tdk.gov.tr/index.phpoption.com-gts&kelime-İSKELE, 06 Ekim 2017