Makedonya/Selanik Muhaciri Prof. Dr. Afet İnan ve Atatürk

Yıl 2023, Sayı: 12, 93 - 122, 01.02.2023

F. Rezzan Ünalp

Öz

1877-1878 Osmanlı-Rus (93 Harbi) Harbi’nden sonra Balkanlardan Anadolu’ya bir göç hareketi devamlı olarak yaşanmış, bu göç, 20.yüzyıl başında yaşanan Balkan Savaşları ile vahim bir görünüm kazanmıştır. Bulgarlar, Yunanlar, Sırplar ve Karadağlıların Müslüman-Türk halkı yok etme ve topraklarından kovma isteği nedeniyle yaptıkları zulümler, Rumeli’ndeki Türk-Müslüman ahalinin göç ederek İstanbul ve Anadolu’ya gelmesiyle neticelenmiştir. Balkan Savaşları sırasında Türk-Müslüman ahaliyi topraklarından adeta söküp atan bu kaçışın, içinde yer alan bir çocuk vardır ki; daha sonra bu çocuk Cumhuriyet Türkiye’sinin bir kültür sembolü, aydın bir kadını, Türk Tarih Kurumu’nun kurucu üyelerinden birisi olacaktır. O kişi, tarihçi kimliğiyle Prof.Dr. Afet İnan’dır.
1912’de Yunan birliklerinin Selanik’e yaklaştığı haberi geldiğinde evlerini terk ederek doğdukları, büyüdükleri topraklar olan Makedonya’dan İstanbul’a gelen muhacir bir ailenin çocuğu olan Afet İnan, çocukluğundan itibaren babasının memuriyeti dolayısıyla sık yer değiştirmiş olmaları, yurdun farklı köşelerinde yaşayarak bulunmuş olmaları, kendisine yurdunu tanıma olanağı verdiği gibi aynı zamanda yurt sevgisinin, ulusuna karşı duyduğu bağlılık duygularının kuvvetlenmesine, kitaplarda bulamadıklarını görerek öğrenmesine etki etmiş, gördükleri ve yaşadıklarına okumakla ekleyeceği çok şeylerin olduğu bilincini de kazandırmıştır.
Bu makalede; Balkan Savaşları öncesi ve savaş sırasında Mustafa Kemal'in askeri faaliyetlerinden kısaca bahsedildikten sonra Balkan Savaşı'nın getirdiği ağır sonuçlar, özellikle Selanik'in nasıl kaybedildiğinden, bölgede yaşayan Türk-Müslüman halkın ne şekilde Anadolu’ya geldiğinden bahsedilmiştir. Selanik'ten ailesiyle birlikte İstanbul’a göç eden Afet İnan’ın çocukluğu ve Atatürk’le tanışmasına kadar olan yaşadıkları, Atatürk ile tanışmasını müteakip eğitim hayatındaki gelişmeler ele alınmış ve her iki insanın genç cumhuriyetin şekillenmesinde üstlendikleri role dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Balkan Savaşları, Afet İnan, Makedonya, Selanik, Göç, Mustafa Kemal ATATÜRK.

Teşekkür

Teşekkür ederim. İyi çalışmalar dilerim.

MACEDONIA/THESSELONIKIAN DEPORTEE PROF.DR. AFET İNAN AND ATATÜRK

Öz

After the 1877-1878 Ottoman-Russian (93 War) War, there was a continuous migration movement from the Balkans to Anatolia, and this migration gained a grave appearance with the Balkan Wars at the beginning of the 20th century. The persecution of the Bulgarians, Greeks, Serbs and Montenegrins due to their desire to exterminate the Muslim-Turkish people and expel them from their lands resulted in the migration of the Turkish-Muslim people in Rumelia to Istanbul and Anatolia. During the Balkan Wars, there is a child involved in this escape, which almost drove the Turkish-Muslim people from their lands; later, this child will become a cultural symbol of the Republic of Turkey, an enlightened woman, and one of the founding members of the Turkish Historical Society. That person, as a historian, is Prof.Dr. Disaster is Inan.
Afet Inan, the child of an immigrant family who came to Istanbul from Macedonia, the land where they were born and grew up, when the news that Greek troops were approaching Thessaloniki in 1912. While giving him the opportunity to get to know his homeland, it also strengthened his love of homeland and his feelings of attachment to his nation, had an effect on his learning by seeing what he could not find in books, and made him conscious that he had a lot to add to what he saw and lived through by reading.
In this article; After briefly mentioning the military activities of Mustafa Kemal before and during the Balkan Wars, the heavy consequences of the Balkan War, especially how Thessaloniki was lost, and how the Turkish-Muslim people living in the region came to Anatolia are mentioned. The childhood of Afet Inan, who immigrated to Istanbul with his family from Thessaloniki, and his experiences until he met Ataturk, the developments in his education life following his meeting with Ataturk were discussed, and the role of both people in the shaping of the young republic was tried to be pointed out.

