The Association for Helping the National Library and The Establishment of Turkish Natianal Library

Yıl 2023, Sayı: 12, 179 - 201, 01.02.2023

Döndü Sena Göndürü

Öz

Since 1795, libraries called "national libraries" have begun to be established in Europe, which compile the published written works and make them available to readers and researchers. Although it was thought to establish a national library in the Ottoman Empire, this was not possible. After the proclamation of the Republic, it was decided to establish a national library, some projects were prepared, but these could not be implemented. However, the Law on Compilation of Printed Letters and Pictures and the collection of a copy of each work constituted the basis of the National Library, which will be opened in the future. Concrete steps in the establishment of the national library could be taken with the personal efforts and determination of Adnan Ötüken, who had received modern librarianship training. Since 1942, modern librarianship courses have been organized in the Faculty of Language, History and Geography, and library specialists have been trained, and the National Library Preparatory Office was established in 1946. The Association for Helping the National Library, which started its activities in 1947, also supported the Preparation Bureau by providing financial support in the efforts to establish a national library and by collecting books. The Turkish National Library was open in August 1948.

Anahtar Kelimeler

Librarianship, Adnan Ötüken, National Library, The Association for Helping the National Library

Milli Kütüphane’ye Yardım Derneği ve Milli Kütüphane’nin Kuruluşu

Öz

Avrupa’da, yayınlanan yazılı eserleri derleyen, okuyucuların ve araştırmacıların hizmetine sunan ve “milli kütüphane” olarak adlandırılan kütüphaneler, 1795 yılından itibaren kurulmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti’nde de milli kütüphane kurulması düşünülmüşse de bu mümkün olamamıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra milli kütüphane kurulması konusunda karar alınmış, bazı projeler hazırlatılmış ancak bunlar hayata geçirilememiştir. Bununla birlikte Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu ile her eserden bir nüshanın toplanması ilerde açılacak olan Milli Kütüphane’nin temelini teşkil etmiştir. Milli kütüphanenin kurulması hususunda somut adımlar modern kütüphanecilik eğitimi almış olan Adnan Ötüken’in kişisel çabaları ve kararlılığı ile atılabilmiştir. 1942 yılından itibaren Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesinde modern kütüphanecilik kursları düzenlenerek kütüphane uzmanları yetiştirilmeye başlanmış, 1946 yılında Milli Kütüphane Hazırlık Bürosu kurulmuştur. 1947 yılında faaliyete başlayan Milli Kütüphane’ye Yardım Derneği de Adnan Ötüken’e ve Hazırlık Bürosu’na milli kütüphane kurma çalışmalarında maddi destek sağlayarak ve kitap toplayarak destek vermiştir. Türk Milli Kütüphanesi Ağustos 1948 tarihinde hizmete açılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kütüphanecilik, Milli Kütüphane, Adnan Ötüken, Milli Kütüphane'ye Yardım Derneği

