THE ATTITUDE OF EGYPT TOWARDS BAGHDAD PACT

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 3, 125 - 146, 03.08.2018

Özgür Yıldırım

Öz

Middle East has become the attraction center of the World through the human history. It has been home to many of civilizations. A big colonial race began with the industry era in the World and the petroleum and raw material race of colonial states were accelarated vehemently. Especially, after the math of 19 century, the weakining power of Ottoman Empire resulted in a big gap in the Middle East. It caused the severe competiton between the states which were eager to fill that gap. It made the region which was important from the view of strategical and having wealthy oil reserves more attractive. The region was shared in 1st Wold War with secret agreements. Western countries foremost UK made the deals with tribal leaders and prominent families to organize the rebelions against Ottoman in order to collapse it. After 1st Wold War, The Kingdoms and the states were established based on colonial and mandate regime in place of Ottoman Empire. The colonial states which Imperial states never give up were established. Untill 2 nd Wold War, Colonial Systems and Mandate regime were led, after 2 nd Wold War, The dipole system which was comprised of USA and USSR was dominated the World. Untill that time, USA, UK and France had been dominant in the region, USSR became the rival of them. Soviet Expansionism was reflected as a threat to the regional states by the western block and the precautions were thought in order to protect regional countries which were Turkey, Greece, Iraq, Pakistan and alongside Arab States. Regional cooperations and Defence Organization foremost NATO were supported against this threat. Baghdad Pact was one of the defence pacts which was established under the pioneer of Turkey and Iraq and supported by USA and UK in order to prevent Soviet Expansionism. In a short time, while Pakistan, Iran and UK also joined to the pact. The other Arab States were expected to join to the pact. Nevetheless, the oppositions of pacts foremost Egypt conducted a campaign that The aim of the establishing of Baghdad Pact was the other method for the western countries to control the region. Egypt which was led by Cemal Abdul Nasser reacted a severe opposition to the pact since they thought Baghdad Pact as a threat which would lose their leadership over the region and make Turkey to control the region. At the same time, ıt was propangandized that Israel would become the member of the pact and that would mean all Arab States would be supposed to recognize Israel because of that reson and that would mean the betrayal of Arab Movement. With the effects of the hampering of Egypt, Baghdad Pact couldnt reach expansions that it was aimed but ıt served for the sake of good relations between Pact’s members, especially Turkey and Iraq relations and it contributed to Turkey’s reputation due to the atttitude of Turkey in terms of World peace.

Anahtar Kelimeler

Baghdad Pact, Turkey, Egypt, Middle East, Defence Cooperation, Soviet Expansionism

