İZMİR’İN SALGIN HASTALIKLAR TARİHİNE BİR KATKI: AVRUPALI HEKİMLERİN GÖZÜYLE 1865 KOLERA SALGINI

Yıl 2021, Sayı: 8, 85 - 128, 27.01.2021

Özgür Yılmaz

Öz

Salgın hastalıklar Doğu-Batı yönünde bir köprü konumunda olan Osmanlı coğrafyasında her dönem önemli bir tahribat yapmıştır. 19. yüzyılda vebanın yerini alarak küresel bir tehdit halini alan kolera Osmanlı topraklarında kolera ilk defa 1822 senesinde görülmüştür. Gerek büyük salgınlar gerekse de ara salgınlar halinde Osmanlı topraklarından eksik olmayan kolera bu yüzyılda, deniz ve kara ticaret yollarının kesişme noktasında bulunan Osmanlı ülkesinde de büyük çaplı zayiata sebep olmuştur. Bu süreçte koleranın en çok kurban aldığı şehirler ulaşım ağının merkezinde yer alan liman şehirleri olmuştur. Bu çerçevede İzmir, başkenti Akdeniz’deki diğer limanlara bağlayan önemi bir liman olarak kolera salgınlarına maruz kalmıştır. İzmir’de ilk defa 1831’de görülen kolera bu yüzyıl içinde 1848, 1854 ve 1865, 1871-1872, 1890-1896 yıllarında da yeniden şehirde etkili olmuştur. Bu çalışma, kaynaklarda hakkında çok fazla bir bilgi bulunmayan 1865 kolera salgınını, salgın döneminde İzmir’de görev yapan hekimlerin salgın hakkındaki araştırmaları üzerinden incelemeye ve salgının şehre olan etkisine ve salgınla mücadelede yapılan çalışmalara odaklanacaktır.

Anahtar Kelimeler

19. yüzyıl, salgın hastalıklar, 1865 kolera salgını, izmir, yardımlar

Kaynakça

• AYAR, Mesut Ayar-Yunus Kılıç, “Osmanlı’da Vebanın Sona Erişine Dair Bir Değerlendirme”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17 (2017 ), ss. 163-181.
• AYAR, Mesut, “1900 İzmir ve 1901 İstanbul Salgınları Bağlamında Vebanın XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı İmparatorluğu’nda Devam Eden Etkisi”, History Studies, 3 (2010), ss. 175-188.
• BÖKE, Pelin, “İzmir Karantina Teşkilatının Kuruluşu ve Faaliyetleri (1840-1900)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 8 (2009 ), ss. 137-159.
• BRIGGS, Asa, “Cholera and Society in the Nineteenth Century”, Past & Present, 19 (1961), ss. 76-96.
• ÇELEBİ, Mevlût, “İzmir San Antonio Katolik Hastanesi”, İzmir’in Sağlık Tarihi Kongresi 1-3 Aralık 2005, Bildiriler, Ed. Eren Akçiçek - Onur Kınlı, Ege Ün. Ege Ün. Ege Ün. Tıp Fak. ve İzmir Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İzmir 2009, s. 176-190.
• DAMLIBAĞ, Fatih, “Batı Anadolu’da İhracat İçi̇n Pamuk Üreti̇mi̇ (1860-1870).” Conference Journal of Social Policy / Sosyal Siyaset Konferanslar Dergisi, 60 (2011), ss. 433-471.
• GÜL, Abdülkadir, “XIX. Yüzyılda Erzincan Kazasında Salgın Hastalıklar (Kolera, Frengi, Çiçek ve Kızamık)”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 41(2009), ss. 239-270.
• KARAYAMAN, Mehmet, “İzmir İngiliz Askeri Hastanesi (1855)”, Prof. Dr. Necmi Ülker’e Armağan, Haz. N. N. Kara vd. İzmir 2008, s. 251-262.
• KOLOĞLU, Orhan, “XIX. Yüzyılda Hac Yoluyla Koleranın Yayılması ve Hanikin Karantina Doktorunun Anıları”, III. Türk Tıp Tarihi Kongresi, Kongreye Sunulan Bildiriler, TTK, Ankara, 1999, ss. 61-67.
• KUNERALP, Sinan, “Osmanlı Yönetimindeki (1831-1911) Hicaz’da Hac ve Kolera”, (Çev. Münir Atalar), OTAM, 7 (1996), ss. 497-511.
• POLLİTZER, Robert, “Cholera Studies”, Bulletin of the World Health Organization, X/ 3 (1954), ss. 421- 461.
• MENEKŞE, Metin, “İzmir’de Kolera Salgını ve Etkileri (1893)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 39 (2020 ), ss.385-433.
• SARIYILDIZ, Gülden, “XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Kolera Salgını”, Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Âfetler ve Deprem Semineri Bildiriler (22–23 Mayıs 2000), İstanbul Üniversitesi, İstanbul, 2002, ss.309-318.
• SERÇE, Erkan, “İzmir Belediyesi ve Kamu Sağlığı”, İzmir’in Sağlık Tarihi Kongresi 1-3 Aralık 2005, Bildiriler, Ed. Eren Akçiçek - Onur Kınlı, Ege Ün. Ege Ün. Ege Ün. Tıp Fak. ve İzmir Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, İzmir 2009, s. 253.
• YETKİN, Sabri, “İzmir'de Veba Salgını (Mayıs Ağustos 1900)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1(1993), ss.371-385.
• YILMAZ, Özgür, “1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Coğrafyasındaki Etkileri”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, VI/1 (2017), ss. 23-55.
• YILMAZÇELIK, İbrahim “The Natural Catastrophes Between 18th And 19th Centuries in the Ottoman Empire in Anatolia”, Tarih ve Gelecek Dergisi, 4 (2018), ss. 8-37.