Kaynakça

• Akbulut, Mustafa “Milli Kütüphaneler”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Cilt:XXXIII, Sayı:1, 1984, . Avcı, Müşerref, Atatürk Dönemi Kütüphanecilik Faaliyetleri (1923-1938), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2017.
• Baysal, Jale, “Kütüphanecilik”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, İstanbul 1985.
• BCA, 30.18.1.2/114.66.13
• BCA, 30.18.1.2/121.96.
• BCA, 30.10.0.0/14.81.7.
• Berker, Aziz, “Kütüphanelerimiz”, Ülkü Milli Kültür Dergisi, Cilt:4, Sayı:46, 16 Ağustos 1943.
• Büyüklimanlı Gönül vd.(Ed), Geçmişten Geleceğe Köprü Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yayınları, Ankara 2011.
• Cunbur, Müjgan, “Milli Kütüphane Yaptırma Teşebbüsleri”, Halkevleri Dergisi, Yıl:3, Sayı:30, Nisan 1969.
• Doğdu, Muharrem, “Milli Kütüphane Açılırken”, Ülkü Halkevleri ve Halkodaları Dergisi, Cilt:2, Sayı:21, Eylül 1948.
• _______________, “Milli Kütüphane Açılırken”; Doğdu, “Milli Kütüphane”, Ülkü Halkevleri ve Halkodaları Dergisi, Cilt:3, Sayı:29, Mayıs 1949.
• Gökman, Muzaffer, “Basma Yazı ve Resimleri Derleme Kanunu ve Atatürk’e Ait Bir Hatıra”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Cilt:1, Sayı:2, 1952.
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/KANUNLAR_KARARLAR/kanuntbmmc032/kanuntbmmc032/kanuntbmmc03205632.pdf (Erişim tarihi 13 Ağustos 2022)
• Karatepe, Tuba Çavdar, “Milli Kütüphane”, https://islamansiklopedisi.org.tr/milli-kutuphane, (Erişim tarihi 1 Eylül 2022).
• Koşay, Hamit Zübeyir, “Kütüphanelere Dair”, Türk Kütüphaneciler Derneği, Cilt:IX, Sayı:1, 1960.
• Köprülü, Fuat, “Büyük Bir Eksiğimiz”, Ülkü, Cilt:10, Sayı:60, Şubat 1938.
• Milli Kütüphaneye Yardım Derneği Ana Tüzüğü, Ankara 1947.
• Milli Kütüphane ve Adnan Ötüken, Milli Kütüphane Yayınları, Ankara 1972.
• Neziroğlu, İrfan - Yılmaz, Tuncer, Hükümetler, Programları ve Genel Kurul Görüşmeleri, Cilt:1(24 Nisan 1920-22 Mayıs 1950), TBMM Basımevi, Ankara 2013. Ötüken, Adnan, “Milli Kütüphane Kurulurken”, Cumhuriyet, 9 Ağustos 1939.
• ____________, “Kütüphane Meselesi”, Ülkü Milli Kültür Dergisi, Cilt:2, Sayı:21, 1 Ağustos 1942.
• ____________, Milli Kütüphane Kurulurken, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 1946.
• ____________, “Devlet Kütüphanesi Kurulurken”, Ülkü Milli Kültür Dergisi, Cilt:2 , Sayı:24, 16 Eylül 1942.
• ____________, “Örnek Bilim Kütüphanesi”, Ülkü Milli Kültür Dergisi, Cilt:4, Sayı:40, 16 Mayıs 1942.
• ____________, “Milli Kütüphane Nasıl Kuruldu?”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Cilt:IV, Sayı:1, 1955.
• ____________, Adnan, Kütüphaneciliğimiz İçin, Türk Kütüphaneciler Derneği Yayınları, Ankara 1979.
• Özerdim, Sami Nihat, “Ankara’da Milli Kütüphane Nasıl Kuruldu?”, Yücel, Sayı:8, Ağustos 1950
• Sefa, Peyami, “Milli Kütüphane”, Ulus, 19 Mayıs 1949.
• Sefercioğlu, Necmeddin, Adnan Cahit Ötüken, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara 2015.
• Şahin, Mustafa, “Dünü ve Bugünüyle İzmir Milli Kütüphane”, Tarih ve Toplum, Cilt:23, Sayı:134, Şubat 1995.
• Şenalp, Leman, “Cumhuriyet Döneminde Kütüphaneciliğimiz”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Cilt: 23, Sayı:1, 1974.
• ___________, “Atatürk Dönemi Eğitim Sisteminde Kütüphanelerin Yeri”, Türk Kütüphaneciliği Dergisi, Cilt:7, Sayı:21, 1991.
• ___________, “Türkiye Milli Kütüphanesi’nin Kuruluş Yılları (1945-1955)”, Türk Kütüphaneciliği Dergisi, Cilt:19, Sayı:2, 2005.
• ___________, “Milli Kütüphanemizin Kuruluş Yılları Üzerine…”, Türk Kütüphaneciliği, Cilt:23, Sayı:2, 2009.
• Tuncor, Ferit Ragıp, “Günden Güne ve Hızla Gelişen Bir Kültür Müessesesi Milli Kütüphane”, Öğretmen, Yıl:19, Sayı:11, 1966.
• “Türkiye’de 1928-1952 Yıllarına Ait Kitap İstatistikleri”, Türk Kütüphaneciliği Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, 1952.
• Yaşar, Hakan, “Türk Milli Kütüphanesinin Tarihçesine Genel Bir Bakış”, Kitap ve Kütüphane, Efeakademi Yayınları, İstanbul 2021