STATE OF MIND IN MINORITY POLICIES OF THE SINGLE PARTY PERIOD

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 4, 3 - 38, 31.01.2019

Coşkun Türkan

Öz

By the XIXth century multi ethnic empires
like Ottoman Empire, with the accelerating impact of the ideology of
nationalism, experienced a process of dissolution which resulted in the
founding of new nation states. These nation states were grounded on a
homogenous social structure and attempted various “demographical engineering”
policies towards the discordant elements. This and also the migrations accelerated
both the sharpening and socialisation of nationalist ideology and ventures of
the ‘naming’ of those who live in their respective countries. Without doubt,
this venture(s) of naming brought up the building of nation on one hand and
with the extensificationing of the consciousness and aspects of “us”,
suppressing and/or assimilation of the “other”, in short making them invisible
on the other. It is a fact that Republic of Turkey, which replaced Ottoman
Empire and which was designed in accordance to understanding of a nation-state,
too were affected from these developments. As commonly known, the Treaty of
Lausanne which was concluded as a result of the Turkish War of National
Independence fought against the imperialist forces and their sub-imperial elements,
sanctioned the lands of the Turkish nation-state before the international arena
and these lands took an unprecedented homogenous appearance. On the other hand,
founding fathers of the Republic, who experienced the imperial administration
and thus could be defined as being partly in empire and partly in nation-state,
with the impact of their witnessing of the process of dissolution in the
empire, tried to homogenise all kinds of differences, turn the remnants of an
empire into citizens and elevate it to the level of modern civilisation.
Attitudes towards the minorities during the homogenisation policies were
closely associated with the past experiences and with the nation desired or
intended to build. This article aims to focus on the background state of mind
of the attitudes towards minorities rather than the policies’ itself.

Anahtar Kelimeler

Nationalism, Minorities, Nation-state, Turkish nation-state, Homogenisa-tion

Kaynakça

• ÂFETİNAN, A., Medenî Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazmaları, 2nd Edition, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1988.
• AHMAD, Feroz, Jön Türkler ve Osmanlı’da Milletler Ermeniler, Rumlar, Arnavutlar, Yahudiler ve Araplar, transl. Ayşen Gür, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2017.
• AHMAD, Feroz, İttihat ve Terakki 1908-1914, 8th Edition, transl. Nuran Yavuz, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2010.
• AKÇAM, Taner, “Türk Ulusal Kimliği Üzerine Tezler”, Ed. Tanıl Bora, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Cilt 4 Milliyetçilik, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• AKÇAM, Taner, Türk Ulusal Kimliği ve Ermeni Sorunu, 3th Edition, İletişim Yayınları, İstan-bul, 1994.
• AKTAR, Ayhan, Varlık Vergisi ve ‘Türkleştirme’ Politikaları, 2nd Edition, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000.
• AKYOL, Taha, Ama Hangi Atatürk, Doğan Kitap, İstanbul, 2008.
• ARAI, Masami, Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, transl. Tansel Demirel, İletişim Yayınları, İstanbul, 1994.
• ARI, Kemal, Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç(1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1995.
• ASAF, Burhan, “Bizdeki Azlıklar”, Kadro, Issue 17, May 1933.
• ATAY, Falih Rıfkı, Çankaya, Bateş Yayınları, İstanbul, 1984.
• AUGUSTINOS, Gerasimos, Küçük Asya Rumları, 19. Yüzyılda İnanç, Cemaat ve Etnisite, transl. Devrim Evci, Dipnot Yayınları, Ankara 2013.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya, İkinci Adam 1938-1950 II. Cilt, 11th Edition, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2011.
• BALİ, Rıfat N., “Resmî İdeoloji ve Gayri Müslim Yurttaşlar”, Birikim, Issue 105-106, Janu-ary-February 1998.
• BALİ, Rıfat N., “Azınlıkları Türkleştirme Meselesi” Ne İdi? Ne Değildi?, Libra Yayınları, İstan-bul, 2014.
• BALİ, Rıfat N., Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri Bir Türkleştirme Serüveni(1923-1945), 8th Edition, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• BAŞAR, Ahmet Hamdi, Bir Medeniyetin Sonu, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1942.