Bağdat Paktı’na Karşı Mısır’ın Tutumu

Öz

Orta Doğu insanlık tarihi oyunca dünyanın cazibe merkezi olmayı başarmış, birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Sanayi Çağı ile beraber dünyada büyük bir sömürge yarışı başlamış, emperyal devletlerin petrol ve hammadde yarışı kıyasıya hızlanmıştır. Özellikle XIX. yüzyıldan sonra Osmanlı Devleti’nin zayıflaması Ortadoğu’da bir boşluk doğurmuş, bu boşluğu doldurmaya hevesli ülkelerin kıyasıya rekabetini daha da artırmış, stratejik ve jeopolitik açıdan önemli ve zengin petrol rezervlerinin bulunduğu bu bölgeyi daha da cazip hale getirmiştir. I. Dünya Savaşında bölge gizli anlaşmalarla paylaşılmış, Osmanlı’nın bölgedeki hakimiyetine son vermek için yerel aşiretler ve bazı ileri gelen ailelerle anlaşmalar yapılarak Osmanlı’ya karşı ayaklanmaları sağlanmıştır. I. Dünya Savaşından sonra yıkılan Osmanlı’nın yerini mandaterlik ve sömürü düzenine kurulu krallıklar almış, batılı devletlerin vazgeçemeyeceği sömürü devletler kurulmuştur. II. Dünya Savaşına kadar sömürge düzeni ve mandaterlikler sürerken II. Dünya Savaşından sonra dünyada ABD ve SSCB’ den oluşan iki kutuplu düzen hâkim olmuştur. Bu zamana kadar Ortadoğu’nun kontrolünü elinde tutan ABD, İngiltere ve Fransa’ya bölgede rakip olarak görülen SSCB çıkmıştır. Batılı devletler tarafından Sovyet yayılmacılığı tehdit olarak adledilerek Türkiye, Yunanistan, Pakistan ve Irak’ın yanı sıra Ortadoğu’daki diğer Arap devletlerinin bu tehdite karşı korumak için tedbirler düşünülmüştür. Bu tehdide karşı NATO başta olmak üzere bölgesel savunma iş birlikleri ve ittifaklar desteklenmiştir. Bağdat Paktı’da bu kapsamda Türkiye ve Irak’ın önderliğinde başta ABD ve İngiltere’nin desteği ile Sovyet yayılmacılığına karşı kurulmuş savunma paktlarından biriydi. Kısa zamanda pakta Pakistan, İran ve İngiltere katılırken, diğer Arap Devletlerininde katılması beklenmiştir. Ancak Mısır’ın başını çektiği muhalefet, paktın kuruluş amacının bölgenin batılı ülkelerin güdümüne gireceği olgusu olarak yansıtılmıştır. Cemal Abdul Nasser liderliğindeki Mısır, pakta karşı sert bir muhalefet göstererek, paktı kendisini Ortadoğu’nun lider ülke konumunda olma tezini Türkiye lehine değiştirecek bir tehdit olarak görmüştür. Bunun yanısıra Pakt’ın hedefleri arasında İsrail’in de pakta dahil edilerek İsrail’in Arap dünyası tarafından tanınmasının sağlanacağı savunulmuş ve bunun Arap davasına büyük bir ihanet olduğu propagandası yapılmıştır. Mısır’ın engellemelerinin de etkisiyle hedeflediği genişliği yakalamasa da özellikle Türkiye’nin Irak ve diğer pakt üyesi ülkelerle ilişkilerine olumlu yansımış ancak hedeflenen bölgesel iş birliği ve savunma amaçlarına ulaşamadan dağılmıştır. Bu çalışmada Bağdat Paktına karşı Mısır’ın tutumu ve yaptığı propaganda üzerinde durulacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Bağdat Paktı, Türkiye, Mısır, Orta Doğu, Savunma İş birliği, Sovyet Yayılması

Kaynakça

• A-ArchiveDocuments
• British National Archive
• FO.371-115486, No:30, 20 January 1955
• FO.371/115498, No:597, 11 March 1955
• B- Books
• ARMAOĞLU, Fahir, 20.Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yay., İstanbul, 2009
• CANATAN, Yaşar, Türk- Irak Münasebetleri (1926-1958), T.C. Kültür Bakanlığı Pbl., Ankara, 1996
• FROMKİN, David, Barışa Son Veren Barış, Psilon Pbl., İstanbul, 2004
• KÜRKÇÜOĞLU, Ömer, Türkiye’nin Arap Ortadoğu’suna Karşı Politikası, Barış Pbl., Ankara, 2009
• ROGAN, Eugene, Araplar, Bir Halkın Tarihi, Çev.Cem DEMİRKAN, Pegasusu Pbl., İstan-bul,2016
• SİLLELİ, Turan, Türkiye-Irak İlişkileri, IQ Kültür Sanat Pbl., İstanbul, 2005
• SOYSAL, İsmail, Türkiye’nin Uluslararası Siyasi Bağıtları, Türk Tarih Kurumu Pbl., An-kara, 2000
• UÇAROL, Rıfat, Siyasi Tarih, DER. Pbl., İstanbul, 2015,
• UMAR, Ömer Osman, Bağdat Paktı, Atatürk Araştırma Merkezi Pbl., Ankara 2013
• YEŞİLBURSA, Behçet Kemal The Baghdad Pact Anglo American Defence Policies in the Middle East 1950-1959, London, 2005