CENSORSHIP AND AN INCIDENCE OF ESPIONAGE IN İZMİR DURING WORLD WAR I

Yıl 2023, Sayı: 12, 3 - 25, 01.02.2023

Serpil Sürmeli

Öz

One of the most important measures taken by the Ottoman Empire against all kinds of intelligence activities that would endanger war preparations and military actions of the army during World War I was censorship that imposed a ban on all communications and the press in the country about the army. Censorship centres were established in important places, especially İstanbul, and especially espionage and propaganda activities were followed with great care and sensitivity by censorship officers working in these centres. In this way, towards the end of the war, it was understood that Hadkinsons, one of the English-born Levantine families of the city, were carrying out espionage activities through a Greek lawyer named Hacı Yorgaki in İzmir and a massive espionage network led by Percival Hadkinson had been uncovered. During the searches made in the house and workplaces of the spies caught as a result of the proceedings in İzmir, correspondence written in secret ink was caught. The spies were arrested, taken to İstanbul and to the Court of War. After a long trial, the Court of War decided that the Hadkinsons were informers, not spies. Although the blame was put on Hacı Yorgaki, they were a released with the signing of the Armistice of Mudros and they returned to İzmir. While the Hadkinsons left İzmir after the War of Independence was won, Hacı Yorgaki, who destroyed the families of many Turks and Muslims during the Greek occupation, was sent to İzmir Court of War and he could not escape execution this time.

Anahtar Kelimeler

İzmir in the World War I, Espionage in the World War I, Censorship and Espionage, Hadkinson Family

I. Dünya Savaşı Sırasında Sansür ve İzmir’de Bir Casusluk Olayı

Öz

Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’nda ordunun savaş hazırlıklarını ve askeri hareketlerini tehlikeye sokacak her türlü istihbarat faaliyetlerine karşı aldığı en önemli tedbirlerden biri, ülkedeki tüm haberleşmeye ve basına ordu hakkında yayın yasağı getiren sansür uygulaması olmuştu. Başta İstanbul olmak üzere önemli mevkilerde sansür merkezleri kurulmuş, özellikle casusluk ve propaganda faaliyetleri bu merkezlerde görev yapan sansür memurlarınca büyük bir dikkat ve hassasiyetle takip edilmişti. Bu sayede savaşın sonlarında İzmir’de Hacı Yorgaki adlı bir Rum avukat vasıtasıyla şehrin İngiliz asıllı Levanten ailelerinden biri olan Hadkinsonların casusluk yaptıkları anlaşılmış ve başında Percival Hadkinson’un bulunduğu büyük bir casusluk şebekesi ortaya çıkarılmıştı. İzmir’de yürütülen takibat sonunda yakalanan casusların ev ve iş yerlerinde yapılan aramalarda gizli mürekkeple yazdıkları yazışmalar ele geçirilmişti. Casuslar tutuklanarak İstanbul’a götürülmüş ve Divan-ı Harbe verilmişlerdi. Uzun süren bir yargılamadan sonra Divan-ı Harp, Hadkinsonlar hakkında casus değil muhbir oldukları yönünde karar vermişti. Suç Hacı Yorgaki’nin üstünde kalsa da nihayet hepsi Mondros Mütarekesi’nin imzalanmasıyla serbest bırakılmış ve İzmir’e dönmüşlerdi. Türk İstiklal Savaşı’nın kazanılmasıyla Hadkinsonlar İzmir’i terk ederken, Yunan işgali sırasında birçok Türk ve Müslüman ocağı söndüren Hacı Yorgaki, İzmir Divan-ı Harbi’ne verilmiş, bu defa idam sehpasından kurtulamamıştı.

Anahtar Kelimeler

I. Dünya Savaşı’nda İzmir, I. Dünya Savaşı’nda Casusluk, Sansür ve Casusluk, Hadkinson Ailesi

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), DH. EUM. MH.00162.00043.002.
• BOA, HR. SYS.02438.00052.002.
• BOA, DH. KMS. 00041.00032.001
• Ati; Hadisat; Haftalık Yeni Gazete; Sabah; Tan; Tanin; Tasfir-i Efkâr
• Bozkurt, Abdurrahman, İtilaf Devletlerinin İstanbul İşgal Yönetimi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Doktora Tezi), 2009. Bulut, Mehmet Hasan, İngiliz Derviş Yeni Türkiye’nin Doğuşu ve Aubrey Herbert, IQ Kültür Sanat Y Yayıncılık, İstanbul, 2018.
• Geyikdağı, V. Necla, Foreign Investment in the Ottoman Empire International Trade and Relations 1854-1914, I.B. Tauris Publishers, London- New York, 2011.
• Karabekir, Kâzım, Birinci Cihan Harbine Nasıl Girdik? 2, Emre Yayınları, İstanbul, 2000.
• Lüleci, Abdullah, I. Dünya Savaşı Yıllarında Osmanlı Devleti’nde Casusluk Faaliyetleri (1914-1918), (Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,2014.
• Mackenzie, Compton, Gallipoli Memories, Dubleday and Dorend Company, Garden City-New York, 1930.
• Milton, Giles, Kayıp Cennet Smyrna 1922 Hoşgörü Kentinin Yıkılışı, Çev: Esra Aktuğlu, Şenocak Yayınları, 2009.
• Moralı, Nail, Mütarekede İzmir Önceleri ve Sonraları, Yay Haz: Erkan Serçe, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir, 2002.
• Mousley, E.O., The Secrets Of A Kuttite An Authentic Story Of Kut, Adventures In Captivity And Stamboul Intrugue, London John Lane New York John Lane Company, 1922.
• Osmanlı Belgelerinde Birinci Dünya Harbi I, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, İstanbul 2013.
• Öcal, Celal, I. Dünya Savaşı’nda İzmir Savunması, İleri Yayınları, İstanbul, 2015.
• Saraçoğlu, Ahmet Cemaleddin, Gazeteler, Gazeteciler ve Olaylar Etrafında Mütareke Yıllarında İstanbul, Haz: İsmail Dervişoğlu, Kitabevi, İstanbul, 2009.
• Taçalan, Nurdoğan, Ege’de Kurtuluş Savaşı Başlarken, Milliyet Yayınları, 1971.
• Türk İstiklal Harbine Katılan Tümen ve Daha Üst Kademedeki Komutanların Biyografileri, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1989.
• Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923, III, TBMM Vakfı Yayınları, Ankara,1995.
• Sanders von, Liman, Türkiye’de Beş Yıl, Çev: Eşref Bengi Özbilen, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul,2014.
• Who’s Who 1944, The Macmillan Company, New York.
• Ahmed Hamdi, “Anadolu Madenleri Hakkında Tedkikat”, Türkiye İktisat Mecmuası, 25 Ağustos 1339/1923, No:25, s. 198.
• Keleşyılmaz, Vahdet, “I. Dünya Savaşı’nda Ulusal Güvenlik ve Dil Bilir Eleman İhtiyacı”, Askeri Tarih Bülteni, 25/48 (Şubat 2000), s. 144.
• Mehmetefendioğlu, Ahmet, “Rahmi Bey’in İzmir Valiliği”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi,1/3.1993, s. 347.
• https:// wikipedia.org.wiki/Hüseyin_Şadi_Karagözoğlu (Erişim: 22.5.2022)
• http:// www.ancestry.com-Robert Hadkinson (Erişim:1.6.2022)
• http:// www.levantineheritage.com/note23.htm (Erişim: 17.6.2022)
• http:// gw.geneat.org/marmara2 (Erişim:17.6.2022)