• BARKEY, Karen, Farklılıklar İmparatorluğu, Karşılaştırmalı Tarih Perspektifinden Osmanlılar, transl. Ebru Kılıç, Versus Kitap, İstanbul, 2011.
• BAYRAKTUTAN Yusuf, Türk Fikir Tarihinde Modernleşme, Milliyetçilik ve Türk Ocakları, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1996.
• BAYIR, Derya, Türk Hukukunda Azınlıklar ve Milliyetçilik, transl. Ülkü Sağır, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2017.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi Cilt 1 Kısım 1, 4th Edition, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
• BİLSEL, Cemil, Lozan I. Cilt, Sosyal Yayınları, İstanbul, 1998.
• BİRDOĞAN, Nejat, İttihat Terakki’nin Alevilik Bektaşilik Araştırması(Baha Sait Bey), 2nd Edi-tion, Berfin Yayınları, İstanbul, 1995.
• BISCHOFF, Norbert von, Ankara Türkiye’de Yeni Oluşun Bir İzahı, transl. Burhan Belge, Ulus Basımevi, Ankara, 1936.
• BORA, Tanıl, “Türkiye’de Milliyetçilik ve Azınlıklar”, Birikim, Issue 71-72, March-April 1995.
• BORA, Tanıl, “İnşa Döneminde Türk Millî Kimliği”, Toplum ve Bilim, Issue 71, Winter 1996.
• BORA, Tanıl, Cereyanlar Türkiye’de Siyasî İdeolojiler, 2nd Edition, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017.
• BOZARSLAN, Hamit, Türkiye Tarihi İmparatorluktan Günümüze, transl. Işık Ergüden, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• BOZKURT, Mahmut Esat, Toplu Eserler IV, Yay. Haz. Şaduman Halıcı, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2015.
• BRUNEAU, Michel, Küçük Asya’dan Türkiye’ye Azınlıklar, Etnik-Milli Homojenleştirme, Dias-poralar, transl. Ayhan Güneş, İletişim Yayınları, İstanbul, 2018.
• CALHOUN, Craig, Milliyetçilik, transl. Bilgen Sütçüoğlu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayın-ları, İstanbul, 2007.
• CONNOLY, William E., Kimlik ve Farklılık Siyasetin Açmazlarına Dair Demokratik Çözüm Önerileri, transl. Fermâ Lekesizalın, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1995.
• COPEAUX, Etienne, “Türk Milliyetçiliği: Sözcükler, Tarih, İşaretler”, Ed. Tanıl Bora, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Cilt 4 Milliyetçilik, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• ÇAĞAPTAY, Soner, Türkiye’de İslâm, Laiklik ve Milliyetçilik Türk Kimdir?, transl. Özgür Bircan, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2009.
• ÇAĞAPTAY, Soner, “Kim Türk, Kim Vatandaş? Erken Cumhuriyet Dönemi Vatandaşlık Rejimi Üzerine bir Çalışma”, transl. Pemra Hazbay, Toplum ve Bilim, Issue 98, Fall 2003.
• DÜNDAR, Fuat, “İttihat ve Terakki’nin Etnisite Araştırmaları”, Toplumsal Tarih, Issue 91, 2001.
• DÜNDAR, Fuat, Modern Türkiye’nin Şifresi İttihat ve Terakki’nin Etnisite Mühendisliği(1913-1918), İletişim Yayınları, İstanbul, 2008.
• EKMEKÇİOĞLU, Lerna, “Yeni Türkiye’nin Üvey Vatandaşları”, Toplum ve Bilim, Issue 132, 2015.
• ENGİN, M. Saffet, Kemalizm İnkılâbının Prensipleri Büyük Türk Medeniyetinin Tarihi ve Sosy-olojik Tetkikine Methal, Volume II, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1938.
• ERDEN, Mustafa Suphi, Türkiye ve İran’da Vatandaşlık ve Etnisite, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2017.
• GALANTİ, Avram, “Türkleşmek Yolu”, Atatürk Devri Fikir Hayatı II, Prepared by Mehmet Kaplan, İnci Engnün et alii, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1992.