Anahtar Kelimeler

Balkan Wars, Afet İnan, Macedonia, Thesseloniki, Deportation, Mustafa Kemal ATATÜRK.

Kaynakça

• Arşivler ve Resmi Yayınlar: Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (ATASE Arşivi. Balkan Koleksiyonu: K: 80, D: 31, F: 5, 5-1, 5-2, K: 224, D: 135, F: 1-1, 1-15, 1-24, K: 285, D: 402, F: 1-1, 1-2, 1-3,1-4, K: 129, D: 36, F: 1-1, K: 691, D: 10, F:5, 16, 24, K: 252, D: 264, F: 68-1, 69, 77, 93, 93-1, 113, 113-1, K: 280,
• D: 384, F: 6-18.
• ATAZB Koleksiyonu: K: 39, G: 96, B:3, K: 39, G: 98, B: 14.
• 1911-1912 Osmanlı-İtalyan Harbi ve Kolağası Mustafa Kemal, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1984.
• Arıburnu Muharebeleri Raporu, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2011.
• Atatürk İle İlgili Arşiv Belgeleri (1911-1921 Tarihleri Arasına Ait 106 Belge), Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara, 1982.
• ÇAKMAK Fevzi, Garb-i Rumeli’nin Suret-i Ziyaı ve Balkan Harbinde Garp Cephesi.(Orijinal)
• Sofya Askeri Ataşesi Mustafa Kemal’in Raporları (Kasım 1913-Kasım 1914), Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2007.
• Kitap ve Makaleler:
• AKANDERE Osman-ATA Ferudun, Dramalı Rıza Bey ve Milli Mücadeledeki Hizmetleri, Temel Yayınları, İstanbul, Şubat 2008.
• ARSLAN Esat, “Balkan Savaşında Selanik’in Teslimi ve Yunanların Teslim Protokolüne Kayıtsızlıkları”, Dokuzuncu Askeri Tarih Semineri Bildirileri II, Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2006.
• BARDAKÇI İlhan, Bir İmparatorluğun Yağması, Ajans-Türk Matbaacılık Sanayi, Ankara.
• BAYUR Yusuf Hikmet, Atatürk Hayatı ve Eserleri, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 1997.
• CARTHY Justin Mc, Ölüm ve Sürgün, Çev: Bilge UMAR, İnkılap Yayınevi, İstanbul, 2005.
• CEBESOY Ali Fuat, Sınıf Arkadaşım Atatürk, İstanbul, 1981.
• HALAÇOĞLU Ahmet, Balkan Harbi sırasında Rumeli’den Türk Göçleri (1912-1913), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
• HAYTA Necdet, Balkan Savaşları’nda Edirne, Genekurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, 2010.
• İLDEMİR Uluğ, Yılların İçinden, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1991.
• İNAN Afet, Medeni Bilgiler ve M. Kemal Atatürk’ün El Yazıları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1980.
• --------------, Atatürk’ten Mektuplar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1981.
• İNAN Arı, Afet İnan, Remzi Kitapevi, İstanbul, Şubat 2006.
• KARASAPAN Celal Tevfik, Libya-Trablusgarp, Bingazi ve Fizan, Resimli posta Matbaası, Ankara, 1960.
• KARPAT Kemal, Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Çev: Bahar TIRNAKÇI, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.
• KOCATÜRK Utkan, Doğumundan Ölümüne Kaynakçalı Atatürk Günlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2007.
• --------------------------, Atatürk Çizgisinde Geçmişten Geleceğe, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2005.
• ORTAYLI İlber, Eski Dünya Seyahatnamesi, Aşina Kitaplar, İstanbul, Mayıs 2007.
• -------------------, Tarihimiz ve Biz, Timaş Yayınları, İstanbul, 2008.
• ÖZDEMİR Zekeriya, Balıkesir Bölgesinde Milli Mücadele Önderleri, Ankara, Ocak 2001.
• ÖZTUNA Yılmaz, Avrupa Türkiye’sini Kaybımız, Rumeli’nin Elden Çıkışı, Babıali Kültür Yayıncılığı, İstanbul, Haziran 2006.
• Selanik’in Teslimi, Tahsin Paşa Ordusu (Osmanlıca), Sancakçiyan Matbaası, Dersaadet, 1332.
• ŞARMAN Kansu, Türk Promethe’ler, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul, Şubat 2005.
• ŞIVGIN Hale, Trablusgarp Savaşı ve 1911-1912 Türk-İtalyan İlişkileri, Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, 2006.
• TOPRAK Zafer, “Eugene Pittard, Antropoloji ve Türk Tarih Tezi”, Toplumsal Tarih, Tarih Vakfı Yayınları, S: 206, İstanbul, Şubat 2006.
• ÜNALP F. Rezzan, Çanakkale Muharebeleri ve Mustafa Kemal Atatürk, Askeri Tarih Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı (16), Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları, Ankara, Ağustos 2010.