TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NİN 100. YILINDA, BİR CUMHURİYET PARLAMENTERİNİN KÜLTÜREL BİRİKİMİ: HASAN-ÂLİ YÜCEL’İN ÖZEL KİTAPLIĞI

Yıl 2020, Sayı: 7, 197 - 222, 30.07.2020

Murat Turan

Öz

1938 ile 1946 yılları arasında Maarif Vekilliği yapan Hasan-Âli Yücel çok yönlü kişiliği ile Cumhuriyet Türkiye’sinin en etkili isimlerinden birisidir. 1927’de Maarif Vekâleti Mıntıka Müfettişliği görevine getirilen Yücel, 1929’da Maarif Müfettiş Umumiliği’ne ve daha sonra Maarif Vekâleti Teftiş Kurulu Üyeliği’ne atandı. Mustafa Kemal Paşa’nın 1931’de çıktığı yurt gezisine Maarif Vekâleti’ni temsilen katılan Yücel, bu gezi esnasında Mustafa Kemal Paşa ile müzakere etme imkânı elde etti. 1932’de Türk Dili Tetkik Cemiyeti’nin çalışmaları içerisinde yer aldı. Aynı yıl Gazi Eğitim Enstitüsü’ne müdür olarak atandı. 28 Aralık 1938’de Maarif Vekili oldu. 1939’da Türk Neşriyat Kongresi’ni ve Birinci Maarif Kongresi’ni düzenledi. 1940’ta Tercüme Bürosu’nu kurarak dünya klasiklerinin Türkçeye çevrilmesini sağladı. 17 Nisan 1940’ta Köy Enstitüleri yasasının kabul edilmesini sağladı. 1945’te Londra’da düzenlenen UNESCO toplantısında Türkiye’yi temsil etti. 7 yıl, 7 ay, 7 gün sürdürdüğü Maarif Vekilliği görevinden 5 Ağustos 1946 tarihinde istifa etti. 1946 ile 1960 yılları arasında gazetelerde yazıları yayımlandı ve aynı zamanda Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları’nın yöneticiliğini üstlendi. 26 Şubat 1961’de vefat ettiğinde geride, Türk eğitimine ve kültürüne önemli katkılar yapmış bir devlet adamının büyük hatırası kalırken, ailesine de 8.086 materyalden oluşan kendi kişisel kitaplığını bıraktı. Bu kitaplık yakın bir zamanda Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi’ne bağışlandı. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde görev yapmış bir isim olan Yücel, entelektüel birikimi yüksek siyaset adamlarından birisidir. Bu makalede, yakın tarihimizde derin izler bırakmış bir parlamenter olan Hasan-Âli Yücel’in özel kitaplığı nitelik ve nicelik yönünden incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Maarif Vekaleti, Hasan Ali Yücel, Köy Enstitüleri, Dünya Klasikleri

Kaynakça

• Felsefe Elifbâsı 1: Ruhiyat, (Armand Cuvier ile), Teşebbüs Matbaası, İstanbul, 1923.
• Türk Edebiyatı Numuneleri: Menşeelerden Onuncu Hicret Asrına Kadar, (Hıfzı Tevfik Gönensay, İhsan Hamâmioğlu), Millî Matbaa, İstanbul, 1926.
• Surî ve Tatbikî Mantık, Maarif Vekâleti, Millî Matbaa, İstanbul, 1926.
• Yeni İçtimaiyyat Dersleri, (Mehmed İzzet ile), Maarif Vekâleti, Devlet Matbaası, İstanbul, 1927.
• Tevfik Fikret: Tarihi Kadim-Doksan Beşe Doğru (Hazırlayan: Hasan-Âli), Numune Matbaası, İstanbul, 1928.