BOLU’DA GENÇLİK VE SPOR BAYRAMI KUTLAMALARI (1936-1950)

Yıl 2022, Sayı: 11, 155 - 196, 13.09.2022

Erol Evcin

Öz

Mondros Mütarekesi sonrasında Anadolu’nun dört bir yanında baş gösteren işgal hareketleri ve Osmanlı İdaresinin bu girişimleri sükût içinde karşılaması nedeniyle Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmak suretiyle Millî Mücadele’yi teşkilatlandırma yoluna gitmiştir. Bu suretle Anadolu’nun ve Türk milletinin kurtuluşu yolunda atılan ilk önemli adımı sembolize eden bu tarih bir anlamıyla cumhuriyetin ilanına ve inkılaplara uzanan süreç için de başlangıç teşkil etmiştir. Gerek ülke sathında kutlanmaya başlayan bu hadise gerekse Birinci Dünya Savaşı’ndan cumhuriyet dönemine uzanan süreçte gelenekselleşerek her sene mayıs ayında düzenlenmekte olan genç talebelere yönelik sportif etkinlikler nihayetinde 1938’de TBMM tarafından çıkarılan yasa ile “Gençlik ve Spor Bayramı”nın ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu bayramın ortaya çıkmasında hiç şüphesiz ki Gazi Mustafa Kemal’in ve yeni Türk devletinin gençliğe ve spor faaliyetlerine verdiği önem büyük ölçüde etkili olmuştur. Bayram vesilesiyle Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkmak suretiyle ülkenin kurtuluşu yolunda attığı ilk esaslı adım ile ülkenin geleceğini emanet ettiği Türk gençliği arasında sıkı bir bağ kurulmuştur.

Bu çalışma münasebetiyle Bolu’da düzenlenen “Gençlik ve Spor Bayramı” kutlamaları incelenmiştir. Bolu şehrindeki bu etkinlikler vesilesiyle Mustafa Kemal Paşa’nın Türk milletinin sinesine yaslanarak çıktığı kutlu yolculuk her sene coşku ve heyecan içinde anılmıştır. Ülkenin geleceğini temsil eden gençler idrak, kuvvet ve kudret ifadesi olarak icra ettikleri sportif gösterileri ile bu kutlamalarda yer almıştır. Resmî erkânı, halkı ve gençleri bir araya getiren bayram kutlamaları bütün ülkede olduğu gibi Bolu’da da millî şuurun kuvvetlendirilmesi, birlik ve beraberlik anlayışının pekiştirilmesi ve gençlerin sportif yeteneklerinin sergilenmesi hususunda önemli bir rol oynamıştır.

Anahtar Kelimeler

19 Mayıs, Gençlik ve Spor Bayramı, Mustafa Kemal Atatürk, İsmet İnönü, Bolu.

YOUTH AND SPORTS DAY CELEBRATIONS IN BOLU (1936-1950)

Öz

Due to the occupation movements that started all over Anatolia after the Armistice of Mondros and the fact that the Ottoman Administration was unresponsive to these initiatives, Mustafa Kemal Pasha went on the way of organizing the National Struggle by going to Samsun on May 19, 1919. In this way, this date, which symbolizes the first important step taken towards the liberation of Anatolia and the Turkish nation, has literally become the beginning of the process leading to the proclamation of the republic and the revolutions. Both this event, which began to be celebrated on the territory of the country, and the sporting events for young students, which became traditional during the process stretching from the First World War to the republican period and are held in May every year, eventually led to the emergence of the “Youth and Sports Holiday” by the law passed by the Parliament in 1938. Undoubtedly, the importance given by Gazi Mustafa Kemal and the new Turkish state to youth and sports activities was largely instrumental in the emergence of this holiday. On the occasion of the holiday, a close bond was established betweenMustafa Kemal Pasha's first fundamental step towards the liberation of the country by decamping to Samsun and the Turkish youth to whom he entrusted the future of the country.

The celebrations of the “Youth and Sports Day” held in Bolu on the occasion of this study have been examined. On the occasion of these events in the city of Bolu, the journey of Mustafa Kemal Pasha, leaning on the sin of the Turkish nation, has been commemorated every year with enthusiasm and excitement. Young people representing the future of the country took part in these celebrations with their sporting shows that they performed as an expression of intelligence and strength. The holiday celebrations, which brought together the official decency, the people and the young people, played an important role in strengthening the national consciousness, strengthening the understanding of unity and togetherness and demonstrating the sporting abilities of young people in Bolu, as well as in the whole country.

