TASFİYE TALEPNAMELERİNE GÖRE MÜBADİLLERİN İSKÂNI: KIRKLARELİ ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Sayı: 10, 151 - 186, 31.01.2022

Kader Akdağ Sarı

Öz

Yunanistan ile Türkiye arasında 30 Ocak 1923 tarihinde imzalanan “Türk-Rum Nüfus Mübadelesine İlişkin Sözleşme ve Protokol Anlaşması” sonucunda yaklaşık iki milyon kişiyi etkileyen göç süreci başlamıştır. Batı Trakya’daki Türkler ile İstanbul’daki Rumların kapsam dışı tutulduğu mübadele anlaşma sonrası, demografik ve iktisadi dengeleri etkileyen önemli bir dönüşüm süreci başlamıştır. Türk-Yunan mübadele anlaşması öncesi de yoğun göç hareketleriyle karşı karşıya kalan Kırklareli’ne, 1923-1929 yılları arasında resmî verilere göre mübadil olarak göç eden kişi sayısı 34.208’dir. Lozan Anlaşması sonrasında mübadillerin memleketleri ve iskân edildiği yerleşim yerlerini tespit etmek, araştırmacılar açısından büyük önem taşımaktadır. Bu eksikliği giderebilecek ve mübadele sürecine ışık tutabilecek kaynaklar arasında Tasfiye Talepnameleri yer almaktadır. Dönemin önemli bir kaynağı olan bu belgelerde; mübadillerin kimlik bilgileri, sahip oldukları menkul ve gayrimenkullerin kayıtlarının yanı sıra memleketleri, iskân edildikleri yerleşim yerleri ve meslek bilgileri yer almaktadır. Çalışmada, Kırklareli merkez ve kazalarını kapsayan toplam 630 tasfiye talepnamesinden yararlanılmıştır. Böylelikle Kırklareli’nde iskân edilen mübadillere ilişkin verilerin elde edilmesine katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nüfus Mübadelesi, Kırklareli, Tasfiye Talepnamesi, Lozan Antlaşması, İskân

Destekleyen Kurum

Destekleyen Kurum bulunmamaktadır.

SETTLEMENT OF EXCHANGES ACCORDING TO LIQUIDATION REQUISITIONS: THE CASE OF KIRKLARELİ

Öz

As a result of the "Convention concerning the Exchange of the Greek and Turkish Populations and Protocol" signed between Greece and Turkey on January 30, 1923, the migration process began, affecting around two million people. Following the exchange agreement, in which the Turks in Western Thrace and the Greeks in Istanbul were excluded, a significant transformation process began, affecting the demographic and economic balances. According to official records, between 1923 and 1929, 34,208 persons relocated to Kırklareli, which had experienced migration before the Turkish-Greek population exchange agreement. It's crucial for researchers who want to look into where these migrants originated from, where they settled down, and real estate records in the places they left. One of the most essential sources of information concerning the exchange process is Liquidation Requests. The identifying information, moveable and immovable goods, hometowns, places of residence, and professions of the exchanged persons are all included in these documents. In the study, a total of 630 liquidation requisitions belonging to Kırklareli were used. Thus, it is aimed to contribute to the analysis of the data on the population exchange settlement in Kırklareli.

Anahtar Kelimeler

Exchange of Population, Kırklareli, Liquidation Requisition, Treaty of Lausanne, Settlement.

