Milli Mücadele Döneminde Sıhhiye Müdürü Dr. Ferruh Niyazi Bey’in (Ayoğlu) Sivas’taki Faaliyetleri (6 Ekim 1336/1920-25 Nisan 1337/1921)

Yıl 2023, Sayı: 13, 99 - 118, 01.08.2023

Muhammet Güçlü Adile Gül Yiğit Atasayar

Öz

1888 yılında Antalya’nın Elmalı kazasında doğan Ferruh Niyazi Bey, 1913 yılında Tıbbiye’yi bitirmiştir. Balkan Savaşı ve Birinci Dünya Savaşı’nda çeşitli cephelerde görev yapmıştır. 1918 yılında Zor Livası Merkez Hükümet Tabipliği, 1919 yılında Kastamonu Vilayeti Sıhhiye Müdürlüğü görevine atanmıştır. Milli Mücadele döneminde Eylül 1920 tarihinde Sivas Vilayeti Sıhhiye Müdürü olan Dr. Ferruh Niyazi Bey, Sovyet Rusya yolunun önemli bir noktası olan şehirde sıhhi ve siyasi açıdan önemli hizmetler yapmıştır. Onun sıhhiye müdürlüğü sırasında Sivas şehri aşı, serum ve kuduz çalışmaları açısından önemli bir üs haline getirilmiştir. Ayrıca Amerikan Teşkilatının nezdinde hükümet komiseri olarak görev yaptığı için özellikle araç temininde önemli roller üstlenmiştir. Sekiz ay kadar Sivas Sıhhiye Müdürlüğü görevini ifa eden Dr. Ferruh Niyazi Bey, Türkiye’nin Sıhhi ve İctimai Coğrafya çalışmalarına öncülük etmiş ve sağlık görevlileri ile dörtyüzden fazla köyde dört ay süre ile sağlık ve sosyal alanlarda bilgi toplamaya girişmiştir. Ama beklenmedik şekilde başta Vali olmak üzere vilayetin diğer görevlileri ile beraber görevden alındığı için çalışmanın eser şekline dönüşemediği görülmektedir. Bu çalışma ile Dr. Ferruh Niyazi Bey’in Sivas Sıhhiye Müdürlüğü dönemi arşiv belgeleri, Gaye-i Milliye gazetesi nüshaları, hatıralar, araştırma eserler ışığında ortaya konulmak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Dr. Ferruh Niyazi Bey, Sivas, Türkiye'nin Sıhhi ve İctimai Coğrafyası, Sağlık

Activities of Sanitary Director Dr. Ferruh Niyazi Bey (Ayoğlu) in Sivas during the National Struggle Period (6 October 1336/1920-25 April 1337/1921)

Öz

Ferruh Niyazi Bey, who was born in Antalya's Elmalı district in 1888, graduated from Medical School in 1913. He served on various battle fronts in the Balkan War and the First World War. He was appointed as Zor Liva Central Government Doctor in 1918 and as the Health Director of Kastamonu Province in 1919. Dr. Ferruh Niyazi Bey, who was the Sanitary Director of Sivas Province in September 1920 during the National Struggle, performed significant health and political services in the city, which was an important point on the way to Soviet Russia. During his health directorate, the city of Sivas was turned into an important base for vaccination, serum, and rabies studies. In addition, since he served as a government commissioner before the American Organization, he played an important role in the recruitment of vehicles. Having served as Sivas Sanitary Manager for eight months, Dr. Ferruh Niyazi Bey has pioneered Turkey's Sanitary and Social Geography studies and has attempted to gather information on health and social fields for four months in more than four hundred villages with health officials. But unexpectedly, he was dismissed together with the other officials of the province, especially the Governor, and for this reason it could not turn into a published work. This study aims to reveal the period of Ferruh Niyazi Bey's Sivas Sanitary Directorate in the light of archival documents, copies of Gaye-i Milliye newspaper, memories, and research works.

Anahtar Kelimeler

National Struggle, Dr. Ferruh Niyazi Bey, Sivas, Turkey's Sanitary and Social Geography, Health

Kaynakça

• ATASAYAR, Adile Gül Yiğit, Dr. Ferruh Niyazi Ayoğlu ve Basın Hayatı (1888-1963), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayınlan-mamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya, 2021.
• AYOĞLU, Ferruh Niyazi, Kurtuluşa, Cumhuriyet’e ve Sıtmaya Adanan Yürek: Dr. Ferruh Niyazi Ayoğlu’nun Anıları, Zonguldak Tabip Odası Yayınları, Zonguldak, 2008.
• BAŞUSTAOĞLU, Ahmet, Bir Nefes Sıhhat-Tevfik Sağlam’ın Yaşamı-Anı, Türkiye İş Ban-kası Kültür Yayınları, İstanbul, 2016.
• Binbaşı Elhaç Rıza Tahsin, Tıp Fakültesi Tarihçesi-Mir’at-ı Mekteb-i Tıbbiye, C. II, Eklerle Yayınlayan: Aykut Kazancıgil, Özel Yayınları, İstanbul, 1991.
• BİRİNCİ, Ali, “Dr. Muhittin Celal Duru”, Türk Yurdu, S. 352, Aralık 2016, (www.turkyurdu.com.tr/yazar-yazi, Erişim: 30 Mart 2023)
• DİNÇER, Hasan, “Kurtuluştan Sonra Gaziantep (Türkiye’nin Sıhhi ve İctimai Coğraf-yası: Gazi Ayıntab Vilayeti)”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, S. XIX/38, 2019 Bahar.
• Dr. Hasan Tahsin, Sivas Vilayeti Sıhhi ve İctimai Coğrafyası-İnceleme ve Tıpkı Basım, haz. Recep Toparlı-İbrahim Yasak, Sivas Belediyesi Yayını, Sivas, 2021.
• Gaye-i Milliye, yay. haz. Çiğdem Aslan-Mustafa Toker, Ankara Üniversitesi Türk İn-kılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları, No. 41, Ankara, 2012.
• GÜMÜŞÇÜ, Osman, “Milli Mücadele Dönemi Türkiye Coğrafyası İçin Bilinmeyen Bir Kaynak: Türkiye’nin Sıhhi-i İçtimai Coğrafyası”, Atatürk Araştırma Merkezi Der-gisi, C. 15, S. 45, Kasım 1999, s. 939-968.
• KAYGUSUZ, Bezmi Nusret, Bir Roman Gibi, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayın-ları, 2. bs. , İzmir, 2002.
• KOZ, M. Sabri, “Türk Halk Kültürünün Unutulmuş Kaynaklarından Biri: “Türkiye’nin Sıhhi-i İctimai Coğrafyası”, IV. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirile-ri-Genel Konular, C. I, Ankara, 1992, s. 37-58.
• Mehmet Said, Türkiye’nin Sıhhi ve İctimai Coğrafyası-Sinop Sancağı, Öğüt Matbaası, Ankara, 1922.
• Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, Sağlık Hizmetlerinde 50 Yıl (1923-1973), Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı Yayınları No. 422, Ankara, 1973.
• TEKİR, Süleyman, “Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekaleti’nin Kuruluşu ve Erken Cumhuriyet Dönemindeki Faaliyetleri (1920-1930)”, Belgi, S. 18, Yaz 2019, s. 1301-1326.
• TENGİRŞEK, Yusuf Kemal, Vatan Hizmetinde, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1981.