Anahtar Kelimeler

May 19, Youth and Sports Day, Mustafa Kemal Ataturk, Ismet Inonu, Bolu.

Kaynakça

• Referans1 CDA, 0000000000000000000000.MF.MKT.1234-10.H.17.07.1336.
• Referans2 CDA, 0000000000000000000000.490.1.0.0.3.12.34.
• Referans3 CDA, 0000000000000000000000.490.01.3.13.6.
• Referans4 CDA, 0000000000000000000000.490.01.4.16.7.
• Referans5 CDA, 0000000000000000000000.490.1.0.0.4.6.7.
• Referans6 CDA, 0000000000000000000000.490.1.0.0.1.17.8.
• Referans7 CDA, 0000000000000000000000.490.1.0.0.4.20.15.
• Referans8 CDA, 0000000000000000000000.490.1.0.0.3.13.16.
• Referans9 CDA, 0000000000000000000000.490.01.3.15.18.
• Referans10 CDA, 0000000000000000000000.490.1.0.0.5.26.19.
• Referans11 CDA, 0000000000000000000000.490.1.0.0.982.808.21-51.
• Referans12 CDA, 0000000000000000000000.490.1.0.0.1070. 1101.3.55-56.
• Referans13 CDA, 0000000000000000000000.30.10.0.0.198.353.5.
• Referans14 CDA, 0000000000000000000000.30.10.0.0.145.39.1.
• Referans15 CDA, 0000000000000000000000.30.10.0.0.145.40.3.
• Referans16 “Beden Terbiyesi Kanunu”, Resmî Gazete, 16 Temmuz 1938, S.3961, Kanun No: 3530, Kabul Tarihi: 29/06/1938.
• Referans17 “Lise ve Orta mektepler Talimatnamesi”, Resmî Gazete, S.1710, 17 Kânûn-ı Sânî 1931.
• Referans18 “Muallim Mektepleri Talimatnamesi”, Resmî Gazete, S.1713, 31 Kânûn-ı Sânî 1931.
• Referans19 “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkında Kanun”, Resmî Gazete, 1 Haziran 1935, S.3017, Kanun No: 2739, Kabul Tarihi: 27/5/1935.
• Referans20 “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki 2739 Sayılı Kanuna Ek Kanun”, Resmî Gazete, 4 Temmuz 1938, S.3950, Kanun No:3466, Kabul Tarihi: 20/6/1938.
• Referans21 “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki 2739 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesine Bir Fıkra ve Mezkûr Kanuna Bir Madde İlâvesine Dair Kanun Lâyihası ve Dâhiliye Encümeni Mazbatası”, TBMM ZC. D.5, C.26, İ.3, 75. İnikad, 13.VI.1938.
• Referans22 “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki 2739 Sayılı Kanunun 2 nci Maddesine Bir Fıkra ve Mezkûr Kanuna Bir Madde İlâvesine Dair Kanun Lâyihası ve Dâhiliye Encümeni Mazbatası”, TBMM ZC, D.V, C.26, İ.3, 78. İnikad, 20.VI.1938.
• Referans23 “Ulusal Bayram ve Tatil Günleri Hakkında Kanun, Resmî Gazete, 19 Mart 1981, S.17284, Kanun No: 2429, Kabul Tarihi: 17/3/1981.
• Referans24 Von Hoff, Genç Dernekleri Teşkili Hakkında Kanun-ı Muvakkat ve Talimatname, Matbaa-ı Askerî, Dersaadet 1332.
• Referans25 “19 Mayıs 1919 Gençlik ve Spor Bayramı”, Bolu, S.1682, 19 Mayıs 1949, s.1-2.
• Referans26 “19 Mayıs 1919”, Hâkimiyet-i Milliye, S.3893, 19 Mayıs 1932, s.1.
• Referans27 “19 Mayıs Bayramı”, Bolu, S.1887, 21 Mayıs 1953, s.1.
• Referans28 “19 Mayıs Bayramı”, Hâkimiyet-i Milliye, S.2825, 24 Mayıs 1929, s.3.
• Referans29 “19 Mayıs Bayramının 19. Yılı”, Ulus, 19 Mayıs 1938, s.1.
• Referans30 “19 Mayıs Gençlik Bayramı”, Bolu, S.1425, 25 Mayıs 1944, s.1.