Kaynakça

• BCA., Toprak İskân Genel Müdürlüğü (Muhacirin Fonu), Fon Kodu: 272.0.0.12.
• BCA., Muhtelit Mübadele Komisyonu Tasfiye Talepnameleri, Fon Kodu: 130.16.13.2.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (TBMMZC), Devre 3, Cilt X, İçtima 3, 6.11.1924.
• 1930 İstatistik Yıllığı, İstatistik Umum Müdürlüğü, Ankara 1930. 1930-1931 İstatistik Yıllığı, Hüsnütabiat Matbaası, Ankara 1931.
• AĞANOĞLU, H. Yıldırım, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Balkanların Makûs Talihi Göç, Kum Saati, İstanbul, 2001.
• ARI, Kemal, Büyük Mübadele Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923.1925), 2. bs, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2000.
• BELLİ, Mihri, Türkiye. Yunanistan Nüfus Mübadelesi, (çev). Müfide Pekin, 2. bs, Belge Yayınları, İstanbul, 2006.
• Dr. Ahmet Hamdi, Türkiye’nin Sıhhi İçtima.i Coğrafyası Kırkkilise “Kırklareli” Vilayeti, (çev.) Sinan Şanlıer, Kağıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi, İstanbul, 1341.
• KARPAT, Kemal, Osmanlı Nüfusu 1830.1914, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
• MANGO, Andrew, Atatürk Modern Türkiye’nin kurucusu, (çev.) Füsun Doruker, 9. bs, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2012.
• BAYTAL, Yaşar, “Balkanlar’dan Anayurda Yapılan Göçler ve Türkiye Açısından Sonuçları (1912.1925)”, Turkish Studies, Cilt XIII, Sayı 1, 2018, ss. 13-28.
• ÇELEBİ, Ercan, “Mübadillerin Yunanistan’daki Mal Kayıtları ve Muhtelit Mübadele Komisyonu Tasfiye Talepnameleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmalar Dergisi, Cilt V, Sayı 12, 2006, ss. 35-46.
• ÇETİN, Necat, “Mübadil Tasfiye Talepnamelerine Göre Denizli’ye İskân Edilen Mübadillerin Memleketleri ve İskân Edildikleri İdari Birimler”, Belgi, Sayı 6, 2013, ss. 755-769.
• GÖÇER, Güngör, “Mübadelenin Dikenli Yollarında Mübadele İnsanları”, Cilt I, VII. Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Gece Kitaplığı, Edirne 2019, ss. 389-421.
• KAYA, Mehmet ve Aysun Deveci, “Tasfiye Talepnamelerine Göre Ankara Vilayetinde Mübadillerin Yerleştirilmesi”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi”, Cilt XIV, Sayı 29, 2014, ss. 175-188.
• KÖÇKÜN, Elmas, “Tasfiye Talepnamelerine Göre Mübadeleye Tabi Tutulan Roman Topluluklarının Sosyal ve Ekonomik Durumu”, Uluslararası Beşeri ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi, Cilt IV, Sayı 2, 2020, ss. 142-165.
• ÖKSÜZ, Hikmet ve Ülkü Köksal, “Cumhuriyetin İlk Yıllarında Balkanlardan Türkiye’ye Gelen Göçmenlerde Sosyal ve Kültürel Uyum”, Göç Konferansı 2017 Seçilmiş Bildiriler, (haz.) Ali Tilbe, Sonel Bosnalı, Yusuf Topaloğlu, Transnational Press London, London 2017, ss. 197-214.
• ÖZKAN YILDIZER, Elif ve Hayat Zengin Çelik, “Lozan Antlaşması ve Tasfiye Talepnameleri Kapsamında Mübadillerin 1923 ve 1930 Yılları Arasında İzmir Kentine İskânı”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmalar Dergisi, Cilt XX, Sayı 41, 2020, ss. 579-621.
• ÖZTÜRK, Gülin, “Tasfiye Talepnameleri Işığında Mübadillerin Yerleştirilmesi: “Adana Örneği”, Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt XXXI, Sayı 1, 2016, ss. 247-276.
• SEPETÇİOĞLU, Tuncay Ercan, “İki Tarihsel ‘Eski’ Kavram, Bir Sosyo.Kültürel ‘Yeni’ Kimlik: Mübadele Nedir, Mübadiller Kimlerdir?”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı 180, 2014, ss. 49-84.
• ŞENTÜRK, Ayşegül, “Çanakkale Vilâyetine Mübadillerin Yerleştirilmesi (1923-1930): Tasfiye Talepnamelerine Göre Bir İnceleme ve Değerlendirme”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Cilt XVI, Sayı 25, 2018, ss. 285-316.
• ÖZDOĞAN, Hamide, Kırklareli İli Köy Adları İncelemesi, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli, 2016.
• ÖZKAN, Aytaç, Mübadelenin Edirne Vilayeti Uygulaması ve Sosyo.Ekonomik Etkileri, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2015.