ŞEHİR TARİHÇİLİĞİ VE TÜRKİYE’DEKİ YANSIMALARI

Yıl 2022, Sayı: 11, 115 - 131, 13.09.2022

Ahmet Ercivan

Öz

Şehirler, bir toplumda meydana gelen sosyal, siyasi, ekonomik ve idari alandaki değişikliklerin en önemli tanıklarıdır. Hatta şehirler yaşanılan coğrafyanın hafızası gibidir. Genel olarak Şehir tarihi konusunda ilk çalışmalar Batı’da başlamıştır. Türkiye’de ise şehir tarihi konusundaki çalışmalar çok daha sonra gerçekleşmiştir. Avrupa’da şehir tarihi bir disiplin olarak gelişirken, Türkiye’de bu konudaki çalışmalar henüz çok yenidir. Hatta şehir tarihinin bir bilim olup olmadığı dahi tartışma konusu olmuştur. Bütün bunlara rağmen son dönemlerde bu konudaki çalışmalara öncülük eden tarihçiler vardır. Bu çalışmada Avrupa’da başlayan şehir tarihi çalışmalarının, daha sonraki süreçte Türkiye’deki yansımaları üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şehir, Toplum, Yerel Tarih, Nüfus

URBAN HISTORIOGRAPHY AND REFLECTIONS IN TÜRKİYE

Öz

Cities are the most important witnesses of the social, political, economic and administrative changes that occur in a society. In fact, cities are like the memory of the geography where one lives. In general, the first studies on the history of the city started in the West. In Türkiye, the studies on the history of the city took place much later. While urban history is developing as a discipline in Europe, studies on this subject in Türkiye are still very new. It has even been a matter of debate whether the history of the city is a science or not. Despite all this, there are historians who have pioneered studies on this subject in recent times. In this study, the reflections of the urban history studies that started in Europe in the later period in Türkiye are emphasized.

