OSMANLI SPOR TARİHİNE BİR KATKI: MODA VE BEYKOZ DENİZ YARIŞLARI (1913)

Yıl 2021, Sayı: 9, 159 - 188, 31.07.2021

Ayşe Zamacı

Öz

Bu araştırmanın konusu, 1913 yılının sonbaharında, İstanbul Boğazı’nda 33 gün arayla düzenlenen deniz yarışlarıdır. Yarışların ilki Moda Koyu’nda 7 Eylül 1913 Pazar günü, ikincisi ise Beykoz Sahili’nde 10 Ekim 1913 Cuma günü yapılmıştır. Moda yarışları Donanma Cemiyeti tarafından düzenlenirken, Beykoz yarışları Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti yararına düzenlenmiştir. Araştırmamız kapsamında, Osmanlı Devleti’nde bundan önceki dönemde düzenlenen deniz yarışlarına kısaca değinilmiş, çalışmamızın odak noktasını oluşturan Moda ve Beykoz yarışları tarihsel açıdan ortaya konulmuştur. Konu hakkında literatür taraması yapılmış, arşiv belgeleri ve döneme ait süreli yayınlar incelenerek düzenlenen yarışlara dair ayrıntılar tespit edilmeye çalışılmıştır. Geçmişi XVI. yüzyıla dayanan Boğaziçi’ndeki yarışların XX. yüzyılın başlarına kadar devam ettiği ve Cumhuriyet Türkiye’sine bir gelenek olarak intikal ettiği anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Moda, Beykoz, Donanma Cemiyeti, Müdafaa-i Milliye Cemiyeti, Deniz yarışları

MODA AND BEYKOZ SEA RACES (1913)

Öz

This research subject is that, organizing sea races of 33 days apart at the Bosphorus in the fall of 1913. The first of the races was held in Moda Bay on Sunday 7th September 1913, and latter on Friday 10th October 1913 in Beykoz Beach. While the Moda races were organized by the Navy Association, the Beykoz races were organized for the benefit of the the Association of National Defense. It was briefly mentioned within the scope of our research to the sea races organized in the Ottoman Empire in the preceding period. Moda and Beykoz racing that constitutive the focal point of our research has been presented from a historical perspective. It was made a literature review on the subject; archive documents and periodicals of the Ottoman period were examined and the details about the racing organized were tried to make firm. It is understood that going back to the 16th century the race of the Bosphorus, continued until the early 20th century, and it has inherited as a tradition to Republic of Turkey.

Anahtar Kelimeler

Moda, Beykoz, The Navy Association, The Associaton of National Defense, Sea races

Kaynakça

• AKIN, Yiğit, Gürbüz ve Yavuz Evlatlar Erken Cumhuriyet’te Beden Terbiyesi ve Spor, İletişim Yayınları, İstanbul 2004.
• ARI, Kemal, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Türkiye’de Denizcilik Ülküsü ve Bu Alanda Yeni Bir Kültür Oluşturma Çabaları”, Türk Denizcilik Tarihi Sempozyumu 2010 ve Türk Denizcilik Ticareti Tarihi II Bildiriler Kitabı, İstanbul 2010, ss. 162-169.
• ARIKAN, Refik, “Beykoz’da Yeni Sporlar: Kayık Yarışları ve Kriket”, Beykoz 2019 Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Beykoz Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul 2020, ss. 745-762.
• ATABEYOĞLU, Cem, “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Spor”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 6, İletişim Yayınları, İstanbul 1985, ss. 1474-1518.
• AYDIN, Hakan, “İdman (1913-1914): İlk Kapsamlı Spor Dergisi Üzerine Bir İnceleme”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 1, S. 27 (2009), ss. 153-169.
• BAYUR, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, C. II, II. Kısım, TTK Yayınları, Ankara 1991.
• BEŞİKÇİ, Mehmet, “Militarizm, Topyekûn Savaş ve Gençliğin Seferber Edilmesi: Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı İmparatorluğu’nda Paramiliter Dernekler”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, S. 8 (Bahar 2009), ss. 49-92.
• BOSTAN, İdris, Osmanlı Bahriye Teşkilâtı: XVII. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, TTK Yayınları, Ankara 1992.
• DAĞLAR, Oya, “II. Meşrutiyet’in İlanının İstanbul Basını’ndaki Yansımaları (1908)”, İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S. 38 (Mart 2008), ss. 141-159.
• ERTÜRKMEN AKSOY, Bengi Su, İstanbul Kent Mekânlarında “Yüksek Sosyete” İletişim Ağı ve Modernlik Halleri, 1856-1896, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 2019.
• ERTÜRKMEN AKSOY, Bengi Su -Neşe Gurallar, “19. Yüzyılın İkinci Yarısında İstanbul Gemicilik Şenlikleri: Büyükada (Prinkipo) Regattaları ve Adanın Dönüşümü”, Metu Journal of the Faculty of Architecture, C. 37, S. 1 (Haziran 2020), ss. 117-148.
• İstanbul’da Deniz Sefası: Deniz Hamamından Plaja Nostalji, yay. haz. Zeynep Ögel-Gülru Tanman-Emir Alışık, Pera Müzesi Yayınları, İstanbul 2018.
• KAHRAMAN, Âtıf, Osmanlı Devlet’inde Spor, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1995.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. IX, TTK Yayınları, Ankara 1996.
• KIRBAÇ, Safiye, “Malûlîn-i Askeriyye’ye Muâvenet Heyeti (Malûl Askerlere Yardım Kurulu) ve İstanbul’daki Etkinlikleri (1917-1922)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 1, 2002, ss. 209-226.
• KUBAN, Doğan, İstanbul Bir Kent Tarihi Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul, çev. Zeynep Rona, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2000.
• KUNTER, Halim Baki, Eski Türk Sporları Üzerine Araştırmalar, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul 1938.
• KUZUCU, Kemalettin, “İstanbul’un Spor Tarihi ve Mekânları”, Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, C. 4, İstanbul 2015, ss. 490-531.
• “Kürek”, Morpa Spor Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul 1997, ss. 42-59.
• ÖZÇELİK, Selahittin, Donanma-yı Osmanî Muavenet-i Milliye Cemiyeti, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2000.
• ÖZLÜ, Hüsnü, “Arşiv Belgeleri Işığında Balkan Savaşları’nda Ege Adaları’nın İşgali Süreci”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C. XII, S. 25 (Güz 2012), ss. 9-32.
• Şemseddin Sâmi, Kâmûs-ı Türkî, Enderun Kitabevi, İstanbul 1989.
• USLU, Dilara, “Kabotaj Kanunu Etkinliklerinden Bir Seyir: İzmit Deniz Yarışları (10 Temmuz 1938)”, Uluslararası Çoban Mustafa Paşa ve Kocaeli Tarihi-Kültürü Sempozyumu IV Bildirileri, C. 2, Kocaeli 2018, ss. 1257-1267.
• UYAR, Mesut, “Osmanlı Askerî Rönesansı: Balkan Bozgunu ile Yüzleşmek”, Türkiye Günlüğü, S. 110 (Bahar 2012), ss. 65-74.
• ÜNLÜ, Hasan, Veliahd Yusuf İzzeddin Efendi (1857-1916), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2019.
• YAMAK ATEŞ, Sanem, Asker Evlatlar Yetiştirmek II. Meşrutiyet Döneminde Beden Terbiyesi, Askerî Talim ve Paramiliter Gençlik Örgütleri, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.
• YILMAZ, Fehmi, Osmanlı Tarih Sözlüğü, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2010.
• ZAMACI, Ayşe, Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti ve Faaliyetleri, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Edirne 2015.