AN EVALUATION OF REFİK HALİD KARAY’S CONSIDERATION ON İZMİR UNDER OCCUPATION

Yıl 2023, Sayı: 12, 75 - 92, 01.02.2023

Yenal Ünal

Öz

The occupation of İzmir by Greece on behalf of the Allied Powers on May 15, 1919 is of great importance in the history of the National Struggle. This occupation, which took place in accordance with the provisions of the Armistice of Mudros signed on October 30, 1918, created a deep concern throughout the country. The bloody invasion and the massacre of thousands of Turkish people in a few days caused great reactions throughout the country. The occupation of İzmir was an important turning point for the Turkish nation, which had experienced a very difficult process on the fronts thousands of kilometers away from each other during the First World War, in great logistical impossibilities, and sometimes under wrong management and administration. With this bloody act of occupation, the Turkish people realized that the Armistice of Mudros would not bring peace and tranquility to the country. They understood that if resistance and reaction were not put forth, many lands of the homeland would experience the fate of Izmir. Refik Halid Karay was one of the official state officials who was the first to know about the occupation of İzmir and the developments during this bloody occupation. Karay was serving as the General Director of Post-Telegraphy during the Damat Ferid Pasha Government during the occupation of İzmir. Therefore, when the occupation action took place, the postal officers in İzmir immediately reported what had happened to the center. Refik Halid also conveyed the information he received from İzmir to the members of the cabinet. In this study titled “An Evaluation of Refik Halid Karay’s Consideration on İzmir Under Occupation", the determinations and evaluations of General Manager of Post-Telegraphy Refik Halid Karay, who closely followed the bloody occupation of Izmir by the Greeks, were analyzed from various aspects.

Anahtar Kelimeler

İzmir, Occupation, Refik Halid Karay, National Struggle, Grecee.

Refik Halit Karay’ın Kaleminden İzmir’in İşgalinin Değerlendirilmesi

Öz

İzmir’in 15 Mayıs 1919 tarihinde İtilaf Devletleri adına Yunanistan tarafından işgal edilmesi Millî Mücadele tarihinde büyük bir önem taşımaktadır. 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi hükümlerine göre gerçekleşen bu işgal, bütün yurtta derin bir endişe yaratmıştır. İşgalin kanlı bir biçimde yapılmış olması ve birkaç gün içinde binlerce Türk insanının katledilmesi ülke genelinde büyük tepkilere neden olmuştur. I. Dünya Savaşı yılları boyunca birbirinden binlerce kilometre uzaklıktaki cephelerde, büyük lojistik imkânsızlıklar içinde, kimi zaman yanlış sevk ve idare altında son derece sıkıntılı bir süreç yaşamış olan Türk milleti için İzmir’in işgali önemli bir dönüm noktasıdır. Bu kanlı işgal eylemiyle birlikte Türk insanı, Mondros Mütarekesi’nin ülkeye barış ve huzur getirmeyeceğini, direnç ve tepki ortaya koyulmazsa İzmir’in akıbetini birçok vatan toprağının yaşayacağını anlamıştır. İzmir’in işgalini ve bu kanlı işgal sürecinde yaşanan gelişmeleri ilk öğrenen resmî devlet görevlilerinden biri Refik Halid Karay’dır. Karay, İzmir’in işgal edildiği dönemde Damat Ferid Paşa Hükümeti döneminde Posta-Telgraf Umum Müdürü olarak görev yapmaktaydı. Dolayısıyla işgal eylemi gerçekleştiğinde İzmir’de bulunan posta memurları, yaşananları derhal merkeze bildirmişlerdir. Refik Halid de İzmir’den almış olduğu bilgileri kabine üyelerine iletmiştir. “Refik Halid Karay’ın Kaleminden İzmir’in İşgalinin Değerlendirilmesi” başlıklı bu çalışmada İzmir’in, Yunanlılar tarafından kanlı bir biçimde işgali ile bu süreci yakından takip eden Posta-Telgraf Umum Müdürü Refik Halid Karay’ın konuya ilişkin tespit ve değerlendirmeleri çeşitli cephelerden analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İzmir, İşgal, Refik Halid Karay, Millî Mücadele, Yunanistan.

Kaynakça

• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele, Cem Yayınevi, İstanbul [t.y.].
• Aktaş, Şerif, Refik Halid Karay, Akçağ Yayınları, Ankara 2004.
• Belen, Fahri, Türk Kurtuluş Savaşı, haz. Enis Şahin, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2014.
• Cebesoy, Ali Fuat, Millî Mücadele Hatıraları, Temel Yayınları, İstanbul 2010.
• Çavdar, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara 2013.
• İnönü, İsmet, Hatıralar, Bilgi Yayınevi, Ankara 2014.
• Kandemir, Feridun, Millî Mücadele Başlangıcında Mustafa Kemal Arkadaşları ve Karşısındakiler, Yakın Tarihimiz Yayınları, İstanbul 1964.
• Karabekir, Kâzım, İstiklal Harbimiz, Cilt I, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2016.
• Karaer, Nihat, Tam Bir Muhalif Refik Halid Karay, Temel Yayınları, İstanbul 1998.
• Karay, Refik Halid, Minelbab İlelmihrab -Mütareke Devri Anıları-, 2. Bs. İnkılâp Yayınevi, İstanbul 1992.