• GEORGEON, François, Osmanlı-Türk Modernleşmesi(1900-1930), transl. Ali Berktay, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2006.
• GEORGEON, François, “Türk Milliyetçiliği Üzerine Düşünceler Suyu Arayan Adam’ı Ye-niden Okurken”, transl. Tuvana Gülcan, Ed. Tanıl Bora, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Cilt 4 Milliyetçilik, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• GÖCEK, Fatma Müge, “Osmanlı Devletinde Türk Milliyetçiliğinin Oluşumu: Sosyolojik Yaklaşım”, transl. Defne Orhun, Ed. Tanıl Bora, Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce, Cilt 4 Milliyetçilik, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• GREW, Joseph C., Atatürk ve Yeni Türkiye, 3rd Edition, transl. Gülşen Ulutekin-Kamil Yüceoral, Gündoğan Yayınları, İstanbul, 2003.
• GÜLALP, Haldun, “Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu: Kapitalizm ve Modernite”, Laiklik, Vatandaşlık Demokrasi Türkiye’nin Siyasal Kültürü Üzerine Çalışmalar, Metis Yayınları, İstanbul, 2017.
• HAKKI, İsmail, Mürebbilere, Sühulet Kütüphanesi, İstanbul, 1932.
• HEPER, Metin, “Atatürkçülük: Karizmanın Emredici ‘Siyasal Çerçeve’ye Dönüşümü”, Betül Nuri Esen’e Armağan, AÜ. Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1977.
• HOBSBAWM, Erıc J., Devrim Çağı: 1789- 1848, transl. Jülide Ergüder- Alâeddin Şenel, V Yayınları, Ankara, 1989.
• İHSAN, Ahmed, “Matbuat Hatırlarım”, Türkiye Nasıl Laikleştirildi, Prepared by Hüseyin Durukan, Çıdam Yayınları, İstanbul, 1991.
• İLERİ, Suphi, Sévres ve Laussanne(Sevr ve Lozan), Arkadaş Matbaası, 1934.
• İLERİ, Celal Nuri, Taç Giyen Millet, Prepared by Şennur Şenel, Berikan Yayınevi, Ankara, 2008.
• İLERİ, Celal Nuri, Devlet ve Meclis Hakkında Musahabeler, Prepared by Halit Erdem Oksa-çan, Emre Yayınları, İstanbul, 2007.
• İNSEL, Ahmet, “Giriş”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 2 Kemalizm, Ed. Ahmet İnsel, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• JAFFRELOT, Christophe, “Bir Milliyetçilik Kuramı İçin”, Ed. Alain Dieckhoff, Christophe Jaffrelot, Milliyetçiliği Yeniden Düşünmek, Kuramlar ve Uygulamalar, transl. Devrim Çetinkasap, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
• KADIOĞLU, Ayşe, Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi, Metis Yayınları, İstanbul, 1999.
• KARABEKİR, Kâzım, Ankara’da Savaş Rüzgârları II. Dünya Savaşı CHP Grup Tartışmaları, Emre Yayınları, İstanbul, 1994.
• KANAT, H. Fikret, Milliyet İdeali ve Topyekûn Millî Terbiye, Çankaya Matbaası, Ankara, 1942.
• KARAY, Refik Halid, Bir Ömür Boyunca, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2011.
• KARPAT, Kemal H., Osmanlı’da Milliyetçiliğin Toplumsal Temelleri, Timaş Yayınları, İstan-bul, 2017.
• KARPAT, Kemal, Kısa Türkiye Tarihi 1800-2012, Prepared by Güneş Ayas, Timaş Yayınları, İstanbul, 2012.
• KARPAT, Kemal Kemal, “Modern Türkiye”, İslâm Tarihi Kültür ve Medeniyeti Cilt 2(P. M. Holt- A.K.S. Lambton-B. Lewis), transl. Hamdi Aktaş, 2nd Edition, Kitabevi Yayın- ları, İstanbul, 1997.
• KARPAT, Kemal H., Türk Demokrasi Tarihi, Afa Yayınları, İstanbul, 1996.
• KASABA Reşat, Osmanlı İmparatorluğu ve Dünya Ekonomisi, On Dokuzuncu Yüzyıl, transl. Kudret Emiroğlu, İstanbul, 1993.