• Referans31 “19 Mayıs Gençlik Bayramı”, Bolu, S.1484, 24 Mayıs 1945, s.1.
• Referans32 “19 Mayıs Gençlik Bayramı”, Bolu, S.1836, 22 Mayıs 1952, s.1.
• Referans33 “19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı”, Bolu, S.1249, 23 Mayıs 1940, s.1.
• Referans34 “19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı”, Güzel Bolu, S.46, 22 Mayıs 1949, s.1-2.
• Referans35 “19 Mayıs Günü”, Bolu, S.1045, 14 Mayıs 1936, s.1.
• Referans36 “19 Mayıs Hazırlıkları”, Bolu, S.1095, 13 Mayıs 1937, s.1.
• Referans37 “19 Mayıs Spor Bayramı”, Bolu, S.1044, 7 Mayıs 1936, s.1.
• Referans38 “19 Mayıs’ın Yıl Dönümü, Samsun’da Bayram”, Hâkimiyet-i Milliye, S.2107, 20 Mayıs 1927, s.1.
• Referans39 “19 Mayıs”, Bolu, S.1531, 23 Mayıs 1946, s.1.
• Referans40 “19 Mayıs”, Yeşil Bolu, S.75, 23 Mayıs 1948, s.1-2.
• Referans41 “Akçakoca Halkevinde Temsil Faaliyeti”, Bolu, S.1248, 16 Mayıs 1940, s.2.
• Referans42 “Ankara Mekteplerinin Terbiye-i Bedeniye Şenliği”, Hâkimiyeti Milliye, S.2458, 11 Mayıs 1928, s.1.
• Referans43 “Ankara’da 19 Mayıs Şenlikleri”, Cumhuriyet, 20 Mayıs 1938, s.1, 7.
• Referans44 “Ankara’da İlk Mekteplerin İdman Bayramı”, Cumhuriyet, S.734, 24 Mayıs 1926, s.1-2.
• Referans45 ARIKAN, Hayrettin, “19 Mayıs ve Türk Gençliği”, Bolu, S.1682, 19 Mayıs 1949, s.1, 3.
• Referans46 “Atatürk Stadyuma Şeref Verdiler”, Ulus, 20 Mayıs 1938, s.1, 8.
• Referans47 “Atatürk’e Tazim ve Şükran”, Ulus, 20 Mayıs 1938, s.1.
• Referans48 “Atatürk’ün Samsun’a Ayak Bastığı Günün Yıl Dönümü”, Bolu, S.1046, 21 Mayıs 1946, s.1.
• Referans49 “Balo”, Bolu, S.1046, 21 Mayıs 1946, s.1.
• Referans50 “Bayram Hazırlıkları Devam Ediyor”, Yeşil Bolu, S.74, 16 Mayıs 1948, s.2.
• Referans51 BEŞER, Aziz, “Düzce’de Gençlik ve Spor Bayramı”, Güzel Bolu, S.46, 22 Mayıs 1949, s.2.
• Referans52 “Bolu Kız Enstitüsü’nde Geçit”, Yeşil Bolu, S.30, 25 Mayıs 1947, s.1.
• Referans53 “Bolu Ortaokul Müsameresi”, Yeşil Bolu, S.30, 25 Mayıs 1947, s.1.
• Referans54 “Bolu’da 19 Mayıs Şenlikleri”, Yeşil Bolu, S.75, 23 Mayıs 1948, s.1.
• Referans55 “Bolu’da 1930-1931 Ders Döneminde Jimnastik Şenlikleri”, Bolu Ortaokulu Dergisi, S.1, Resimli Ay Basımevi, İstanbul 1935-1936, s.37.
• Referans56 “Bolu’da İdman Şenliği”, Ulus, 29 Nisan 1935, s.2.
• Referans57 “Bolu’da Jimnastik Şenlikleri”, Ulus, 3 Mayıs 1935, s.5.
• Referans58 “Bolu’da Spor Şenlikleri”, Ulus, 21.7.1937, s.2.
• Referans59 “Büyük Gazi'nin Milletine Teşekkürü”, Hâkimiyet-i Milliye, S.4251, 22 Mayıs 1933, s.1.
• Referans60 DAVER, Abidin, “19 Mayıs…”, Cumhuriyet, 19 Mayıs 1938, s.1, 7.
• Referans61 “Dün 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı”, Bolu, S.1631, 20 Mayıs 1948, s.1, 3.
• Referans62 “Dün Ankara, Millî Şef Atatürk’ün Yurdu Kurtarmak İçin Samsun’a Çıkışının Yıl Dönümünü Coşkunca Kutladı”, Ulus, S.5319, 20 Mayıs 1936, s.1, 5.
• Referans63 “Dün Her tarafta Jimnastik Şenlikleri Yapıldı”, Hâkimiyet-i Milliye, S.3182, 24 Mayıs 1930, s.1, 3.
• Referans64 “Dün Liseler İdman Bayramı Yapıldı”, Cumhuriyet, 17 Mayıs 1340, s.1.
