RELATIONS WITH PRESIDENT MUSTAFA KEMAL PASHA AND THE PRIME MINISTER İSMET PASHA AFTER THE ATTEMPT OF THE IZMIR ASSASSINATION

Yıl 2023, Sayı: 13, 265 - 277, 01.08.2023

Erol Akcan

Öz

This study focuses on the relations between Prime Minister İsmet Pasha and Mustafa Kemal Pasha after the attempted assassination of President Mustafa Kemal Pasha in Izmir. It is a matter of debate what kind of attitude İsmet Pasha took after the Izmir assassination attempt, and what kind of situation he took against the steps and measures taken. The claims and arguments made in this study based on basic sources have been reconsidered and analyzed. As a result of the research and examination, it was concluded that İsmet Pasha was not at the same point as Mustafa Kemal Pasha on issues such as the approach to the Izmir assassination, the steps to be taken and the precautions to be taken. İsmet Pasha did not agree with the idea that the opposition party was behind the assassination attempt and wanted to prevent arrests to be made in this direction. There was no evidence to support the claims that the Independence Court wanted to arrest İsmet Pasha.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Pasha, Assassination, Union and Progress, İsmet Pasha

İzmir Suikastı Teşebbüsü Sonrasında Cumhurreisi Mustafa Kemal Paşa ve Başvekil İsmet Paşa İlişkileri

Öz

Bu çalışma, Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa’ya İzmir’de yapılmak istenen suikast teşebbüsü sonrasında Başvekil İsmet Paşa ile Mustafa Kemal Paşa arasındaki ilişkilere odaklanmaktadır. İzmir suikast teşebbüsü sonrasında İsmet Paşa’nın nasıl bir tutum takındığı, atılan adımlara ve alınan tedbirlere karşı nasıl bir vaziyet aldığı tartışma konusudur. Temel kaynaklara dayalı olarak yapılan bu çalışmayla ortaya atılan iddialar ve tartışmalar yeniden ele alınarak analiz edilmiştir. Yapılan araştırma ve inceleme sonucunda İsmet Paşa’nın İzmir suikastına yaklaşım ve atılacak adımlar, alınacak önlerler gibi konularda Mustafa Kemal Paşa ile aynı noktada olmadığı kanaatine varılmıştır. İsmet Paşa, suikast teşebbüsünün arkasında muhalefet partisinin olduğu fikrine katılmamış ve bu doğrultuda yapılacak tutuklamalara engel olmak istemiştir. İstiklal Mahkemesi’nin İsmet Paşa’yı tutuklamak istediği yönündeki iddiaları destekleyecek bulgulara ulaşılamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Mustafa Kemal Paşa, Suikast, İttihat ve Terakki, İsmet Paşa

Kaynakça

• ALTAY, Fahrettin, On Yıl Savaş ve Sonrası 1912-1922, İnsel Yayınları, İstanbul 1970.
• Atatürk’ün Sırdaşı Kılıç Ali’nin Anıları, Derleyen: Hulusi Turgut, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2020.
• Atatürk’ün Bütün Eserleri (1925-1927), C. 18, Kaynak Yayınları, İstanbul 2006.
• İki Devir Bir İnsan. Ahmet Faik Günday ve Hatıraları, Yay. Haz. Süleyman Beyoğlu, Ben-gi Yayınları, İstanbul 2001. İ NÖNÜ, İsmet, Hatıralar, Bilgi Yayınevi, Ankara 2014.
• KANDEMİR, Feridun, İzmir Suikastının İç Yüzü, Ekicigil Matbaası, İstanbul 1955.
• KARABEKİR, Kazım, Günlükler (1906-1948), Yayına Hazırlayan: Yücel Demirel, C. 2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009.
• RENDA, M. Abdülhaluk, Günlükler 1920-1950, Yayına Hazırlayanlar: Aytaç Demirci-Sabri Sayarı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2019.
• AVCI, Cemal, İzmir Suikastı. Bir Suikastın Perde Arkası, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2010.
• AYBARS, Ergün, İstiklal Mahkemeleri, Ayraç Kitabevi, Ankara 2009.
• ENGİN, Vahdettin, Hesaplaşma, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2011.
• ERMAN, Azmi Nihat, İzmir Suikastı ve İstiklal Mahkemeleri, Temel Yayınları, İstanbul 1971.
• GOLOĞLU, Mahmut, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I (1924-1930) Devrimler ve Tepkiler, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2007.
• GÜLER, Ali, Suikastların ve Darağacının Gölgesinde İttihatçılar ve Mustafa Kemal, Halk Kitabevi, İstanbul 2021.
• KOCAHANOĞLU, Osman Selim, Atatürk’e Kurulan Pusu. İzmir Suikastının İçyüzü, Temel Yayınları, 5. Baskı, İstanbul 2020.
• MUMCU, Uğur, Gazi Paşa’ya Suikast, Tekin Yayınevi, İstanbul 1994.
• ÖZOĞLU, Hakan, Cumhuriyetin Kuruluşunda İktidar Kavgası, Çev: Zuhal Bilgin, Kitap Yayınevi, İstanbul 2016.
• TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1931), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2005.