• KERİMOĞLU, Hasan Taner, İttihat-Terakki ve Rumlar 1908-1914, Libra Yayıncılık, İstanbul, 2009.
• KEYDER, Çağlar, Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, 17th Edition, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
• KOÇAK, Cemil, Recep Peker Konuşuyor, Disiplinli Hürriyet, Alfa Yayınları, İstanbul, 2018.
• KORALTÜRK, Murat, Erken Cumhuriyet Döneminde Ekonominin Türkleştirilmesi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2011.
• KREİSER, Klaus, Atatürk, transl. Dilek Zaptçıoğlu, 2nd Edition, İletişim Yayınları, İstanbul, 2010.
• KUSHNER, David, Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu 1876-1908, transl. Zeki Doğan, Fener Yayınları, İstanbul, 1998.
• LEWİS, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, transl. Metin Kıratlı, 5th Edition, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1993.
• LEWİS, V. Thımas, “Nationalism in Turkey”, Nationalism in the Midle Eas, The Middle East Institue, Washington, D.C, 1952.
• NAMİ, Kâzım, Türkün Kitabı, Kanaat Kütüphanesi, 1931.
• NURİ, Celâl, “Önce Tasarruf, Sonra Tasarruf”, Atatürk Devri Fikir Hayatı I, Prepared by Mehmet Kaplan, İnci Engnün et alii, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981.
• OBA, Ali Engin, Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1995.
• ONARAN, Nevzat, Ermeniler, Rumlar ve Kürtler Türk Nüfus Mühendisliği(1914-1940), Kor Yayınları, İstanbul, 2017.
• ORAN, Baskın, Atatürk Milliyetçiliği, Resmi İdeoloji Dışı Bir İnceleme, 2nd Edition, Bilgi Yayınevi, Ankara, 1990.
• Osmanlı İmparatorluğu’nda Liman Kentleri, Bazı kuramsal ve Tarihsel Perspektifler, Ed. Çağlar Keyder, Y. Eyüp Özveren, Donalt Quataret, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 1994.
• ÖĞÜN, Süleyman Seyfi, “Türk Milliyetçiliğinde Hakim Millet Kodunun Dönüşümü”, Türki-ye Günlüğü, Issue 50, March-April 1998.
• PEKER, Recep, İnkılâp Dersleri, İletişim Yayınları, İstanbul, 1984.
• NİŞANYAN, Sevan, “Kemalist Düşüncede ‘Türk Milleti’ Kavramı”, Türkiye Günlüğü, Issue 33, March-April 1995.
• ÖKE, Mim Kemal, “Mustafa Kemal Atatürk’ün Azınlıklar Hakkındaki Görüş ve Değer-lendirmeleri”, Atatürk Konferansları Dizisi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1986.
• QUATAERT, Donalt, Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş(1881-1908), transl. Sabri Tekay, Yurt Yayınları, Ankara, 1987.
• REFİK Ahmet, Çocuklara Türk İstiklâl Harbi, Hilmi Kitaphanesi, İstanbul, 1929.
• SADAK, Necmettin, “Türkleşmek Mecburiyeti”, Atatürk Devri Yazarlarının Kaleminden Altı Ok(1919-1938), Prepared by Şaduman Halıcı-Murat Burgaç, Kaynak Yayınları, İs-tanbul, 2016.
• SEVİG, Vasfi Raşid, Türkiye Cumhuriyeti Esas Teşkilat Hukuku Yüksek polis Enstitüsünde Ver-ilen Dersler, Ulus Basımevi, Ankara, 1938.
• SEVİNÇ, Murat Sevinç-DEMİRKENT, Dinçer, Kuruluşun İhmal Edilmiş İstisnası 1921 Anayasası ve Tutanakları, İletişim Yayınları, İstanbul, 2017.
• SEVÜK İsmail Habib, Yurttan Yazılar, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1987.
• SEVÜK İsmail Habib, Tunadan Batıya, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1944.
• SMITH Anthony D., Kuram, İdeoloji, Tarih, transl. Ümit Hüsrev Yolsal, Atıf Yayınları, An-kara 2013.
