BİRİNCİ MECLİS’TE HASAN BASRİ (ÇANTAY) BEY’İN SİYASİ MÜCADELESİNDEN KESİTLER (1920-1923)

Yıl 2022, Sayı: 10, 47 - 90, 31.01.2022

Zeki Çevik

Öz

I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı Devleti’nin imzaladığı Mondros Mütarekesi’ne göre İtilaf Devletleri’nin haksız işgal ve uygulamaları hemen başladı. Türk Milleti ise, Anadolu ve Trakya’da birbirinden bağımsız Müdafaa-i Hukuk anlayışıyla örgütlenmeye başladı. Genellikle tecrübeli İttihat ve Terakki kadrolarının kurduğu cemiyetlerde kongreler düzenlendi. Bu kongrelerde başlangıçta mahalli, ancak giderek bölgesel ve ulusal ölçekte ve tam bağımsızlığı amaçlayan kararlar alınarak uygulamaya geçildi. Kuva-yı Milliye dediğimiz gönüllü direniş birlikleri de bu kararlar sonucu oluşmuştur.

Batı Anadolu’da, özellikle 15 Mayıs 1919’da İzmir’in Yunan kuvvetlerince işgali ile başlayan katliamlar bu örgütlenmeyi hızlandırmıştır. Hatta ülke geneline yayılmasına ve bütünleşmesine sebep olmuştur. Balıkesir’de de işgalden bir gün sonra başlayan örgütlenmede ve halkın bilinçlenmesinde, Hasan Basri Bey’in katkıları büyüktür. O, yeri gelmiş çıkardığı Ses Gazetesi ile İtilaf Devletleri ve İstanbul Hükümeti’ni çileden çıkaracak yayınlar yapmış, yeri gelmiş silahı eline alarak yurt savunmasında ölümü göze almıştır.

I. TBMM’ye de Karesi Mebusu olarak seçilen Hasan Basri Bey, Meclis’in en çok söz alıp konuşan mebuslarından birisi olmuştur. Bu çalışmada Onun Meclis açık ve gizli oturumlarında zabıtlara geçen konuşmalarından, çeşitli konulardaki görüş ve düşüncelerinden örneklere yer verilmiştir. Böylece Hasan Basri Bey’in siyasi mücadelesinin aydınlanlanmasına katkı sağlamak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri, Kuva-yı Milliye, Müdafaa-i Hukuk, Batı Anadolu, Balıkesir., Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri, Kuva-yı Milliye, Müdafaa-i Hukuk, Batı Anadolu, Balıkesir.

SECTIONS FROM THE POLITICAL STRUGGLE OF HASAN BASRI (ÇANTAY) BEY IN THE FIRST ASSEMBLY (1920-1923)

Öz

According to the Armistice of Mudros, signed by the Ottoman Empire at the end of World War I, the unfair occupation and practices of the Entente States started immediately. The Turkish Nation, on the other hand, started to organize in Anatolia and Thrace with the understanding of Defense of Law, independent of each other. Generally, congresses were held in societies founded by experienced Committee of Union and Progress cadres. In these congresses, decisions were made initially locally, but gradually on a regional and national scale and aimed at full independence, and they were put into practice. Voluntary resistance units, which we call Kuva-yı Milliye, were formed as a result of these decisions.

The massacres that started in Western Anatolia, especially with the occupation of Izmir by the Greek forces on May 15, 1919, accelerated this organization. It even led to its spread and integration throughout the country. Hasan Basri Bey made great contributions to the organization that started one day after the invasion and to raise awareness of the people in Balıkesir. He made publications that would infuriate the Allied Powers and the Istanbul Government with the Ses Newspaper, which he had published, and he risked death in the defense of the country by taking the gun in his hand.

Hasan Basri Bey, who was elected as the Karesi Deputy to the I. GNAT, became one of the parliamentarians who spoke the most. In this study, examples of his speeches, which were recorded in the open and secret sessions of the Assembly, and his views and thoughts on various issues are given. Thus, it is aimed to contribute to the enlightenment of Hasan Basri Bey's political struggle.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Empire, Entente States, National Forces, Defense of Law, Western Anatolia, Balikesir.

Kaynakça

• Referans1: Çantay, Hasan Basri, Kara Günler ve İbret Levhaları, Ahmed Said Matbaası, İstanbul 1964. Referans2: Çevik, Zeki, Milli Mücadele’de Müdafaa-i Hukuk’tan Halk Fırkası’na Geçiş(1918- 1923),Atatürk Araştırma Merkezi Yayını, Ankara 2002.