• Referans65 “Düzce’de 19 Mayıs Bayramı”, Yeşil Bolu, S.75, 23 Mayıs 1948, s.2.
• Referans66 “Düzce’de 19 Mayıs Hazırlığı”, Yeşil Bolu, S.74, 16 Mayıs 1948, s.2.
• Referans67 “Edirne’den Armağan”, Bolu, S.1392, 20 Mayıs 1943, s.1-2.
• Referans68 Falih Rıfkı, “19 Mayıs”, Hâkimiyet-i Milliye, S.3178, 20 Mayıs 1930, s.1, 3.
• Referans69 “Gençlik ve 19 Mayıs”, Bolu, S.1581, 22 Mayıs 1947, s.1-2.
• Referans70 “Gençlik ve Spor Bayramı”, Bolu, S.1295, 22 Mayıs 1941, s.1.
• Referans71 “Gençlik ve Spor Bayramı”, Bolu, S.1392, 20 Mayıs 1943, s.1-2.
• Referans72 “Gençlik ve Spor Bayramı”, Bolu, S.1786, 31 Mayıs 1951, s.1.
• Referans73 “Gençlik ve Spor Bayramınız Kutlu Olsun”, Bolu, S.1682, 19 Mayıs 1949, s.1.
• Referans74 GÜREL, Ş., “Halkevleri Spor Çalışmaları”, Ülkü, C.14, S.82, Birinci Kânûn 1939, s.367.
• Referans75 “Halkevimiz Postası”, Duygular Bolu Halkevi Mecmuası, S.4, 1 Ağustos 1941, s.16.
• Referans76 IŞITMAN, Tarık Ziya, “19 Mayıs’ın Tarihteki Yeri”, Bolu, S.1096, 20 Mayıs 1937, s.1.
• Referans77 “İkinci İdman Bayramı”, Tedrisat Mecmuası, C.8, S.39, Haziran 1917, s.3-6.
• Referans78 “İlkokul - Melen Köprüsünün Temel Atma Merasimi”, Bolu, S.1198, 25 Mayıs 1939, s.1.
• Referans79 “İlk İdman Bayramı”, Tedrisat Mecmuası, C.6, S.3, İstanbul 1332, ss.283-286.
• Referans80 “İkinci İdman Bayramı”, Tedrisat Mecmuası, C.8, S.39, Haziran 1917, ss.3-6.
• Referans81 “İstanbul Halkevi’nde”, Ulus, 19 Mayıs 1938, s.8.
• Referans82 “İstanbul’da Üçüncü Jimnastik Şenliği, Hâkimiyet-i Milliye, S.3182, 24 Mayıs 1930, s.1.
• Referans83 “İstanbul’daki Jimnastik Şenlikleri”, Hâkimiyeti Milliye, S.2458, 11 Mayıs 1928, s.1.
• Referans84 “İzmir”, Hâkimiyet-i Milliye, S.3182, 24 Mayıs 1930, s.3.
• Referans85 “Kasabamızda Yapılan 19 Mayıs Bayramı”, Bolu, S.1581, 22 Mayıs 1947, s.1-2.
• Referans86 “Kız Enstitüsü’nün Müsameresi”, Bolu, S.1681, 12 Mayıs 1949, s.1.
• Referans87 MANCARCI, Ferit, “19 Mayıs 1919”, Bolu, S.1198, 25 Mayıs 1939, s.1-3.
• Referans88 __________, “Duygu”, Bolu, S.1096, 20 Mayıs 1937, s.1.
• Referans89 “Mektepliler Bayramı Dün Tes’it Edildi”, Cumhuriyet, 15 Mayıs 1341, s.1.
• Referans90 “Memlekette 19 Mayıs”, Hâkimiyet-i Milliye, S.4606, 21 Mayıs 1934, s.4.
• Referans91 “Memlekette 19 Mayıs”, Ulus, 20 Mayıs 1938, s.8.
• Referans92 “Millet Bayramı Günü”, Hâkimiyet-i Milliye, S.4249, 19 Mayıs 1933, s.1, 9.
• Referans93 “Mudurnu Haberleri”, Yeşil Bolu, S.30, 25 Mayıs 1947, s.1.
• Referans94 “Mudurnu Halkevi Çalışmaları”, Bolu, S.1484, 24 Mayıs 1945, s.1.
• Referans95 “Orman Ortaokulunda”, Bolu, S.1149, 26 Mayıs 1938, s.1.
• Referans96 Siirt Mebusu Mahmut, “19 Mayıs”, Hâkimiyet-i Milliye, S.2823, 19 Mayıs 1929, s.1.
• Referans97 “Şehrimizde 19 Mayıs”, Yeşil Bolu, S.30, 25 Mayıs 1947, s.1.
• Referans98 “Şehrimizde Gençlik ve Spor Bayramı”, Güzel Bolu, S.98, 28 Mayıs 1950, s.1-2.
• Referans99 Talât Emin, “Bolu Gençliği ve Spor”, Bolu, 26 Eylül 1935, s.2.