• STEINHAUS, Kurt, Atatürk Devrimi Sosyolojisi, Transl. M. Akkaş, Sarmal Yayınevi, İstan-bul, 1995.
• ŞENEL, Alaeddin, “Milliyetçilik Nereden Nereye? Tarihsel Bir Bakış/Açık Oturum”, Marksizm ve Gelecek, Issue 5, 1992.
• TANRIÖVER, Hamdullah Subhî, Dağ Yolu I (Prepared by Fethi Tevetoğlu), Kültür Ba-kanlığı Yayınları, Ankara, 1987.
• TOPRAK, Zafer, “Antropolojik Dilbilim, Dil Devrimi ve Sadri Maksudi”, Toplumsal Tarih, 219, March 2012.
• TİMUR, Taner, Türk Devrimi ve Sonrası, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 1993.
• TİMUR, Taner, “Uluslaşma Süreci, İttihatçılık ve Devrim”, Ed. Sina Akşin, Sarp Balcı, Barış Ünlü, 100. Yılında Jön Türk Devrimi, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, 2010.
• TUĞAL, Cihan, “1915 Hatıraları ve Ermeni Kimliğinin İnşası”, Hatırladıklarıyla ve Unut-tuklarıyla Türkiye’nin toplumsal Hafızası, Compiled by Esra Özyürek, İletişim Yayın-ları, İstanbul, 2001.
• TUNÇAY, Mete, “CHF’nin 1927 Kurultayının Öncesinde Toplanan İl Kongreleri”, AÜ SBF Dergisi, Volume 36, Issue 1, 1981.
• TÜRKER, Nurdan, Vatanım Yok Memleket Var İstanbul Rumları: Mekân-Bellek-Ritüel, İletişim Yayınları, İstanbul, 2015.
• ÜNGÖR, Uğur Ümit, Modern Türkiye’nin Şifresi Doğu Anadolu’da Ulus, Devlet ve Şid-det(1913-1950), İletişim Yayınları, İstanbul, 2016.
• ÜNLÜ, Barış, Türklük Sözleşmesi, Oluşumu, İşleyişi ve Krizi, Dipnot Yayınları, Ankara, 2018.
• ÜSTEL, Füsun, İmparatorluktan Ulus-Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları(1912-1931), İletişim Yayınları, İstanbul, 1997.
• ÜSTEL, Füsun, “Makbul Vatandaş”ın Peşinde II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi, İletişim Yayınları, İstanbul, 2004.
• YALMAN, Ahmet Emin, Gerçekleşen Rüya, Cumhuriyetin On Beşinci Yıldönümü Arifesinde Memleket Meselesine Dair Düşünceler, Tan Matbaası, İstanbul, 1938.
• YEĞEN, Mesut, Müstakbel Türk’ten Sözde Vatandaşa Cumhuriyet ve Kürtler, İletişim Yayınları, İstanbul, 2006.
• YILDIZ, Ahmet, “Ne Mutlu Türküm Diyebilene” Türk Ulusal Kimliğinin Etno-Seküler Sınır-ları(1919-1938), İletişim Yayınları, İstanbul, 2001.
• YUMUL, Arus, “Azınlık mı Vatandaş mı?”, Türkiye’de Çoğunluk ve Azınlık Politikaları: AB Sürecinde Yurttaşlık Tartışmaları, Compiled by Ayhan Kaya-Turgut Tarhanlı, 2nd Edi-tion, TESEV Yayınları, İstanbul, 2006.
• YUSUF, Akçuraoğlu, Türk Yılı 1928, Prepared by Arslan Tekin, Ahmet Zeki İzgörer, Ata-türk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2009.
• ZÜRCHER, Erik Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, transl. Yasemin Saner Gönen, İletişim Yayınları, İstanbul, 1995.
• ZÜRCHER, Erik Jan, “Yıkımın ve Yenilenmenin Mimarları: Kemalist Jenerasyona ve Jön Türklere Dair Bir Grup Biyografisi Denemesi”, Mete Tunçay’a Armağan,Compiled by Mehmet Ö. Alkan-Tanıl Bora-Murat Koraltürk, İletişim Yayınları, İstanbul, 2007.