II. DÜNYA SAVAŞI’NDA İZMİR YAHUDİLERİNİN SOSYAL VE EKONOMİK DURUMU

Yıl 2022, Sayı: 10, 263 - 290, 31.01.2022

Onur Yılmaz

Öz

II. Dünya Savaşı’nın olumsuz etkileri, dünyanın birçok yerinde olduğu gibi İzmir’de de hissedilmiştir. Yüzyıllardır İzmir ve çevresinde yaşayan ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla birlikte İzmir’in tek azınlık topluğu hâline gelen İzmir Yahudileri, bu zorlu savaştan sosyoekonomik olarak etkilenmiştir. Bu araştırmada, II. Dünya Savaşı yıllarında İzmirli Yahudilerin, sosyoekonomik durumu ve sosyal konumu ele alınmıştır. Bu inceleme, “II. Dünya Savaşı yıllarında, İzmirli Yahudilerin İzmir’in sosyal ve iktisadi yaşamındaki yeri nedir?” sorusuna cevap aramaktadır.
Bu araştırmanın veri kaynaklarını, İzmir Musevi Cemaati Vakfı Arşivi, İzmir Ticaret Odası Arşivi, dönemin basınından yapılan taramalar ve araştırma çalışmalarından derlenen bilgiler oluşturmaktadır. İncelemelerden derlenen veriler analiz edilip okunabilir hale getirilerek İzmir Yahudilerinin II. Dünya Savaşı yıllarındaki sosyal ve ekonomik durumu değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Bu çalışma, II. Dünya Savaşı’nın kargaşalı günlerinde halk arasında “gizli zengin” olarak görülen ve isimleri İzmir basınında bazı ihtikâr (vurgunculuk) olaylarıyla anılan İzmirli Yahudilerin sosyoekonomik ve mesleki durumlarını ortaya koyarak bu iddiaların gerçekliğini tartışmayı amaçlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Yahudiler, İzmir, II. Dünya Savaşı, İzmir Yahudileri

THE SOCIAL AND ECONOMIC STATUS OF İZMİR JEWS IN THE SECOND WORLD WAR

Öz

The devastating effect of the World War II was felt in İzmir as well as all over the world. The Jews of Izmir, who have lived in and around Izmir for centuries and became the only minority community in Izmir with the establishment of the Republic of Turkey, were socioeconomically affected by this difficult war period. In this study, the existence and position of the Jews of Izmir in the economy of Izmir during the World War II were discussed. This review, “What is the place of the Jews of Izmir in the social and economic life of Izmir during the years of World War II?” seeks an answer to the question.
The data sources of this research consist of the archive of the İzmir Jewish Community Foundation, the archive of the İzmir Chamber of Commerce, the scans made from the press of the period and the information compiled from the research studies. By analyzing the statistical data obtained from the examinations, the Jews of Izmir socioeconomic situation during the World War II was tried to be evaluated.
This study aimed to discuss the reality of these claims by revealing the socio-economic and professional status of the Jews of Izmir, who were seen as "hidden rich" among the people and whose names were mentioned with some profiteering incidents in the Izmir press in the tumultuous days of the World War II.

Anahtar Kelimeler

Jews, İzmir, World War II, İzmir Jews

Kaynakça

• Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1914-1980), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara, 1987.
• Bali, Rıfat N. Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri Aliya: Bir Toplu Göçün Öyküsü (1946-1949), 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• Bali, Rıfat N. Cumhuriyet Yıllarında Türkiye Yahudileri, Bir Türkleştirme Serüveni 1923-1945, 3. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000.
• Bali, Rıfat N. “II. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Azınlıklar-I “Yirmi Kur’a İhtiyatlar” Olayı”, Tarih ve Toplum, Sayı: 179, Cilt: 30, Kasım 1998, ss. 4-18.
• Bali, Rıfat N. “II. Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Azınlıklar-II - Balat Fırınları Söylentisi” Tarih ve Toplum, Cilt: 30, Aralık 1998, Sayı: 180, s. 11-17.
• Bora, Siren. “İzmir Bornova Yahudi Mezarlığı”, İzmir Araştırmaları Dergisi, Sayı: 2, 2015, 39-83.
• Bora, Siren. Bir Semt Bir Bina: Karataş Hastanesi ve Çevresinde Yahudi İzleri, İzmir Büyükşehir Belediyesi Yayınları, İzmir, 2015.
• Bora, Siren. İzmir Yahudileri Tarihi (1908-1923), Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın, İstanbul, 1995.
• Danon, Dina. The Jews of Ottoman İzmir A Modern History, Stanford University Press, Stanford-California, 2020.
• Galanti, Avram. Türkler ve Yahudiler Tarihi, Siyasi Tetkik, Tan Matbaası, İstanbul, 1947.
• Güçlü, Muhammet. “Varlık Vergisi ve İzmir Uygulaması”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Sayı: 1, Cilt: 8, 1993, ss. 157-182.
• Koçak, Cemil. Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), Cilt: 2, İletişim Yayınları, İstanbul, 1996.
• Nahum, Henri. İzmir Yahudileri, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000.
• Okçay, Hale. “İzmir Sefarad Musevileri: Azınlık Kimliğinin Sosyolojik Değerlendirmesi”, Cumhuriyet, Demokrasi ve Kimlik, (Ed. Nuri Bilgin), Bağlam Yayınları, İstanbul, 1997, ss. 381-387.
• Sevilla-Sharon, Moshe. Türkiye Yahudileri Tarihsel Bakış, Kudüs İbrani Üniversitesi, Jerusalem, 1982.
• Serçe, Erkan. “İzmir’de Muhtarlık Teşkilatının Kurulması ve İzmir Mahalleri”, Kebikeç, Sayı: 7-8, 1999, ss. 155-170.
• Yılmaz, Onur. İkinci Dünya Savaşı’nda İzmir Yahudileri, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir, 2017.