• Referans100 TUNÇOK, Doğdunur, “19 Mayıs”, Yeşil Bolu, S.74, 16 Mayıs 1948, s.2.
• Referans 101 VARLIK, Şadi, “Türk Gençliğinin Günü”, Bolu, S.1392, 20 Mayıs 1943, s.1-2.
• Referans102 Yakup Kadri, “19 Mayıs”, Hâkimiyet-i Milliye, S.2106, 19 Mayıs 1927, s.1.
• Referans103 AKBAYRAK, Hasan, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Millî Bayramlar”, Tarih ve Toplum, S.43, Temmuz 1987, ss.31-38.
• Referans104 AKBULUT, Dursun Ali, “Samsun’un “Gazi Günü” Ya da 19 Mayıs Bayramı”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.XI, S.33, Kasım 1995, ss.771-779.
• Referans105 ALKAN, Mehmet Ö., “Osmanlı İdman Bayramı’ndan Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’na”, Toplumsal Tarih, S.211, Temmuz 2011, ss.30-40.
• Referans106 APAK, Rahmi, On Beş Yıl ve Türk Sporu”, Ülkü, C.12, S.69, İkinci Teşrîn 1938, ss.229-234.
• Referans107 EVCİN, Erol, “Atatürk’ün Spora ve Sporculara Bakışı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 2014, C.33, S.55, ss.303-376.
• Referans108 GÜVEN, Özbay, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Gençlik ve Spor Bayramları”, Toplumsal Tarih, S.65, Mayıs 1998, s.33-38.
• Referans108 İNAN, Afet, “Atatürk'ün Doğum Günü”, Belleten, C.XLIV, S.176, Ekim 1980, ss.629-641.
• Referans109 İNAN, Süleyman, “19 Mayıs Gününün Bayramlaşması”, Bilgi ve Bellek, S.3, Kış 2005, ss.45-66.
• Referans110 KIRŞAN, Nizameddin, “Spor ve Gençlik Bayramı İçin”, Türk Spor Kurumu, S.46, 17 Mayıs 1937, ss.18.
• Referans111 ŞAHİNGÖZ, Mehmet, “Osmanlı’dan Millî Mücadele’ye İstiklâl-i Osmanî Günü Kutlamaları”, Yeni Türkiye Dergisi (Osmanlı Özel Sayısı), C.1, Ankara 1999, ss.194-201.
• Referans112 UZUN, Hakan, “Milletin İradesiyle Oluşan Bir Bayram: Atatürk’ü Anma 19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı ve Atatürk döneminde Kutlanışı”, Karadeniz Araştırmaları, C.6, S.24, Kış 2010, ss.109-125.
• Referans113 ALTUNYA, Niyazi, Millî Eğitimde Mustafa Necati Dönemi, Başarı Yayınevi, İstanbul 2009.
• Referans114 AKCAN, Erol, İttihat ve Terakki Fırkası’nın Paramiliter Gençlik Kuruluşları, AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
• Referans115 ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk (1919-1927), AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997.
• Referans116 Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.2, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1997.
• Referans117 ÇOLAK, Filiz ve Nilgün Nurhan Kara, “19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı’nın Öncüsü Olarak İdman/Jimnastik/Spor Bayramı ve Cumhuriyet’in İlk Yıllarında İzmir’deki Kutlamalar”, İzmir Spor Tarihi içinde, ss.281-299, Editör: Günver Güneş ve Bahri Okumuş, Ütopya Yayınevi, Ankara 2019.
• Referans118 İNAN, Afet, Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2007.
• Referans119 OĞULTÜRK, Lütfi, Bolu’da On iki Söylev, CHP Merkez Nahiye Ocağı Yayınları, Bolu Vilayet Matbaası, Bolu 1941.
• Referans120 TARCAN, Selim Sırrı, Hatıralarım, Türkiye Yayınevi, İstanbul 1946.