SON DÖNEM OSMANLI HAPİSHANELERİNİN SIHHÎ ISLAHI; SALGINLAR VE ÖNLEME ÇABALARI

Yıl 2021, Sayı: 8, 429 - 458, 27.01.2021

Kerim Tiryaki

Öz

Osmanlı Devleti’nde, Tanzimat süreciyle başlayan modernleşme döneminde her alanda olduğu gibi adli alanda önemli bir yere sahip olan hapishanelerin de ıslah edilme süreci başlamıştır. Bu ıslah sürecinde hapishanelerin fizikî koşulları iyileştirilirken, aynı zamanda hapishanelerin sağlık koşullarına uygun hale getirilmesi çalışmaları da yapılmıştır. Bu faaliyetler yapılmaya çalışılırken, 19. ve 20. Yüzyıllarda gerek İstanbul gerekse Anadolu’da yaşanan salgın hastalıklar döneminde hapishanedeki mahkumların sağlığını muhafaza etmek amacıyla çeşitli sıhhî tedbirler alınmaya çalışılmıştır. Bu tedbirler içerisinde hasta mahkumların tecridi, hastalığın yayılmasını engellemek için mahkumlarının sayısının azaltılması gibi uygulamaların yer aldığı görülmüştür. Bu bağlamda salgınlar döneminde hastalıkların önlenmesi adına devletin ve ilgili kurumların, mahkumların sağlığını korumak amacıyla, sağlık hizmetleri bağlamında ne gibi çalışmalar sergilediği ortaya konmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hapishaneleri, Hapishanelerin Islahatı, Salgın, Hastalık

Kaynakça

• AKIN, Hatice, “Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatına Dair 1893 Tarihli Bir Nizamname Önerisi”, History Studies, Volume 3/3, 2011, s.23-36.
• BOZKURT, Gülnihal, Batı Hukuku’nun Türkiye’de Benimsenmesi Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci (1839-1939), TTK Basımevi, Ankara 1996.
• ÇALIK, Ramazan -Muzaffer Tepekaya, “Birinci Dünya Savaşı Esnasında Anadolu’daki Salgın Hastalıklar ve Ermeniler”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.16, 2006, s.205-228.
• GAZEL, Ahmet Ali, “Tanin Muhabiri Ahmet Şerif Bey’in Notlarında Osmanlı Hapishaneleri”, Hapishane Kitabı, Ed. Emine Gürsoy-Naskali-Hilal Oytun Altun, Kitabevi, İstanbul 2010, s.143-151.
• KIZILKAN, Ayşe Ö., Osmanlı’da Kadın Hapishaneleri ve Kadın Mahkumlar (1839-1922), Basılmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Isparta 2011.
• ÖZER, Sevilay, “I.Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nde Tifüs( lekeli Humma) Salgını”, Belleten, C.LXXX, S.287, Ankara 2016, TTK, s.219-260.
• SCHULL, Kent,“Tutuklu Sayımı: Jön Türklerin Sistematik Bir Şekilde Hapishane İstatistikleri Toplama Çalışmaları ve Bunların 1911-1918 Hapishane Reformu Üzerindeki Etkileri”, Osmanlı’da Asayiş, Suç ve Ceza 18.-20. Yüzyıllar, Der. Noémi Lévy-Alexandre Toumarkine, Çev. Özlem Tuna, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1986,s.212-238.
• SOFUOĞLU, Ebubekir, “Osmanlı Hapishanesinde Islah ve Firar Teşebbüsleri”, Hapishane Kitabı, Ed. Emine Gürsoy-Naskali-Hilal Oytun Altun, Kitabevi, İstanbul 2010, s. 163-172.
• SUNAY, Serap, “Son Dönem Osmanlı Hapishanelerine Bir Örnek: Bolvadin Hapishanesi”, fyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 20, S.1, 2018, s.43-66.
• ŞEN, Hasan, “Osmanlı’da Hapishane Mefhumu” Osmanlı’da Asayiş Suç ve Ceza 18-20. Yüzyıllar, Der. Noemi Levy, Alexandre Toumarkine, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2007, s.200-211.
• TANIŞ, Cihat, “Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı: Muş Hapishanesi Örneği (1908-1914)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 11 S.57, 2018, s.141-146.
• TEMEL, Mehmet, “Birinci Dünya Savaşı ve Mütareke Yıllarında Türkiye’deki Bulaşıcı ve Zührevi Hastalıklara Karşı Alınan Önlemler”, İlmi Araştırmalar Dergisi, S.6, 1998, s.227-243.
• YILDIZ, Gültekin, Mapusâne Osmanlı Hapishanelerinin Kuruluş Serüveni (1839-1908), Kitabevi, İstanbul 2012.
• YILDIZ, Özgür, “Osmanlı Hapishaneleri Üzerine Bir Değerlendirme: Karesi Hapishanesi Örneği”, Akademik Bakış Dergisi, C.9, S.17, 2015, s.91-111.