Anahtar Kelimeler

City, Society, Local History, Population

Kaynakça

• Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi 2, Cem Yayınevi, İstanbul, 1995.
• Akkoyunlu, Kıvılcım, Sürdürülebilir Kent, Kent ve Politika: Antik Kentten Dünya Kentine, Der: Ayşegül Mengi, Ankara, İmge Yayınevi, 2007.
• Braudel, Fernand, Civilization and Capitalism, XVth-XVIIIth Century: The Structures of Everyday Life, (Çev. S. Reynolds), 2. Baskı, New York, 1986.
• Bumin, Kürşat, Demokrasi Arayışında Kent, Ayrıntı Yayınevi, İstanbul, 1990.
• Cansever, Turgut, Osmanlı Şehri, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• Dağ, Muhammed, Annales Tarih Ekolü ve Türkiye’de Yerel Tarih Yazımı (1939-2000), Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli, 2020.
• Ergenç, Özer, Osmanlı Klasik Dönem Kent Tarihçiliğine Katkı XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya, Ankara Enstitüsü Vakfı, Ankara 1995.
• Ergenç, Özer, Şehir, Toplum, Devlet, Osmanlı Tarihi Yazıları, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2012.
• Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı, (Çev. Emine Sonnur Özcan), Doğu Batı Yayınları, Ankara 2018.
• Faroqhi, Suraiya, Osmanlıda Kentler ve Kentliler, (Çev. N. Kalaycıoğlu), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1993.
• Gökdemir, Oktay, “Tarih yazımında İki Yeni Yaklaşım: Sözlü ve Yerel Tarih”, (Ed. Ahmet Şimşek), Tarih Nasıl Yazılır? Tarih yazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji, Tarihçi Kitabevi, İstanbul, 2011.
• İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1300-1600, (çev. Halil Berktay), c. 1, Eren Yayınları, İstanbul 2000.
• Kahraman, Seyit Ali ve Dağlı, Yücel, Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2013.
• Kaya, Erol, Kent ve Kentlileşme, İlke Yayınları, İstanbul, 2003.
• Lapidus, Ira M., Muslim Cities in the Later Middle Ages, Cambridge: Harvard University Press, 1967.
• Orhonlu, Cengiz, Osmanlı Devleti’nde Şehircilik ve Ulaşım Üzerine Araştırmalar, (Derleyen Salih Özbaran), Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları No: 31, İzmir 1984.
• Şengül, H. Tarık, Kentsel Çelişki ve Siyaset, Kapitalist Kentleşme Süreçlerinin Eleştirisi, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara, 2009.
• Taş, Hülya, XVII. Yüzyılda Ankara, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 2006.
• Weber, Max, ŞehirModern Kentin Oluşumu, (Çev Musa Ceylan), İstanbul Matbaacılık, İstanbul, 2010.
• Yenen, Zekiye, Vakıf Kurumu-İmaret Sistemi Bağlamında Osmanlı Dönemi Türk Kentlerinin Kuruluş ve Gelişim İlkeleri, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1988.
• Aliağaoğlu, Alpaslan ve Özkan, Oğuzhan, “Antik Yunan Kentlerinin (Polis) Kentsel Ekoloji Perspektifiyle Değerlendirilmesi”, Doğu Coğrafya Dergisi, 2020, Yıl 25, S.43, ss. 3-12.
• Avcı, Yasemin, “Kent Tarihi”, (Ed. Ahmet Şimşek), Tarih İçin Metodoloji, Pegem A Yayıncılık, Ankara 2015, ss.175-182.
• Barkan, Ömer Lütfi, “Şehirlerin Teşekkül ve İnkişafı Bakımından Osmanlı İmparatorluğu’nda İmaret Sitelerinin Kuruluş ve İşleyiş Tarzına Ait Araştırmalar”, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, c. XXIII/ S. 1-2, (1962-1963), ss. 239-296.
• Baykara, Tuncer, “Osmanlı Devleti Şehirli Bir Devlet midir?”, Osmanlı: Toplum, c. V, Ankara 1999, ss.528-535.
• Ergenç, Özer, “Şehir Tarihi Araştırmaları Hakkında Bazı Düşünceler”, Belleten, c. 52, s. 203, 1988, ss. 667-683.
• İnalcık, Halil ve Arı, Bülent, “Türk-İslam-Osmanlı şehirciliği ve Halil İnalcık’ın Çalışmaları”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Türk Şehir Tarihi Sayısı, c. 3, s. 6, (2005), s. 27-56.
• Kara, Adem, “Osmanlı Devleti’nde Kent Kavramı”, Doğu Batı Düşünce Dergisi,Şehir Yazıları, 2014 S.67, ss. 2-27.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri, “Şehir”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2010, C.38, ss.441-446.
• Martindale, Don, Şehir ve Cemiyet, (Haz. Ahmet Aydoğan), Şehir Kuramı, Şehir ve Cemiyet, İz Yayıncılık, İstanbul, 2000, ss.35-101.
• Öz, Mehmet, “Osmanlı Klasik Döneminde Anadolu Kentleri”, Türkiye Literatür Dergisi, Türk Şehir Tarihi Sayısı, c.3, s.6, 2005, s.57-88.
• Raymond, Andre, “Şehir”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul, 2010, C.38, ss.449-451.
• Selen, Hamit Sadi, “XVI. ve XVVII. yüzyıllarda Anadolu'nun köy ve küçük şehir hayatı”, III. Türk Tarih Kurumu Kongresi, 1943, Ankara, 1948, S. 390-398.
• Şahin, İlhan, “Şehir”, İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı yayınları, İstanbul,2010, C.38, ss. 446.
• Tekeli, İlhan, "Kent Planlaması ve Kent Araştırmaları", Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Bilim: Toplumsal Bilimler-II, Ankara: TÜBA 1998, ss.97-160.
• Tekeli, İlhan, “VI Oturum. Panel: Yerel Tarih Çalışmalarına Gençlerin Katılımı ve Tarih Eğitimi”, (Haz. Funda Çelebi), Yerel Tarihçilik, Kent, Sivil Girişim-Yerel Tarih Grupları Deneyimi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2001.
• Uğur, Yunus, “Şehir Tarihi ve Türkiye’de Şehir Tarihçiliği; Yaklaşımlar, Konular ve Kaynaklar”, Türkiye Literatür Dergisi, Türk Şehir Tarihi Sayısı, C.3, İstanbul 2005, ss.9-26.
• Üstündağ, Nagehan, “Osmanlı’da Şehir ve Şehri Geliştiren Unsurlardan Biri Olarak Ayanlar: Vidin ve Rusçuk Örneği (18. Yüzyıl)”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2, Bahar 2005, s.149-168.